Πολλές πρεμιέρες αυτή την εβδομάδα, αλλά σε χαμηλό κινηματογραφικό επίπεδο. Λίγη άσκηση ύφους, λίγο κλάμα, λίγο τρόμος και πολύ ανοιξιάτικο ποπ κορν. Αν δεν ήταν και ο εκπληκτικός Alejandro Jodorowsky, που εμφανίζεται μετά από 30 περίπου χρόνια στο προσκήνιο, για να αναβιώσει την στοιχειωτική κινηματογραφική γραφή.
La danza de la realidad / Ο χορός της πραγματικότητας
του Alejandro Jodorowsky
Πρόταση της εβδομάδας
Ένας βάναυσος χορός πάνω σε τεντωμένο σκοινί. Μια ενηλικίωση, όπου το παιδί βρίσκεται από την μια πλευρά της ζυγαριάς και από την άλλη όλη η ιστορία της μίζερης ανθρωπότητας. Άντε να ισορροπήσεις. Ίσως αν χορέψεις μέσα στα όρια της τέχνης, η πτώση να είναι πιο ανώδυνη. Κάπως έτσι σκέφτεται ο δημιουργός και έφτιαξε για εμάς για άλλη μια φορά έναν παράλληλο κόσμο, ένα ψεύτικο κόσμο, ένα κόσμο στηριγμένο στην απελπισία. Που ισορροπεί ανάμεσα στον πόνο και στην ευτυχία, στην φαντασία και την πραγματικότητα, στο Είναι και την συνείδηση. Όλο το πνευματικό εποικοδόμημα, πολιτική, φιλοσοφία, ψυχολογία, θρησκεία δέχεται την υποκειμενική ερμηνεία του Jodorowsky, σαν προσωπική λύτρωση μα και σαν παγκόσμια θέση.
Να θυμίσουμε πως ο μεγαλομανής και τελειομανής Jodorowsky δεν είναι ο οποιοσδήποτε. Δεν είναι ένας ακόμη σκηνοθέτης. Είναι πολυσχιδής καλλιτέχνης και προσωπικότητα που δεν γερνά ποτέ. Εκτός των άλλων (συγγραφέας, σκιτσογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ψυχαναλυτής και πολλά άλλα) κάνει κινηματογράφο μόνο όταν θέλει να χρησιμοποιήσει την ιδιαίτερη γλώσσα του.
Εδώ δεν μιλάμε για σινεμά της πλοκής και της υπόθεσης αλλά για κινηματογράφο της ποίησης και της αφαίρεσης, της εικόνας, της αφηγηματικής δεινότητας και σαφήνειας, κινηματογράφο της ζώσας μιζέριας και της υπέρβασης της, του αλλόκοτου και του κανονικού ή της κανονικότητας του αλλόκοτου. Ο Jodorowsky, στα ογδόντα του, ο Χιλιανός μαέστρος της απόλυτης εσωτερικότητας του εφιαλτικού υποκειμενικού κόσμου, επιλέγει την αυτοβιογραφική του αποτύπωση, κοιτάζοντας πίσω και μπρος τον αισθητό χρόνο, τοποθετώντας τον εαυτό του ως παιδί και ως θυμόσοφου «θεού», στην μυλόπετρα των πολιτικών, κοινωνικών, ψυχικών, συναισθηματικών, γνωσιακών, υπαρξιακών συγκρούσεων, ενοχών και προσδοκιών. Ο άνθρωπος μοιάζει με εκτρωματικό αποτέλεσμα αυτών των συγκρούσεων. Η θέση του μοιάζει ανώφελα ακίνητη μέσα στην αντικειμενική πραγματικότητα, από την μία, μα και να αιωρείται στα όρια του υπερφυσικού και μεταφυσικού όταν χαράζει χνάρια με βάση την δική του βασανισμένη οπτική.
Αυτή τη θέση ο δημιουργός του «El Topo» και του «Santa Sangre», αν και την μεταπλάθει με όρους γκροτέσκο, σουρεαλιστικής υπερβολής, φτιάχνοντας ένα επίπλαστο μείγμα ενός κόσμου σε μόνιμη σήψη και κατάπτωση, την επιβάλει στο κοινό, με όρους φιλοσόφου. Συμφωνείς ή διαφωνείς με τις θέσεις του, δεν μπορείς παρά να μένεις άφωνος μπρος στην εικόνα, μπρος στην σκληρότητα και την βαναυσότητα των συναισθηματικών και ψυχικών επεμβάσεων που κάνει στο κοινό, σαν ένας νευροχειρούργος. Μένεις αγκυλωμένος σαν τον φιλμικό πατέρα του παιδιού Jodorowsky, που δεν μπορεί να βρει τον δρόμο του μπρος στο εκτόπισμα των αιώνων και της ιστορίας.
Οι ταινίες του πάντα αριστουργηματικές. Σκηνοθεσία, σύνθεση, δομημένο, μελετημένο, μεθοδολογικά απίστευτο mise en scene, υποκριτική – βαθιά αποστασιοποιημένη και άκρως τραγική -, διεύθυνση φωτογραφίας, μοντάζ, μουσική. Όλα συνθέτονται με στόχο να βγεις από την πραγματικότητα και να εισχωρήσεις στον χορό της ψευδαίσθησης και της αυταπάτης. Παιχνίδι απόλυτα κινηματογραφικό. Μαγεία. Δεν έχει σημασία να συγκρίνουμε τις ταινίες του. Θα ήταν αφελέστατο. Εδώ μιλάμε για καθαρά προσωπική τέχνη, που θέλει θάρρος, κουράγιο και ειλικρίνεια. Μιλάμε για καθαρά προσωπικό στόχο, που αγγίζει το κοινό γιατί ορίζει την κατάσταση των πραγμάτων μέσα στην απόλυτη συσκότιση της ζωής. Δεν βλέπουμε συχνά τέτοιο σινεμά. Είναι γραφή, είναι άποψη, είναι θέση. Δεν μπαίνουμε για διασκέδαση. Μπαίνουμε για στοχασμό. Κάθε τι που βλέπουμε στο πανί, δεν έχει καμιά διδακτικότητα. Είναι ένα συνονθύλευμα νοητικής διεργασίας που επιβάλει στο κοινό να κρίνει. Ένα δοκίμιο πάνω στην ζωή ως αντικειμενική και ως υποκειμενική παρατήρηση, εκκεντρικό, προκλητικό, αδόκιμο, υπολανθάνων αλλά βαθιά καλλιτεχνικό που όμοιο του δεν βλέπουμε σχεδόν ποτέ. Ας ελπίζουμε ότι στα χνάρια του να ακολουθήσουν και άλλοι δημιουργοί στο μέλλον. Πάντα έχει μεγάλη σημασία να βρίσκουμε το δέντρο μέσα στο δάσος. Και ο Jodorowsky προικίστηκε να αποτελεί αυτό το δέντρο, ριζωμένο στην οικουμενικότητα, ανθισμένο στην τοπικότητα της αγαπημένης του και βασανισμένης του Χιλής, με φλοιό που βγάζει αίμα, κραυγές πόνου και δάκρυα, να ξεχωρίζει μέσα στην καλλιτεχνική ιστορία. Και η προκειμένη ταινία αλλά και το σύνολο του κινηματογραφικού του έργου μου θυμίζει το τραγούδι του Tom Waits «Starving in the belly of the Whale/Λιμοκτονώντας στην κοιλιά της φάλαινας, όπου με φωνή του έσχατου, τραγουδά: «Αν ζεις με ελπίδες, απλά χορεύεις σε ένα αποκρουστικό χορό». Αυτό της πραγματικότητας. Και ας νοσταλγεί ο Jodorowsky, την ομορφιά του σαλπαρίσματος, ως μια νέα ελπίδα.
Πρέπει όλοι να τον τιμήσουμε.
Βαθμολογία: 4.5
***
A Second Chance / Η δεύτερη αλήθεια
της Sussane Bier
Ένας αστυνομικός της δίωξης εγκλήματος με την γυναίκα και το βρέφος τους, από την μία και ένα ζευγάρι ηρωινομανών και αυτοί με το δικό τους. Το δεύτερο είναι παραμελημένο μέσα στην βία και την ανάγκη για ναρκωτικά από πλευράς των γονιών Όταν το παιδί του αστυνομικού πεθαίνει, αυτός σε μια κρίση απόγνωσης, απαγάγει το βρέφος των ηρωινομανών και το «βαπτίζει» ως δικό του. Η έρευνα που ξεκινά, είναι μια έρευνα του δικού του εγκλήματος και τα όρια των χαρακτήρων συνέχεια στενεύουν.
Και ενώ θα μπορούσε να έχει μια αριστοτεχνική δομή, όπου ξεπερνώντας το επιτελικό στοιχείο εξέλιξης της ιστορίας – το θάνατο και την απαγωγή του βρέφους-, να αποδιώξει από πάνω τα στοιχεία του σασπένς, για να εμβαθύνει στην ψυχογραφία των χαρακτήρων, τις εσωτερικές διεργασίες και την δραματική υπόσταση των γεγονότων, όπως φαίνεται να είναι η πρόθεση του, η σκηνοθέτης, ρίχνοντας βάρος στην πληθώρα των γεγονότων και την πολυπλοκότητα τους, αποδιώχνει τελικώς τα στοιχεία της κινηματογραφικής σαφήνειας, αδυνατώντας μας να μας αγκιστρώσει τόσο στην ιστορία όσο και στην ερμηνεία των κυρίως και επιμέρους στοιχείων.
Με δυνατό cast, αρκετά δραματικές ερμηνείες αλλά δίχως να κάνουν την όποια υπέρβαση, λόγω της μη μεθοδικής και εν τέλει ανολοκλήρωτης εσωτερικότητας των χαρακτήρων, καθώς και λόγω σεναριακών επιπολαιοτήτων, και πασαλειμμένων ιδεών, η ταινία δυσκολεύεται να αφηγηθεί ουσία και τελικά δεν μπορεί να μελετήσει την όποιες αρχικές σκέψεις, εμμένοντας στον ίδιο φαύλο κύκλο και στο άμεσο συναίσθημα, την σκληρότητα των δράσεων, και την απλοϊκού τύπου συγκίνηση, που έχει εκ των πραγμάτων το θέμα.
Βαθμολογία: 2.5
***
Lurk / Παραμονεύοντας
του Βασίλη Κατσίκη
Έλληνας σκηνοθέτης σε ξενόγλωσση ταινία και από κωμωδία (I4 – Λούφα και Απαλλαγή) στο πεδίο των ταινιών τρόμου και δυστυχώς ένα αποτέλεσμα που δεν έχει τίποτα να δώσει. Παρά τα θετικά στοιχεία της κινηματογράφησης, η B Movie αισθητική, το κοπιάρισμα και όχι ο επηρεασμός από Polanski, – το σχήμα δηλαδή της μη ορατής αιτίας της απειλής, που στην προκειμένη είναι καθαρά επιφανειακό και χωρίς κοινωνιολογική ουσία, – μοιάζει τελικά για φόρος αίματος, στο γνωστό τροπάρι και επίπεδο των ταινιών τρόμου της Αμέρικα. Σενάριο αφελέστατο που μας κάνει να αναρωτιόμαστε για τον επαγγελματισμό του, ερμηνείες που καταρρακώνονται από την ελλιπή δραματουργική προεργασία.
Το να αντιγράφεις Hollywood, δεν σημαίνει εξ' ορισμού ευκαιρία ανάδειξης μα ίσως και καλλιτεχνική καταστροφή.
Βαθμολογία: 1
***
Stray Dogs / Αδέσποτα σκυλιά
του Tsai Ming Liang
Με το Μέγα βραβείο της Επιτροπής του Φεστιβάλ Βενετίας και τον ορισμό ως σινεφίλ και art house που δημιουργεί προσδοκίες για υψηλού επιπέδου κινηματογράφο, ο ταϊβανέζος δημιουργός κάνει απλά μια τρύπα (εντυπωσιακή και πληκτική) στο νερό. Με λίγα λόγια οι πομπώδεις λέξεις της διεθνούς κριτικής αποτελούν κενό γράμμα γιατί το ίδιο το έργο αδυνατεί πλήρως να μιλήσει. Ο σκηνοθέτης, με όρους εικονικής ακινησίας, μεγάλων χρονικά πλάνων και νεκρού χρόνου προσπαθεί να δώσει μια εικόνα σπαραχτική της μιζέριας, την ψυχικής φτώχειας και αποξένωσης μα και της αξιοπρέπειας των φτωχών ανθρώπων στη σύγχρονη Ταϊβάν, που ζούνε σαν αδέσποτα σκυλιά και σαν σκιάχτρα στην «απ' έξω» της ύπαρξης, με κάποιες εκλάμψεις θρήνου. Η ζωή μοιάζει στάσιμη, στερεή, στενή και καταπιεστική και οι άνθρωποι αδυνατούν και οι ίδιοι να κινηθούν κάνοντας μόνο πράξη τα ένστικτα επιβίωσης και απόγνωσης. Με γκρο πλαν, μελετημένες γωνίες λήψης, κλειστούς χώρους και έλλειψη βάθους πεδίου στους ανοιχτούς, τονίζει την εσωτερικότητα των χαρακτήρων που σπάει ώρες ώρες κόκαλα αλλά η γενική φόρμα είναι πλήρως ανασταλτική στην κατανόηση και άκρως εχθρική στην όποια αισθητική απόλαυση – πέρα από την καθαρά εικαστική. Μα εδώ μιλάμε για σινεμά και όχι για στήσιμο κάδρων σε γκαλερί.
Ως πρωτοποριακό πείραμα αφήγησης, θα είχε άλλη αξία. Τα μεγάλα πλάνα (ως και 17 λεπτά ακινησίας) θα μπορούσαν να αποτελούν ένα σχήμα μέσα στο οποίο να υπάρχει συνδημιουργία σκηνοθέτη κοινού, υπό την έννοια του χρόνου που δίνεται στον θεατή για συνειρμική δημιουργία πάμπολλων σκέψεων στο πλαίσιο βασικών ιδεών του δημιουργού. Μα αυτά τα πλάνα στερούνται αρχιτεκτονικής δόμησης και νοηματικών στοιχείων και έτσι απλά κουράζουν, δεν προβληματίζουν, αποστασιοποιούνται από κάθε σκέψη και παρά την ύπαρξη κάποιων σκηνών ποιητικής δύναμης δεν δικαιολογούν την διάρκεια, ούτε της αρχικές προσδοκίες. Αποκλειστικά άσκηση ύφους και κατανοητή στο ελάχιστο μόνο μετά από πολύ κόπο και υπομονή. Κρίμα…
Βαθμολογία: 2
***
The age of Adaline / Το μυστικό της Ανταλάιν
του Lee Toland Krieger
Η Adeline, μετά από ένα δυστύχημα, σώζεται μα παράλληλα… σταματά να γερνά. Έτσι ζει επί 100 και βάλε χρόνια, μα μοιάζει και ζει ως 35άρα. Όλοι οι άνθρωποι της ζωής της έρχονται και παρέρχονται σε συμφωνία με τον θάνατο. Αλλά αυτή συνεχίζει να χαίρεται (ή όχι τελικά;) την ζωή. Ο τελευταίος έρωτας θα αποτελέσει και το σημείο καμπής, θα παίξει τον επιτελικό του ρόλο ώστε να εκτιμήσει την ουσία του παρελθόντος και του άμεσου παρόντος καθώς και των εντονότατων στιγμών της καθημερινής ομορφιάς.
Η ταινία είναι ένα εύστοχο ως ιδέα και δυνατό ρομάντζο ως υλοποίηση και πετυχαίνει καθ' όλη την διάρκεια αυτό για το οποίο σκοπεύει. Την καθαρή ρομαντική συγκίνηση για τους όπου γης ερωτευμένους. Παραμυθένια, γλυκιά, όμορφη, σπαραχτική, δυνατή, μια συμβατή ερωτική ιστορία που αγγίζει συγκινησιακά την εποχή μας και τον υποκειμενισμό του καθενός πάνω στον έρωτα, την απουσία του και τον θάνατο. Σχήμα σίγουρα επιτυχημένο, σίγουρα δακρύβρεχτο. Ο σκηνοθέτης, η φωτογραφία και οι όμορφοι φυσιογνωμικά ηθοποιοί ξεπερνούν κάθε ύφαλο, δουλεύουν επαγγελματικά και δομούν την ιστορία πλήρως πετυχημένα.
Τίποτα νέο πέρα από αυτό, τίποτα καινούριο στην αφήγηση, τίποτα βαθυστόχαστο, μα για την άνοιξη και με συντροφιά το ταίρι, μια χαρά για να περάσει η βραδιά και να αναζωπυρώσει τους έρωτες.
Βαθμολογία: 2
