Παραγωγή: National Film and Television School
Σκηνοθεσία/Κάμερα: Benjamin Huguet
Μοντάζ: Neil Lenthall
Το
Αρχιπέλαγος αντιπαραθέτει επιδέξια γαλήνιες εικόνες της βουκολικής ομορφιάς των νήσων Faroe με το αιματηρό έθιμο των κατοίκων να αιχμαλωτίζουν στους κολπίσκους και να σκοτώνουν φάλαινες του είδους pilot. Η παράδοση των νησιών έχει διατηρηθεί μέχρι σήμερα και ο θεατής παρακολουθεί τις απόπειρες τυποποίησης της διαδικασίας, ώστε να συμβαδίζει με το σύγχρονο νομοθετικό πλαίσιο, καθώς και τις προσπάθειες της πλειονότητας των κατοίκων να διατηρήσουν ζωντανό αυτό το έθιμο, καθώς θεωρούν ότι με αυτό τον τρόπο θα κρατήσουν αναλλοίωτη την ταυτότητά τους.
Πράγματι, το ντοκιμαντέρ ταξιδεύει το κοινό σε έναν τόπο που μοιάζει ειρηνικός και ήσυχος, σε τοπία ατάραχης γοητείας σε ανοιχτοπράσινα βουνά και σε ακύμαντες θάλασσες. Ακόμα και οι ασχολίες των κατοίκων μοιάζουν ειρηνικές και ταιριαστές στη φυσική αρχιτεκτονική του τοπίου. Κτηνοτρόφοι, ψαράδες, τεχνουργοί και καλλιτέχνες. Κι ενώ ακόμη προετοιμαζόμαστε ψυχολογικά να αντικρίσουμε επί οθόνης το αμφιλεγόμενο έθιμό τους, αφού τους βλέπουμε να προετοιμάζονται για το κυνήγι, η απότομη μετάβαση στην πρώτη θανάτωση μιας μεγαλοπρεπούς φάλαινας μάλλον μας αφήνει μια γεύση πολύ πικρή και εχθρική απέναντί τους. Εξωτικά πλάσματα αιχμαλωτίζονται στους κόλπους και άνδρες με μαχαίρια τα σφαγιάζουν, καθώς εκείνα κινούνται σπασμωδικά. Σίγουρα το θέαμα είναι βίαιο και δημιουργεί σχεδόν αμέσως ένα κλίμα αποστροφής. Τα νερά βάφονται κόκκινα και τα κήτη μεταφέρονται, για να διανεμηθεί το κρέας τους στους κατοίκους.
Παράλληλα, βλέπουμε με συντομία τα εχθρικά μηνύματα που λαμβάνουν οι κάτοικοι για το αρχέγονο έθιμό τους. Σε κάρτες με φωτογραφίες νεκρών φαλαινών φιλόζωοι ανά τον κόσμο στέλνουν τις φωνές τους απαιτώντας να παύσει η αρχαία παράδοση. Οι κάτοικοι δε φαίνεται να συμφωνούν στην πλειονότητά τους ούτε να φοβούνται τις συχνά απειλητικές φωνές, αν και υπάρχουν και κάποιες αντίθετες πεποιθήσεις στο σύμπαν των νησιών. Οι ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ζώων στα νησιά παρουσιάζονται από αδύναμοι έως ανύπαρκτοι, αλλά δεν είναι δυνατόν να κατανοήσουμε, αν όντως η στάση τους είναι αδρανής ή έτσι αποφάσισε να τους παρουσιάσει ο δημιουργός. Σε κάθε περίπτωση, οι κάτοικοι φαίνονται αποφασισμένοι να συνεχίσουν ακάθεκτοι τη δράση τους, ενώ μάλιστα προσπαθούν να τηρήσουν το νομοθετικό πλαίσιο και εφοδιάζονται από κτηνίατρο εγχειρίδια για το πώς να σκοτώνουν τα κήτη και παραγγέλνουν ειδικά μαχαίρια για την περίσταση.
Ένας καλλιτέχνης κάτοικος του νησιού έχει εξιδανικεύσει τη φαλαινοθηρία σε μια ύψιστης ομορφιάς και περιπέτειας διαδικασία και εξευγενίζει το κυνήγι προωθώντας το ιδεώδες ότι ο άνδρας πρέπει να τρέφεται μόνος του. Εδώ κάπου αρχίζει να διαφαίνεται το κύριο ελάττωμα της νοοτροπίας των κατοίκων και κατ' επέκταση σπάει η αντικειμενικότητα που ίσως ήθελε να επιδείξει ο δημιουργός. Αφενός, οι αντιθετικές φωνές παρουσιάζονται καθ' όλη τη διάρκεια της ταινίας είτε απειλητικά οργισμένες από τους φιλόζωους ανά τον κόσμο είτε ολοκληρωτικά ελλιπείς, αφού η παρουσία των ακτιβιστών της περιοχής προβάλλεται ανυπόστατη και παθητική, χωρίς καμία απολύτως αναφορά στο πιθανό τους έργο για την προστασία των φαλαινών. Αφετέρου, η πράξη του κυνηγιού ενός άγριου και ελεύθερου ζώου παρουσιάζεται ως ανδραγάθημα. Καθίσταται, λοιπόν, σαφές πως δε δίνεται το ίδιο βάρος και στις δύο πλευρές. Ας μην ξεχνάμε ότι και οι κάτοικοι των νήσων Faroe ζουν σε σύγχρονο περιβάλλον και απολαμβάνουν σύγχρονες ανέσεις. Είναι, λοιπόν, επιλογή τους από όλες τις συνήθειες και τα έθιμα των προγόνων τους να διατηρούν αυτό το αιματηρό και πασιφανώς καθόλου μεγαλειώδες έθιμο, να σκοτώνουν άγρια ζώα σε κατάσταση αιχμαλωσίας κατά την οποία σίγουρα δεν μπορούν να τους βλάψουν-μια μάλλον δειλή επιλογή.
Σίγουρα το
Αρχιπέλαγος είναι ένα ντοκιμαντέρ με εντυπωσιακά πλάνα που φανερώνουν το εξωτικό μεγαλείο των νησιών, αλλά δεν πείθει ότι σε αυτή την ήσυχη γωνία του κόσμου μια αρχαία παράδοση που κάποτε εξυπηρετούσε τη βασική ανάγκη του ανθρώπου για τροφή πρέπει να συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Οι παραδόσεις είναι καλό να τηρούνται εφόσον δε βλάπτουν τη σύγχρονη κοινωνία και δεν αναστέλλουν την περιβαλλοντική προστασία. Η επέμβαση του ανθρώπινου είδους στην άγρια ζωή απλά για διασκέδαση και υποτιθέμενη διατήρηση των παλαιών αξιών το μόνο που προκαλεί είναι άλλη μία ανούσια επίδειξη της ανθρώπινης δύναμης. Κάποτε το κυνήγι της φάλαινας σήμαινε τροφή για τους κατοίκους· σήμερα είναι περισσότερο ένα άθλημα, μια δράση με στόχο την ψυχαγωγία παρά μια πράξη επιβίωσης. Οι ρίζες κάθε λαού είναι σημαντικές και αξιοσέβαστες, αλλά η διατήρησή τους οφείλει να αποσκοπεί στη δημιουργία ενός κόσμου που σέβεται την άγρια πανίδα.
***
