Οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί, οι
αναπλάσεις αλλά και οι μικρότερης κλίμακας επεμβάσεις στο δημόσιο χώρο, όπως για
παράδειγμα οι πεζοδρομήσεις και οι δενδροφυτεύσεις, συμβάλλουν καθοριστικά στη
βελτίωσή του. Ωστόσο θα μπορούσε να πει κανείς πως ο δημόσιος χώρος αλλά και ο
τρόπος που τον αντιλαμβανόμαστε δεν περιορίζεται στο οριζόντιο επίπεδο αλλά
υποθετικά επεκτείνεται καθ’ ύψος, στις όψεις των πολυκατοικιών και φυσικά στα σόκορα
τους. Οι «τυφλές» όψεις των πολυκατοικιών, η αλλιώς τα σόκορα, αποτελούν για
την ελληνική πόλη ένα από τα χαρακτηριστικότερα στοιχεία της. Οι όροι και
γενικότερα το σύστημα δόμησης των αστικών κέντρων δεν μπόρεσε να προβλέψει το
φαινόμενο της συνεχούς ανοικοδόμησης με αποτέλεσμα να προκύπτουν διαφορές ύψους
ή αδόμητα οικόπεδα στις οικοδομικές συστοιχίες, δημιουργώντας έτσι ένα πλήθος
«τυφλών» επιφανειών.
Σε αρκετές περιπτώσεις η
αντιμετώπιση τους γίνεται μέσω κάθετης φύτευση, οργανωμένης ή φυσικής, η οποία
όχι μόνο βελτιώνει αισθητικά την κενή επιφάνεια αλλά λειτουργεί και ευεργετικά
ως προς το μικροκλίμα της γειτονιάς. Μια άλλη μέθοδος με καθαρά εικαστικό
χαρακτήρα, είναι η μετατροπή των επιφανειών αυτών σε ζωγραφικά έργα. Οι
τοιχογραφίες αποτελούν διαχρονικά μια από τις βασικότερες κατηγορίες της
ζωγραφικής που ξεχώριζαν λόγω των διαστάσεων αλλά και των τεχνικών που
χρησιμοποιούνταν. Από τις νωπογραφίες των ανακτόρων του Ελλαδικού χώρου και τα fresco στα μεσαιωνικά palazzo μέχρι τις σύγχρονες
τοιχογραφίες των μεγάλων μητροπόλεων(murals), οι τεχνικές και τα θέματα που απεικονίζονται αλλάζουν
ανάλογα πάντα με την εποχή.
Μετά τη δεκαετία του 70, όπου
τέχνη του graffiti
εμφανίζεται κυρίως στη Νέα Υόρκη, οι τοιχογραφίες φαίνεται να
επαναπροσδιορίζονται μέσα από αυτή τη νέα κουλτούρα. Πολυμελείς ομάδες
ζωγραφίζουν έργα τέχνης μεγάλων διαστάσεων σε πολυκατοικίες, parking και άλλες επιφάνειες,
διαμορφώνοντας μια νέα τάση και αναδεικνύοντας μια νέα οπτική του αστικού
περιβάλλοντος.
Τα τελευταία χρόνια η
αντιμετώπιση των «τυφλών» όψεων στη χώρα μας έχει αρχίσει να αλλάζει τόσο
θεσμικά όσο και εξωθεσμικά. Αρκετοί ιδιώτες καλούν καλλιτέχνες να επέμβουν
εικαστικά στις πολυκατοικίες ενώ το υπουργείο αλλά και οι τοπικές αρχές
αναπτύσσουν προγράμματα αισθητικής αναβάθμισης των γειτονιών, όπως για
παράδειγμα το «Ζωγραφική τυφλών όψων
κτιρίων» στο πλαίσιο του «Αθήνα- Αττική 2014» ή αντίστοιχο πρόγραμμα στο
πλαίσιο της 15ης μπιενάλε νέων καλλιτεχνών Ευρώπης και Μεσογείου,
στη Θεσσαλονίκη το 2011. Μάλιστα η τελευταία αυτή διοργάνωση αποτέλεσε αφορμή
να δημιουργηθούν στην πόλη 4 μεγάλες τοιχογραφίες από έλληνες και ξένους
καλλιτέχνες μεταξύ των οποίων και οι διεθνούς φήμης Faith και BLU.
Ωστόσο προκύπτουν ορισμένα ερωτηματικά σχετικά με την
αισθητική των έργων αλλά και τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η επιλογή ή η
ανάθεσή στους καλλιτέχνες. Οι τοιχογραφίες αποτελούν έργα τέχνης σε δημόσια θέα
με απόλυτα συγκεκριμένο περιβάλλον στην εκάστοτε γειτονιά. Επομένως στις
σχετικές διαδικασίες θα ήταν ιδανικό να εμπλέκονται εκτός από τις τοπικές
αρχές, οι ίδιοι οι χρήστες του χώρου και φυσικά καλλιτεχνικές επιτροπές,
προκειμένου να εξασφαλίζεται το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Η πιο πρόσφατη τοιχογραφία του insane51, στην Εγνατία στις αρχές Μαΐου, αλλά οι
υπόλοιπες τοιχογραφίες της πόλης, αποδεικνύουν πως οι Θεσσαλονίκη αναπτύσσει
ταχύτατα μια διαφορετική καλλιτεχνική σκηνή, γεμάτη χρώμα και δημιουργικότητα.
Φαίνεται πως η πόλη εντάσσεται πλέον μεταξύ άλλων, όπως το Βερολίνο, η
Βαρκελώνη ή η Λυών, στον παγκόσμιο καλλιτεχνικό χάρτη της muralart. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να ενισχύσουμε
ακόμα περισσότερο αυτές τις πρωτοβουλίες κι ίσως καταφέρουμε να αλλάξουμε την
αποκαρδιωτική εικόνα της πόλης από ψηλά..
