Τον περασμένο Μάιο ο σκηνοθέτης Ely Dagher βρέθηκε στο φεστιβάλ των Καννών λιγότερο από ενάμιση μήνα αφότου ολοκλήρωσε την ταινία κινουμένων σχεδίων του Waves 98 που ύστερα από μία γεμάτη εβδομάδα του χάρισε τον Χρυσό Φοίνικα Tαινίας Mικρού μήκους του Φεστιβάλ. Στο μεταξύ το έργο έχει ταξιδέψει αποσπώντας πλήθος διακρίσεων σε κορυφαία φεστιβάλ και οργανισμούς.
Ταξιδεύοντας και σπουδάζοντας ένα πλήθος από αντικείμενα, αλλά πάντα συνδεδεμένος με την πατρίδα του τον Λίβανο, Ο Dagher δεν αποτελεί απλά τον νεαρό νικητή του φετινού Χρυσού Φοίνικα Μικρού Μήκους του Φεστιβάλ των Καννών, αλλά πρόκειται για έναν παθιασμένο και εφευρετικό δημιουργό που διερωτάται τα κατάλληλα ερωτήματα την σωστή στιγμή, θέτοντας τα ένα προς ένα με προσοχή και προσεγγίζοντας τα με οργανικό τρόπο μέσα από την πρωτότυπη τέχνη του.
Ευγενέστατος και άμεσος, Ο Dagher μιλάει στον Εξώστη σε μια συνέντευξη εφόλης της ύλης που μας πάει σε ένα ταξίδι από την διαδικασία βράβευσης του στις Κάννες, στην πρόσφατη ιστορία του Λιβάνου για να μας μυήσει εντός της δημιουργικής του διαδικασίας και της ιδιαίτερης αισθητικής ματιάς του, αλλά και των κοινωνικών συνθηκών που έκαναν το Waves 98' να μετατραπεί από μία προσωπική ιστορία σε ένα συμπτυγμένο έργο που μας αφορά, σε έναν ισχυρό βαθμό, όλους.
Κατ' αρχάς, πες μας λίγα λόγια για τον εαυτό σου. Πως αποφάσισες να ασχοληθείς με τα κινούμενα σχέδια;
Αρχικά ήθελα να σπουδάσω κινηματογράφο, όταν τελείωσα το σχολείο, αλλά επειδή στον Λίβανο η βιομηχανία ήταν και είναι σχεδόν ανύπαρκτη, δεν ενθαρρύνθηκα να πάω προς τον κινηματογράφο, διότι θα κατέληγα να κάνω video clip για αστέρες του pop και δεν ενδιαφερόμουν να κάνω κάτι τέτοιο. Οπότε αρχικά είχα εγγραφεί σε σχολή Βιολογίας, αλλά κατέληξα, λόγω του ότι μου αρέσει το σχέδιο και ο κινηματογράφος, να πηγαίνω σε κάτι πιο καλλιτεχνικό από, ας πούμε, την φαρμακευτική αλλά που να παραμένει ασφαλές, οπότε μπήκα στο δημιουργικό κομμάτι της διαφήμισης. Έκανα, λοιπόν, δυο χρόνια σπουδές σε μία σχολή καλών τεχνών με βάση την διαφήμιση, αλλά στην κατεύθυνση επέλεξα την εικονογράφηση, επειδή η ίδια η διαφήμιση ήταν επίσης βαρετή. Συνεπώς αποφοίτησα πάνω στην εικονογράφηση όταν έκανα Bachelor και επειδή και πάλι δεν ήταν αυτό που ήθελα να κάνω, υπήρχε ειδίκευση πάνω στα κινούμενα σχέδια και μου φαινόταν κοντινότερο στην σκηνοθεσία διότι κινούνταν, αλλά και συμπεριλάμβανε την εικονογράφηση. Ήταν κάπως τυχαίο το ότι κατέληξα στο animation, δηλαδή δεν ήθελα πάντα να είμαι animator ή να κάνω κινούμενα σχέδια. Ήταν περισσότερο μία μίξη του πάθους μου για τον κινηματογράφο και την εικονογράφηση που με ώθησε προς τα εκεί, το οποίο υποθέτω είναι ακριβώς αυτό που είναι το animation, αλλά από μία άλλη σκοπιά.
Βλέπεις όμως τον εαυτό σου κυρίως σαν σκηνοθέτη και ύστερα ως σχεδιαστή κινουμένων σχεδίων.
Ναι, πάντα αυτό ήθελα να κάνω, να σκηνοθετώ ταινίες. Ακόμα και τώρα νομίζω η προσέγγιση μου στην ταινία (Waves 98') είναι λιγότερο αυτή ενός animator, όσο ενός σκηνοθέτη. Θα μπορούσα να είμαι σκηνοθέτης κινουμένων σχεδίων κατά έναν τρόπο, αλλά όχι animator διότι, ας πούμε, υπάρχουν κάποιες σκηνές στην ταινία που άμα τις βρω πολύ τεχνικά δύσκολες, θα τις δουλέψω με κάποιον άλλο για να βγούνε πιο γρήγορα. Αγαπάω το animation, αλλά δεν είναι ο στόχος μου. Το Beirut ας πούμε ήταν η διπλωματική μου τότε, αλλά αυτό ήταν το 2007, δεν είχα κάνει πολλά animation στο μεταξύ, εκτός από εγχειρήματα που μου ανέθεταν, μέχρι να έρθει το Waves 98'.
Σε κάποιες δουλείες σου, όπως το Beirut και το Waves 98 παρατηρείται ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον γύρω από κοινωνικά ζητήματα, κυρίως σε ο,τι αφορά την πατρίδα σου, τον Λίβανο. Πως έχει επηρεάσει η καταγωγή σου την δουλειά σου θεματικά και αισθητικά;
Με έχει επηρεάσει πολύ και στα δύο για να είμαι ειλικρινής. Το θέμα είναι πως είμαι πολύ συνδεδεμένος με τον Λίβανο και την ανατροφή μου στον Λίβανο και νομίζω θα πρέπει να είναι – το σκεφτόμουν αυτό πρόσφατα διότι αναρωτιόμουν γιατί είναι τόσο συνδεδεμένα τα δύο, γιατί νοιάζομαι τόσο – διότι η Βηρυτός, και ο Λίβανος γενικώς, έχει αυτήν την ευθραυστότητα, την αίσθηση ότι μπορεί να τον χάσουμε ανά πάσα στιγμή, ότι μπορεί να γίνουν άσχημα τα πράγματα ανά πάσα στιγμή. Και υπάρχουν τόσα πράγματα που νιώθω ότι επηρεάζει αυτό. Σε ο,τι αφορά το αισθητικό κομμάτι, όταν τελείωσα το Bachelor στο animation, μετά τις σπουδές μου στην εικονογράφηση έκανα ένα Master πάνω στην σύγχρονη τέχνη στο Λονδίνο και εκεί εστίασα περισσότερο στην έρευνα. Διερευνούσα τον εμφύλιο πόλεμο πάνω στην ιστορία και την μνήμη, δηλαδή δούλευα θεματικά γύρω από αυτά τα ζητήματα. Και πιστεύω πως επειδή εστίασα περισσότερο πάνω στις θεματικές, ή όσον αφορά την σκηνοθεσία, στο περιεχόμενο, το οπτικό κομμάτι ακολουθεί το περιεχόμενο. Δηλαδή δεν σκέφτομαι τόσο από την πλευρά του σχεδιασμού, εκτός του πόσο καλύτερα μπορώ να παρουσιάσω αυτό που προσπαθώ να πω. Και στις δύο περιπτώσεις, ειδικά σε αυτή του Beirut, χρησιμοποίησα πραγματικές εικόνες της πόλης, διότι ήθελα πολύ να δείξω την ακατέργαστη και πραγματική όψη της, το βάρος της πόλης και των κτηρίων. Ακόμα και αν είναι κάπως σουρεαλιστικός ο κόσμος του έργου, ήθελα να χρησιμοποιήσω αυτά τα πραγματικά στοιχεία.
Υπάρχει μία αισθητική επιρροή της Λιβανέζικης κουλτούρας στο έργο σου;
Δύσκολη ερώτηση. Δεν ξέρω αν διακατέχεται το έργο μου από μία Λιβανέζικη αισθητική, διότι δεν ξέρω ποια είναι ξεκάθαρα η Λιβανέζικη αισθητική και κουλτούρα σε ο,τι αφορά το animation και τις οπτικές τέχνες, δεν έχουμε μία πολύ δυνατή κουλτούρα σε αυτό το συγκεκριμένο πεδίο. Νομίζω ότι το πιο Λιβανέζικο πράγμα στην αισθητική μου είναι το γεγονός ότι είναι τόσο μεικτή και έχει διαφορετικά στοιχεία εντός της με μια όψη κολάζ, γιατί η κουλτούρα του Λιβάνου όντως έχει μία τέτοια αίσθηση με τόσες διαφορετικές μειονότητες και θρησκείες που συνυπάρχουν, τις περισσότερες φορές αρμονικά, αλλά όχι πάντα, οπότε υπάρχει μία αντίθεση επίσης, πράγμα που φαίνεται και στο πως χτίζουμε τις πόλεις μας. Σίγουρα σε ο,τι αφορά την οπτική κουλτούρα, υπάρχει μία γενική αίσθηση που αντανακλάται οπτικά στην δουλειά μου χωρίς να το καταλαβαίνω.
Βραβεύτηκες πρόσφατα με τον Χρυσό Φοίνικα του περασμένου Φεστιβάλ των Καννών για το Waves 98'. Είναι ασφαλές να συμπεράνουμε πως δεν υπάρχει μεγαλύτερη διάκριση που θα επιθυμούσε ένας σκηνοθέτης μικρού μήκους, αλλά και γενικώς. Καταρχάς θα ήθελα να σε ρωτήσω πως ένιωθες που το έργο σου αναγνωρίστηκε από έναν θεσμό τέτοιου βεληνεκούς, αλλά και τι σου επέφερε αυτή η διάκριση τους επόμενους μήνες;
Είναι πελώριο. Βασικά μου πήρε κάποιον καιρό να το συνειδητοποιήσω, ειδικά όταν σκέφτομαι πως ολοκλήρωσα την ταινία μία εβδομάδα πριν την λήξη της προθεσμίας, διότι έληγε στις τρεις Μαρτίου και σχεδίαζα να έχω ολοκληρώσει την ταινία μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου. για να έχω αρκετό χρόνο να την υποβάλλω στις Κάννες. Μετά, όμως, ο ήχος πήρε παραπάνω και μία βδομάδα πριν την λήξη είπα στον εαυτό μου οκ, δεν το ξαναπειράζω, θα το στείλω ως έχει. Και μετά ήρθε η επιλογή, με τη λήξη της προθεσμίας να είναι πολύ κοντά στην ανακοίνωση των επιλογών. Με άλλα φεστιβάλ έχεις περίπου τρεις μήνες στο ενδιάμεσο και εδώ υπήρχε μόλις ένας μήνας μεταξύ της λήξης της προθεσμίας και της επιλογής. Είχα μόλις τελειώσει την ταινία, έναν μήνα μετά επιλέχτηκε η ταινία και είχα έναν μήνα να ετοιμάσω όλο το υλικό, μετά ήμουν στις Κάννες και ήταν μία πολύ έντονη εβδομάδα και μετά κέρδισα. Οπότε φαντάζεστε ύστερα από τρία χρόνια δουλειάς πάνω στο έργο, το να περνάς αυτήν την διαδικασία εντός δύο μηνών είναι πάρα πολύ γρήγορο, που το κάνει δυσκολότερο υποθέτω το να συνειδητοποιήσεις ότι έγινε. Μου πήρε κοντά στους δύο-τρεις μήνες να συνειδητοποιήσω τι ακριβώς συνέβη. Αλλά είναι τέλειο, διότι όπως σου είπα και πριν, δεν θέλω να προσδιορίζομαι ως ένας σκηνοθέτης αποκλειστικά για animation ή κάτι τέτοιο, οπότε ήταν πολύ σημαντικό για μένα να αναγνωριστώ από ένα διεθνές φεστιβάλ που δεν κάνει τον διαχωρισμό μεταξύ των δύο μέσων, animation και ζωντανής δράσης. Είναι εξίσου σημαντικό κιόλας αυτό για να αντιληφθεί ο κόσμος σοβαρά το animation, όταν στέκεται ισάξια υπό αυτές τις συνθήκες. Ήταν μία τεράστια εμπειρία και πολύ σημαντική που την πέρασα και, ναι βεβαίως, άνοιξε αρκετές πόρτες, δεν έχω μπει σε καμία ακόμα αλλά ξέρω τουλάχιστον ότι μπορώ να αναζητήσω στήριξη εκεί για το επόμενο μου εγχείρημα που έχω ξεκινήσει να δουλεύω.
Πες μας λίγα λόγια για το Waves 98'. Περί τίνος πρόκειται και πως σου ήρθε η σύλληψή του;
Είναι πολύ μεγάλη ιστορία. 'Έζησα και μεγάλωσα στη Βηρυτό από μικρός, αλλά μετά πήγα και έκανα το Master μου στο Λονδίνο οπότε πέρασα ένα διάστημα βρισκόμενος μεταξύ Λονδίνου, Βρυξελλών και Βηρυτού και καθώς επέστρεφα είχα όλο και περισσότερες δυσκολίες να επανενταχτώ εντός της κοινωνικής φούσκας που υπήρχε στην Βηρυτό. Υπάρχουν τόσα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα που για να μπορείς να ζεις ευτυχισμένος στον Λίβανο και την Βηρυτό θα πρέπει επίσης να αποσυνδεθείς από την γενική κατάσταση, τα πολιτικά ζητήματα και τα προβλήματα που σε περιβάλουν. Οπότε πηγαίνεις και παρτάρεις, ή πας για ποτό και ξεχνάς όλα αυτά τα πράγματα. Όταν, όμως, βρίσκομαι εκτός του Λιβάνου, παρακολουθώ τις ειδήσεις και τα προβλήματα και όλα αυτά με επηρεάζουν πολύ. Δεν είμαι ένας από τους ομογενείς που ζουν στο εξωτερικό και ξεχνάνε το τι συμβαίνει, αντιθέτως παρακολουθώ το τι γίνεται περισσότερο από όταν βρίσκομαι στη Βηρυτό. Όταν ξεκίνησα να γράφω το Waves, ήταν το 2012 και τότε μόλις είχε ξεκινήσει ο Συριακός πόλεμος και το κλίμα ήταν αρκετά τεταμένο στον Λίβανο. Οπότε επέστρεφα και υπήρχε στρατός παντού και checkpoint ελέγχου και μετά έβγαινα με τους φίλους μου και πηγαίναμε και παρτάραμε. Κατά έναν τρόπο όταν βρίσκεσαι εκεί το συνηθίζεις καθώς γίνονται συχνά τέτοια πράγματα, αλλά από την άλλη, από μία εξωτερική σκοπιά είχα πρόβλημα στο να τα αγνοήσω όλα αυτά. Το Waves λοιπόν ήταν ένα πολύ προσωπικό, εγωιστικό εγχείρημα στην αρχή με εμένα να προσπαθώ να σκεφτώ αυτήν την κοινωνική φούσκα και το τι αντιπροσώπευε για μένα και τα ερωτηματικά που είχα ήταν κυρίως το αν μπορώ να ξαναζήσω μέσα σε αυτή τη φούσκα ή όχι. Αν είναι κάτι καλό, αν είναι κάτι κακό. Ήμουν πολύ διχασμένος και μπερδεμένος πάνω σε αυτό και από εκεί ξεκίνησε βασικά η ιδέα για την ταινία. Αποτελούσε μία αφορμή για μένα να σκεφτώ αυτά τα πράγματα και για αυτό μου πήρε κάμποσο χρόνο, διότι τον πρώτο χρόνο έπρεπε να καταλάβω για μένα τι θα σήμαινε το τέλος της ταινίας επειδή ήταν τόσο προσωπική πορεία. Αυτό που βλέπεις τελικά στην ταινία είναι δύο αφηγήσεις, μία που έχει την βάση της στο 1998, όπου ο βασικός χαρακτήρας ανακαλύπτει την πόλη της Βηρυτού και αυτήν την κοινωνική φούσκα. Ήταν και μία περίοδος πολύ μεγαλύτερης αισιοδοξίας, διότι μόλις είχε τελειώσει ο πόλεμος και ξαναχτίζαμε τα πάντα. Και μετά υπάρχει μία σύγχρονη αφήγηση που είναι κάπως πιο απαισιόδοξη. Οπότε επιχείρησα να έχω και τα δύο να οδεύουν μαζί και ενίοτε να έρχονται σε σύγκρουση και να δω που θα με βγάλει.
Φαίνεται στην δουλειά σου μία τάση να χρησιμοποιείς μεικτές τεχνικές, συνδυάζοντας κανονικό υλικό βίντεο με κινούμενα σχέδια. Τι σε οδήγησε να κάνεις μία τέτοια δημιουργική επιλογή;
Πιστεύω είναι λόγω της δουλειάς και της εκπαίδευσής μου, διότι δούλευα με όλα αυτά τα διαφορετικά πράγματα. Σε εμένα ήρθε πολύ φυσικά διότι δεν σπούδασα μόνο ένα πράγμα, έμαθα να κάνω από ένα ανά τη φορά και επειδή ειδικά στην αρχή δεν με ενδιέφερε να δημιουργήσω ένα συνεπές στυλ, παρότι πλέον έχει γίνει κάπως έτσι, αλλά δεν ήθελα να είναι κάτι προσχεδιασμένο. Ήταν περισσότερο οργανικό επειδή και πάλι το Beirut και το Waves μιλούσαν πολύ για την πόλη, οπότε έπρεπε να συνδυάσω βίντεο με αρχειακό υλικό και τους χαρακτήρες, καθώς κατά έναν τρόπο βασίζεται σε πραγματική ιστορία. Σε κάποια φάση το σκεφτόμουν να κάνω όλη την ιστορία με ζωντανή δράση, χωρίς κινούμενα σχέδια, αλλά δε θα έβγαζε νόημα. Δε θα λειτουργούσε, γιατί πιστεύω πως ειδικά στο Waves αυτή η αφηρημένη αίσθηση που προέρχεται από το σχέδιο, κυρίως στους χαρακτήρες λειτουργεί κάπως πιο αντιπροσωπευτικά σε εμένα ή άλλους χαρακτήρες που έχω γνωρίσει παρά οι απλοί πραγματικοί άνθρωποι, αλλά βρισκόμενοι εντός του στοιχείου της πραγματικής πόλης. Για όλους αυτούς τους λόγους προέκυψε το ανάμεικτο. Δεν ήταν ποτέ μία αισθητική ή σχεδιαστική επιλογή, συνέβη για το περιεχόμενο, γι' αυτό και το κατά πόσο γίνεται η ανάμειξη ή τι είναι και που βασίζεται βρίσκεται και πάλι αναλόγως το περιεχόμενο. Δεν υπάρχει πάντα συνοχή.
Πως δούλεψες πάνω στο Waves 98'; Είχατε ομάδα, το έκανες μόνο εσύ; Και τι διαδικασία ακολουθήσατε;
Όταν πήρα την χορηγία, ήταν η πρώτη φορά που είχα πάρει χορηγία για δικό μου εγχείρημα, διότι στο Λίβανο δεν υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για επιχορήγηση. Νομίζω από εκεί που την πήρα ήταν μόνο ένας εκ των δύο οργανισμών που δίνουν γενικώς για τις τέχνες. Δεν ήξερα πόσο ευέλικτοι θα είναι οπότε, όταν μου όρισαν την πρώτη προθεσμία, πανικοβλήθηκα. Δεν είχα καν έτοιμο το τέλος ακόμη και λόγω αυτού και επειδή ήταν προσωπικό εγχείρημα δεν μπορούσα να συμπεριλάβω άλλο κόσμο στην αρχή, διότι ήδη είχα τόσα πράγματα να αποφασίσω πως ήθελα να τα κάνω. Οπότε στο Waves υπάρχουν τρεις ενότητες. Στην πρώτη, του πρώτου έτους έκανα τα πάντα εγώ, μετά είχα μία ακόμη animator που δούλεψε μαζί μου για δυο μήνες και κάναμε την δεύτερη ενότητα και μετά για την τρίτη είχα άλλους δύο animators που με βοήθησαν. Δεν είχα πολλά άτομα στο έργο κυρίως διότι επεδίωκα να έχω όσο το δυνατόν μεγαλύτερο έλεγχο πάνω του, αλλά και διότι δεν υπήρχε σταθερή γραμμή. Για κάθε λήψη έπρεπε να σκεφτώ πρώτα ακριβώς πως θα την κάνουμε.
Ποια ήταν η δημιουργική διαδικασία πίσω από το σχέδιο σου;
Το σχέδιο ήταν ψηφιακό αλλά σχεδιασμένο στο χέρι σε ταμπλέτα. Για να σχεδιάσουμε την πόλη στο Waves 98, αυτό που έκανα είναι ένας συνδυασμός από εκατοντάδες φωτογραφίες και συνήθως έχω ένα σχέδιο από μολύβι, κόβω κομματάκια του τοπίου και τα τοποθετώ πάνω στο σκίτσο για να έχω έναν κατατοπισμό της προοπτικής των γραμμών κλπ… και μετά σχεδιάζω από πάνω, είναι ολόκληρη διαδικασία.
Ποιος θεωρείς πως είναι ο κυρίαρχος στόχος σου όταν κάνεις ταινίες;
Κατά έναν τρόπο είναι αυτό που είπα για το Waves, για μένα το ζήτημα είναι το τι βιώνουν οι θεατές όταν βλέπουν το έργο, αρχή μέχρι τέλους και του ταξιδιού που κάνει το κοινό. Τα έργα μου σχετίζονται περισσότερο με την πορεία, την άνοδο και την πτώση, παρά με μία κλασσική αφήγηση με μία λύση στο τέλος. Δεν είναι ζήτημα του να μεταφέρω ένα ηθικό θέμα π.χ. ή κάποιο μήνυμα. Παρότι είμαι Λιβανέζος και από ο,τι έχω δει από άτομα που συνομιλώ και γενικώς του τι βλέπω στην βιομηχανία κινηματογράφου, υπάρχει μία γενική αντίληψη ότι επειδή είσαι από μία εξωτική χώρα οφείλεις στο έργο σου να αναδείξεις την κουλτούρα σου και την διαφορετικότητα της. Ότι αυτό που κάνεις πρέπει να είναι τελείως αντιπροσωπευτικό του Λιβάνου και της κουλτούρας του. Δεν είδα ποτέ την δουλειά μου με αυτόν τον τρόπο. Είναι προφανώς αντιπροσωπευτική, διότι μεγάλωσα εκεί και αποτελεί κομμάτι του εαυτού μου, αλλά δεν θα είναι ποτέ με μία τουριστική έννοια.
Και τώρα τι έρχεται; Προετοιμάζεις κάτι καινούργιο; Μήπως θα κάνεις την μετάβαση σε μεγάλου μήκους;
Γράφω κάποια treatment για μεγάλου μήκους. Όταν κέρδισα όλοι μου λέγανε Α τώρα πρέπει να κάνεις μεγάλου μήκους και τους έλεγα όχι, θα κάνω μεγάλου μήκους όποτε νιώσω έτοιμος να το κάνω. Κάποιοι άνθρωποι που κερδίζουν ένα τέτοιο βραβείο, έχουν εντός ενός χρόνου μία μεγάλου μήκους να κυκλοφορεί. Δεν έχω ιδέα πως το κάνουν. Τώρα όμως έχω μία ιδέα για ταινία μεγάλου μήκους που θέλω πολύ να κάνω, η οποία κινείται σε παράλληλα θέματα με το Waves αλλά είναι άλλη ιστορία, διότι υπάρχουν κάποια πράγματα που θέλω να πω παραπάνω στο θέμα, συνεπώς προέκυψε φυσικά, ότι α, θέλω να πω αυτά τα πράγματα που θα λειτουργήσουν σε μία τέτοια μορφή.
Σκέφτηκες ποτέ να μετατρέψεις το Waves 98' σε μεγάλου μήκους;
Όχι, με έχουν ξαναρωτήσει αυτό, αλλά νιώθω πως είναι πλήρες όπως είναι. Ναι μεν νιώθω ότι θέλω να πω και άλλα πράγματα πάνω στο θέμα αλλά όχι με την ιστορία του Waves, διότι είναι λίγο πιο αφαιρετικό και πειραματικό το έργο. Μία ταινία μεγάλου μήκους θα έπρεπε να είχε περισσότερη αφήγηση για να κυλάει και πιστεύω αυτό θα σκότωνε ο,τι είναι το Waves. Προτιμώ να κάνω μία άλλη ταινία που να ασχολείται με όμοια θέματα αλλά να είναι διαφορετική. Η νέα ταινία θα είναι, το πιο πιθανό, με ζωντανούς ηθοποιούς και δράση, αλλά είναι πολύ νωρίς για να πω περισσότερα ακόμη.
Έχεις επίσης ασχοληθεί και με την εγκατάσταση, όπως αναφορικά έκανες στο έργο σου The Holliday Inn Apologue, που έλαβε χώρα στο ίδιο το ξενοδοχείο. Ποια είναι η σύνδεση σου με τις καλές τέχνες και πως αποφάσισες να κάνεις αυτό το έργο;
Ναι, το Holliday Inn ήταν ένας συνδυασμός εικόνων χωρίς βίντεο και ηχητικού υλικού. Πήρα συνέντευξη από άτομα που πάλεψαν στον χώρο αυτόν και δημιούργησα μία αφήγηση βασισμένη πάνω στις πραγματικές ιστορίες που μας είπαν. Υπήρχαν δύο προβολές που έπαιζαν ταυτόχρονα δυο διαφορετικές ιστορίες, συνεπώς βασίστηκε το έργο πάνω στην ευθραυστότητα της αφήγησης, αναλόγως το ποιος λέει την ιστορία. Τι θα γίνει αν φύγει το μνημείο και το μόνο που μένει είναι οι ιστορίες των ανθρώπων που δεν είναι πάντοτε έγκυρες. Ήταν ένα έργο αντίδρασης που έκανα, διότι το ξενοδοχείο Holiday Inn αποτελεί ένα πολύ σημαντικό μνημείο πολέμου στον Λίβανο. Το θέμα είναι πως ακόμα και τώρα στην ιστορία, στο σχολείο, δεν διδασκόμαστε τον εμφύλιο στα βιβλία ιστορίας. Το βιβλίο λήγει το 46', διότι στην πραγματικότητα το 90' δεν υπήρχε πραγματικός νικητής. Κατά έναν τρόπο όλοι συμφώνησαν να μοιραστούν την εξουσία και επειδή δεν υπήρχε νικητής, δεν είχε κανείς την δύναμη να καταγράψει την ιστορία, ή την δική τους εκδοχή του τι συνέβη. Όλοι έχουν μία διαφορετική εκδοχή, αυτόν που η μία πλευρά θα χαρακτήριζε εχθρό, η άλλη τον χαρακτηρίζει σύμμαχο. Και λόγω της σημασίας του πάνω στην ανάμνηση του πολέμου ως ζωντανού αρχείου, λόγω του ότι υπάρχει και μία έλλειψη εναλλακτικών αρχείων για το τι έγινε, θέλανε να το κατεδαφίσουν. Όλο το κέντρο της Βηρυτού το 90' ξαναχτίστηκε από μία ιδιωτική εταιρία, πράγμα που αφαίρεσε τα ίχνη του πολέμου, όπως τις τρύπες των σφαιρών στα κτήρια, οπότε το ξενοδοχείο Holliday Inn αποτελεί ένα από τα τελευταία εναπομείναντα μνημεία που θυμίζουν τον πόλεμο, συνεπώς το έργο ήρθε σαν αντίδραση προς την κατεδάφιση του, μιλώντας για την σημαντικότητα του αρχειακού υλικού. Τελικά δεν το κατεδαφίσανε, παραμένει εκεί. Ούτε το ανακαίνισαν. Με αυτόν τον τρόπο δουλεύω συνέχεια, αυτό το έργο ήταν μία αντίδραση σε αυτήν την κατάσταση. Το Waves ήταν μία αντίδραση σε εμένα πηγαινο-ερχόμενος στο Λίβανο. Όλα προέρχονται από κάτι προσωπικό.
Έχει ενδιαφέρον αυτό που λες, διότι βλέπεις ενίοτε κάποιες πολιτικές ομοιότητες μεταξύ Λιβάνου και Ελλάδας.
Βλέπω αρκετά πράγματα κοινά με την Ελλάδα. Υπάρχει μία ιδέα ότι οι όλες οι Αραβικές χώρες είναι ίδιες, αλλά για μένα ο Λίβανος βρίσκεται πιο κοντά στην Ελλάδα από ότι η Σαουδική Αραβία ή ακόμα και το Μαρόκο.
Υπήρξε μία σύνδεση μεταξύ των δύο χωρών στο παρελθόν, όπως και επιρροές.
Ναι ακριβώς, δηλαδή αντικειμενικά η μόνη εποχή που υπήρξε έντονος διαχωρισμός ήταν με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Για παράδειγμα, εγώ προσωπικά δεν είμαι θρήσκος, αλλά στην οικογένεια μου είναι όλοι ελληνοκαθολικοί. Αρχικά οι ελληνοκαθολικοί ήταν ελληνορθόδοξοι και μετά ενώθηκαν με την καθολική εκκλησία. Υπάρχουν επίσης ακόμα πολλά ελληνικά επίθετα στον Λίβανο, όπως για παράδειγμα Αρσένιος, Δήμος, ονόματα που τελειώνουν σε ος, όλοι βέβαια 4ης, 6ης, δέκατης γενιάς… Αλλά υπάρχει, επίσης, σύνδεση στην κουζίνα και την μουσική που έχουν ίδιες ρίζες και μία σχέση πέρα δώθε μεταξύ τους.
***
Ο Ely Dagher συνεχίζει να δημιουργεί και να ταξιδεύει μεταξύ Λιβάνου και Βρυξελλών, ενώ είναι παράλληλα ο επικεφαλής της διεπιστημονικής πλατφόρμας Beaver & Beaver που ασχολείται με τον σχεδιασμό κινούμενων και σταθερών σχεδίων, καλύπτοντας ποικίλα πεδία εντός της δημιουργικής επικοινωνίας και των γραφικών τομέων, με έδρα τις Βρυξέλλες.
