Παρότι οι κρίσεις για την
Ελλάδα είναι βαριές και εν τέλει τις αφομοιώνουν και οι ίδιοι οι Έλληνες, αυτές
δε θα εμποδίσουν τη χώρα από το να συγκλίνει προοδευτικά προς τις
δυτικοευρωπαϊκές πραγματικότητες που αποτέλεσαν τον θεμελιώδη πολιτικό στόχο
της δημιουργίας του ελληνικού κράτους. Χαρακτηριστικό ίσως της πολιτικής
κουλτούρας της άρχουσας τάξης της χώρας είναι το γεγονός ότι ουδέποτε, ακόμη και στις ώρες της έντονης εθνικής εσωστρέφειας, έθεσε υπό αμφισβήτηση το δυτικό μοντέλο
πολιτικής και οικονομικής ανάπτυξης, αντιθέτως αυτό υπήρξε το μοναδικό και
αποκλειστικό παράδειγμα προς μίμηση, ανεξάρτητα από τις επιμέρους αναγνώσεις
του.[…]
Αν λοιπόν η Ελλάδα, από το 1875 και μετά, πέτυχε να θεσμοποιήσει την
πολιτική και με δυσκολίες ασφαλώς να εξασφαλίσει ένα κοινοβουλευτικό σύστημα
που λειτουργούσε επαρκώς, από το 1914 οι όροι άλλαξαν. Η αντίθεση του βασιλιά
Κωνσταντίνου με τον Ελευθέριο Βενιζέλο για τη συμμετοχή ή όχι της Ελλάδας στον
Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο αποτέλεσε την αφετηρία μιας μακρόχρονης πολιτικής και
κοινωνικής σύγκρουσης της οποίας τις διαστάσεις δεν είμαστε ακόμη σε θέση να
εκτιμήσουμε με ακρίβεια. Σίγουρο είναι ότι κάτω από τον μανδύα του Εθνικού
Διχασμού διαμορφώθηκαν κοινωνικές, εθνοτικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις, στις οποίες η βία έπαιξε πρωταρχικό
ρόλο. Η Ελλάδα δεν είναι η μόνη ευρωπαϊκή
χώρα στην οποία παρατηρούμε το φαινόμενο της αυξανόμενης υιοθέτησης της βίας
στην πολιτική, ως αποτέλεσμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, είναι μία από τις λίγες χώρες στην οποία ο αγώνας μεταξύ
δημοκρατίας και δικτατορίας φάνηκε αμφίρροπος, με αποτέλεσμα τις διαδοχικές πολιτικές
κρίσεις γύρω από το συνταγματικό ζήτημα και τις διαδοχές καθεστώτων
δικτατορικών και κοινοβουλευτικών. […]
Δεν είναι όμως αυτονόητο ότι τα
«ευρωπαϊκά επιτεύγματα» της Ελλάδας θα διατηρηθούν. Γιατί αυτά ακριβώς τα
επιτεύγματα προκάλεσαν εφησυχασμό σε μιαν εποχή που το διεθνές σύστημα
απαιτούσε μεγάλο βαθμό προσαρμοστικότητας και ευελιξίας προκειμένου μια χώρα να
διατηρεί τη θέση της στην ιεραρχία του. Το αποτέλεσμα δεν ήταν άλλο από το να
βρεθεί η χώρα σε δεινή οικονομική θέση και να στερηθεί σημαντικό κομμάτι των
κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Πολλά είναι
τα προβλήματα που σήμερα η Ελλάδα αντιμετωπίζει, θα μπορούσαν, ωστόσο, εύκολο
να συνοψιστούν στην αδυναμία ή στην έλλειψη θέλησης των πολιτικών ελίτ αλλά και
των πολιτών της να επωμισθούν το κόστος της επιλογής τους για συμμετοχή στις
διαδικασίες της ευρωπαϊκής ενοποίησης και να αποφασίσουν μεταξύ ενός
δυτικοευρωπαϊκού τύπου κράτους και της μάλλον προβληματικής «δημοκρατίας των
φίλων» που έχει πλέον εδραιωθεί.
Η κατάκτηση του «ευρωπαϊκού πεπρωμένου» σε
καμία περίπτωση δεν μπορεί και δεν θα έπρεπε να θεωρηθεί ως κεκτημένο. Θα
αποτελεί στο εξής μια διαρκή πρόκληση για τους Έλληνες.
Κεκτημένο
Ο Κώστας Κωστής (Αθήνα, 1957) δίδαξε στο Τμήμα Πολιτικής
Επιστήμης & Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών (1988-2003) και από
το 2004 είναι καθηγητής Οικονομικής & Κοινωνικής Ιστορίας στο ίδιο ίδρυμα. Την
περίοδο 2006-2009 κατείχε την Έδρα Σπουδών για τη Νεότερη & Σύγχρονη Ελλάδα
στηνÉcole des hautes études en sciences sociales, στο Παρίσι. Τα αποσπάσματα που αναδημοσιεύονται σήμερα
εδώ, προέρχονται από το τελευταίο ιστορικό βιβλίο του με τον τίτλο «Τα κακομαθημένα παιδιά της Ιστορίας» Η διαμόρφωση
του νεοελληνικού κράτους 18ος – 21ος αιώνας, και συγκεκριμένα από τον επίλογο. Θα συνιστούσα ωστόσο,
αν βέβαια επέλεγε κανείς να το διαβάσει, να ξεκινήσει
με τον καθ’ όλα ορθόδοξο
τρόπο: από την πρώτη σελίδα και δίχως μεγάλες διακοπές. Σαν νουάρ μυθιστόρημα…
________
Κώστας Κωστής
«Τα κακομαθημένα
παιδιά της Ιστορίας»
Η διαμόρφωση του
νεοελληνικού κράτους 18ος – 21ος αιώνας
(Πόλις,
Αθήνα, 2013)
σελ.
894
