Panorama Dokumente
Σκηνοθεσία Kitty Green
Η.Π.Α/ Αυστραλία
Αν όπως λένε, για να μεγαλώσει ένα παιδί θέλει ένα ολόκληρο χωριό, τι χρειάζεται για να δολοφονηθεί ένα παιδί;
Στις 26 Δεκεμβρίου του 1996, στο Boulder του Colorado, αναφέρεται στην αστυνομία η απαγωγή της εξάχρονης νικήτριας παιδικών καλλιστείων JonBenét Patricia Ramsey, μαζί με ένα τρισέλιδο σημείωμα για λύτρα. Οχτώ ώρες αργότερα βρίσκεται από τον πατέρα της δολοφονημένη στο υπόγειο του σπιτιού τους. Η αναφορά της αστυνομίας δηλώνει ότι ο θάνατος προήλθε από ασφυξία συνοδευόμενη από ένα δυνατό χτύπημα στο κεφάλι. Η υπόθεση έλαβε μεγάλες διαστάσεις στην Αμερική και ενθάρρυνε σειρά από θεωρίες συνωμοσίας που αφορούσαν κατά κύριο λόγο την μητέρα, πρώην νικήτρια καλλιστείων και η ίδια αλλά και τον δεκάχρονο αδερφό της μικρής.
20 χρόνια μετά έρχεται η Kitty Green με ένα ντοκιμαντέρ που συνδυάζει μυθοπλαστικά και αφηγηματικά στοιχεία, του οποίου το επίκεντρο όμως δεν είναι μόνο η ανάλυση του άλυτου μέχρι τώρα φόνου αλλά και της ίδιας της κοινωνίας του Colorado. Με αφορμή την αναζήτηση διανομής για μία ταινία πάνω στο συγκεκριμένο μυστήριο, η σκηνοθέτης συλλέγει μία ομάδα τοπικών ερασιτεχνών ηθοποιών που θα κληθούν να παίξουν τους ήρωες του δράματος, για να πλάσει ένα αποκαλυπτικό έργο για την πολυπλοκότητα της αλήθειας, την τοπική κοινωνία, το φαίνεσθαι, την κριτική και την ευκολία με την οποία γίνεται αλλά και για τα κρυφά μυστικά των ευτυχισμένων οικογενειών.
Με μία σειρά από δοκιμές, η σκηνοθέτης βάζει τους συμμετέχοντες στην αρχή να παίξουν τους ρόλους που επέλεξαν θέτοντας τους συγκεκριμένες συνθήκες και σενάριο. Στην συνέχεια όμως τα πράγματα γίνονται πιο προσωπικά και οι δοκιμές μεταμορφώνονται σε συνεντεύξεις των εικονιζόμενων πάνω στις υποθέσεις τους για το συγκεκριμένο μυστήριο. Στην αρχή η αλήθεια φαίνεται ξεκάθαρη και απλή. Παρουσιάζοντας τους υπό ένα ημί- κωμικό πρίσμα, η δημιουργός φαίνεται να τους εκθέτει, ακόμα και να τους περιγελά για την ευκολία με την οποία προσεγγίζουν το θέμα και την κρίση τους, όσο και για την προσωπική τους επαρχιακή ιδιαιτερότητα. Καθώς όμως ξεδιπλώνεται το έργο και σιγά σιγά φτάνουν στα γυρίσματα σε ένα μεγάλο studio, οι ηθοποιοί καλούνται να εξετάσουν προσεχτικά τους χαρακτήρες τους και ξεκινούν να ανοίγονται με προσωπικές τους ιστορίες οι οποίες συχνά είναι αποκαλυπτικές, ευαίσθητες και σκληρές, αποκαλύπτοντας μία όψη της όμορφης κοινωνίας τους η οποία κάτω από την επιφάνεια κρύβει πόνο και σάπια, σκοτεινά στοιχεία. Τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται και ο φακός, όπως και εμείς αρχίζει να τους αντιμετωπίζει με περισσότερη σοβαρότητα.
Το εξαιρετικό στοιχείο του έργου είναι πως ενώ πρόκειται για ντοκιμαντέρ πάνω στο έγκλημα, δεν υπάρχει ποτέ κάποια αντικειμενική αναφορά για το έγκλημα αυτό καθ'αυτό. Όλες οι πληροφορίες που λαμβάνουμε έρχονται αποκλειστικά από τους ηθοποιούς, από τον εξωτερικό θεατή, καταφέρνοντας έτσι να παίξει με την ιδέα της αλήθειας, της κριτικής και της εντύπωσης του εξωτερικού παράγοντα. Μπροστά σε ένα τερατώδες γεγονός όλοι θα βιαστούμε να ορίσουμε ξεκάθαρους φταίχτες και θύματα. Η πληροφορία που μας δίνεται θα ανακυκλωθεί από στόμα σε στόμα, ακόμα και μεταξύ αυτών που γνώριζαν την οικογένεια και ο καθένας θα βγάλει συμπεράσματα. Μας τοποθετεί έτσι η σκηνοθέτης στην θέση των ομιλούντων με τους οποίους αρχικά γελάμε και μαζί τους μας τοποθετεί στην θέση της οικογένειας. Η ταινία δεν δίνει ξεκάθαρες λύσεις αλλά μόνο παρακολουθώντας την κατάσταση σου προσφέρει μία γερή αίσθηση των αιτιών. Μέσα από αυτήν την καθαρή υποκειμενικότητα, το έργο καταφέρνει να πλέξει ένα συναισθηματικά αντικειμενικό δράμα και ένα ισχυρό σχόλιο.
Η υπόθεση φαίνεται να είναι απλή αλλά δεν είναι, οι ομιλούντες φαίνονται να είναι κωμικοί και ελφρόμυαλοι αλλά στην πραγματικότητα είναι τραγικοί ήρωες οι ίδιοι. Η ταινία φαίνεται να επιθυμεί να κάνει ένα μυθοπλαστικό δράμα πάνω στο γεγονός, αλλά τελικά είναι ένα ντοκιμαντέρ πάνω στους ανθρώπους που μιλούν για το γεγονός. Η ίδια η πρόθεση της σκηνοθέτη φαίνεται να είναι απλοϊκή αλλά καταλήγει να στρέφει την προσοχή πέραν του αντικειμένου της για να απλωθεί σε πολυάριθμα στοιχεία τα οποία συμπληρώνουν το παζλ της αρχικής υπόθεσης. Αυτή η αυτοαναφορικότητα της αφήγησης, μαζί με την ελαφριά ειρωνεία, είναι τα κύρια στοιχεία που κάνουν την δομή του έργου ιδιαίτερη και ενδιαφέρουσα αφού λειτουργεί σε πολλαπλά επίπεδα που συνδέονται από την μία και μοναδική θεματική που είναι η κατάρριψη των πρώτων εντυπώσεων. Στην πραγματικότητα είναι ένα εγχείρημα αρκετά δύσκολο, το οποίο διαχειρίζεται η σκηνοθέτης με μεστότητα για να παράξει στο τέλος ένα συμπτυγμένο και καθαρά αμερικανικό έργο το οποίο όμως διατηρεί μία οικουμενικότητα.
Η τελευταία σκηνή παρότι κάπως κλισέ είναι συγκινητική όσο και αποκαλυπτική. Η μικρή JonBenet, στολισμένη και μακιγιαρισμένη, αθώο θύμα, τοποθετημένη να κάνει σόου και που ύστερα δολοφονείται είτε από την αρρώστια στην οποία έχει εκτεθεί, είτε από τα απωθημένα του περιβάλλοντος της, για να μετατραπεί στην συνέχεια σε αντικείμενο κουτσομπολιού και υποθέσεων, είναι η ίδια η Αμερική.
