Η μεταφράστρια Έφη
Καλλιφατίδη
Ξεκίνησα να μεταφράζω καλοκαίρι του ’80, επειδή δεν είχα τι
να κάνω και έτυχε να διαβάσω ένα δοκιμιάκι που μου άρεσε. Ήταν το «Subculture
and Style» του Dick Hebdige. Μετά, ήρθαν έτσι οι συγκυρίες που άρχισα να
ασχολούμαι επαγγελματικά. Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό, δεν χρειάστηκε καν να
κυνηγήσω τη δουλειά (με εξαίρεση τα τελευταία δυο χρόνια). Το δεύτερο βιβλίο
που μετέφρασα ήταν το «Όνομα του Ρόδου» και εκεί πια κρίθηκε το μέλλον μου.
Τα βιβλία που έχω μεταφράσει είναι περισσότερα από 120. Τον
Eco τον ξεχωρίζω, γιατί δεν γίνεται αλλιώς, είμαστε πια σαν παντρεμένοι κοντά
35 χρόνια. Τα άλλα αγαπημένα μου: Πρώτος και καλύτερος ο «Τρίστραμ Σάντι» του
Λόρενς Στερν –και με πολλή ζήλια! (από τις εκδόσεις Gutenberg). Μαζί πάει και
το δεύτερο βιβλίο του Στερν «Αισθηματικό Ταξίδι στη Γαλλία και την Ιταλία»
(εκδόσεις Νησίδες). Σ’ αυτά τα δυο να δείτε εμπειρία! Η «Αλίκη στη Χώρα των
Θαυμάτων» του Λιούις Κάρολ και ο «Νοστρόμο» του Τζόζεφ Κόνραντ (από τις
εκδόσεις Ιδεόγραμμα). Ένα βιβλίο που από ατυχία δεν εκδόθηκε ποτέ (και
παραμένει χειρόγραφο με μολύβι από τότε), το «Η Συνείδηση του Ζήνωνα» του Italo
Svevo. Είναι πολλά αυτά που αγαπώ, αλλά το βιβλίο είναι κάτι εξίσου προσωπικό
με τους λόγους για τους οποίους το αγαπάμε.
Ένα βιβλίο που με προκαλεί και με τρομάζει και δεν έχω βρει
ακόμα την ασέβεια να το αποπειραθώ είναι το «Finnegans’ Wake» του James Joyce.
Μαθαίνω ότι πρόκειται να εκδοθεί. Ελπίζω και απεύχομαι…
Η επιλογή γίνεται συνήθως από τον εκδότη που παίρνει υπ’ όψη
του όλα τα κριτήρια για μια έκδοση (αφ’ ενός τα «ποιοτικά», αφ’ ετέρου τα
πρακτικά: δικαιώματα, απαιτήσεις, κόστος κλπ. κλπ.) και προτείνει στον
μεταφραστή. Οι επιμελητές και οι διορθωτές είναι οι αφανείς ήρωες μιας έκδοσης.
Πιστεύω ότι τους οφείλω πολλά και με δίδαξαν πολλά. Καθώς δεν ήμουν των
κλασικών γραμμάτων (αρχιτέκτονας ήμουν), η σχέση μου με το βιβλίο ήταν από πάθος. Μεταφράζω με τον ίδιο τρόπο που
διαβάζω: ταχυανάγνωση και ταχυμετάφραση. Οπότε, οι χρόνοι δεν μου ήταν ποτέ
πρόβλημα.
Ο πεζός Αναγνωστάκης
Το ολιγοσέλιδο κείμενο του Μανόλη Αναγνωστάκη “Είμαι
αριστερόχειρ ουσιαστικά” (Πατάκης, 2011 πρόλογος του Παντελή Μπουκάλα,
επιμέλεια κι επίμετρο του Μισέλ Φάις) είναι η απομαγνητοφώνηση της συνομιλίας
του ποιητή με τον Μισέλ Φάις και ενδεχομένως πρόκειται για τον τελευταίο
δημόσιο λόγο του. Ήταν τον Νοέμβριο του 1992, στο σπίτι του στην Πεύκη. Ο
Αναγνωστάκης ήταν ήδη άρρωστος όμως διατηρεί την σαφήνεια και τις λεπτές
διακυμάνσεις στις αποχρώσεις του λόγου του δίχως καμία παραχώρηση στην ώριμη,
ανεπαίσθητα μπεκετικά πικραμένη του μνήμη.
Εκείνο που με γοήτευσε στην αφήγησή του είναι η ανάδυση μιας
ολόκληρης, ιστορικής πλέον, περιόδου της χώρας, οι κοινωνικές συνθήκες της, τα
πολιτικά πεπραγμένα και η αυθεντική αριστερά της εποχής καθώς και ο τρόπος με
τον οποίο ο Αναγνωστάκης συνυφαίνει την πολιτική με την επαγγελματική και τη
λογοτεχνική/ποιητική του δραστηριότητα, κάτι που διαψεύδει στην πράξη την
ιδιότητα του “ποιητή της ήττας” που του απέδωσαν. Ο ίδιος δεν το δέχτηκε.
Εκείνο που οι άλλοι ονόμασαν “ήττα” εκείνος το ορίζει ως “αγωνία για την εποχή,
ένα άγχος για την εποχή”. Και όταν τελείωσε η εποχή, τελειώνει κι η
ποίηση.
Άλλωστε, ένα κύριο χαρακτηριστικό των ηττημένων είναι πως
παραιτούνται γενικώς από κάθε δραστηριότητα, ενώ ο Αναγνωστάκης, αν και από
άλλο μετερίζι, παραμένει δραστήριος. Έχει το γνώθι σαυτόν και είναι ξεκάθαρος:
«Το ’71 ουσιαστικά σταματάει η ποιητική μου παραγωγή. Δεν γράφω καθόλου
ποιήματα. Δεν αισθάνομαι την ανάγκη να γράφω ποιήματα, καθόλου. Συνεχίζω όμως
εντατικά την πνευματική μου προσφορά με δοκίμια, με άρθρα, με ορισμένες
μελέτες, με πολιτική δράση – αυτό που εγώ θεωρώ δημόσια παρέμβαση.”
Για ποιητής, είναι πραγματικά αξιοσημείωτο το πόσο γειωμένος
παραμένει ο Αναγνωστάκης. Σε μια εποχή που όλοι μπορούν να μιλήσουν για όλα,
είναι πραγματικά ευεργετικό να διαβάζεις για εκείνους τους ελάχιστους που τους
απασχολούσαν οι λεπτομέρειες του τί θα πεις και πότε είναι η κατάλληλη στιγμή
για να το πεις. Ή ακόμη όπως λέει και ο ίδιος ο ποιητής: “Γιατί υποχρεωτικά να
μιλήσω;”
Bookworm-Sue
Bookstand.gr – Περιοδικό για το βιβλίο και την
ανάγνωση
