Η απάντηση στον τίτλο είναι καθαρά ρητορική, ειδάλλως δε θα είχαμε άρθρο. Αν όταν διαβαζεις αυτό το κείμενο, εχεις ήδη «λιώσει» τα κλασικά αγγλούρικα του Ρίτσι όπως το Snatch, αυτή η λίστα σε αφορά. Το ότι επικεντρωνόμαστε στο Στέμμα όμως δε σημαίνει ότι στο σινεμα των υπολοίπων χωρών δεν υπάρχει ποικιλία από crime movies απλώς οι Βρετανοί έχουν μια ιδιαίτερη χάρη να καδραρουν κάθε λογής κατακάθι και έτσι το υποείδος αυτό δε σταματά να ακμάζει. Πιο πρόσφατο παράδειγμα το The Gentlemen του Γκαι Ριτσι που ναι μεν δεν έπιασε τα επίπεδα των προηγουμενων (από την αποψη ότι δεν δημιούργησε ένα μικρό cult following κοινό). Από το κείμενο αυτό θα παρελάσουν όλα τα προαπαιτούμενα στοιχεία προκειμένου να μυρίσει λίγη αυθεντική αγγλουριά η ταινία σου. Λονδρέζοι γκάνγκστερ, Ιρλανδοί απατεώνες, μικροεγκληματίες από το Brighton – η λίστα είναι γεμάτη από ό,τι ψάχνεις να σε περπατήσει στους μουντούς και βρώμικους δρόμους του UK και στα έχω με χρονολογική σειρά για να καταλάβεις την εξέλιξη.
Υποσημείωση: Η λίστα περιέχει ταινίες με Βρετανούς, φτιαγμένες από Βρετανούς. Οπότε και απουσιάζουν δημιουργίες όμως το Bronson του Δανού Nicolas Winding Refn ή το ultraclassic The Night and the City του Jules Dassin ή το Clockwork Orange. Αυτά. Προχωράμε.
Από: Renegades of Youth • Προτάσεις Ταινιών
- Get Carter (1971)
H απόδοση του ομώνυμου μυθιστορήματος του Ted Lewis από τον σκηνοθέτη Mike Hodges ίσως καθορίζεται περισσότερο από το υπερκούλ τζαζ ύφος του μουσικού θέματος της παρά από το βίαιο και ραφινάτο ταξίδι στο αντρικό εγώ. Ο Μichael Caine, πριν γίνει Sir, υποδύεται τον γεννημένο στο Newcastle και θρεμμένο στη νύχτα του Λονδίνου Jack Carter σε μια ερμηνεία που όμοια της ίσως και να μη βρεις σε βρετανική ταινία. Ο Jack Carter ταξιδεύει στην σεξουαλικά λεύτερη Αγγλία για να ερευνήσει τον μυστηριώδη θάνατο του αδερφού του και με όπλο του την τιμή της οικογένειας του, αποζητά αιματηρή εκδίκηση από όσους διέπραξαν το αδίκημα. Διαφθορά, πισώπλατες μαχαιριές και απεχθείς πράξεις περιμένουν τον Carter που εννοείται πως αποτελεί και τον εθνικό ζεν πρεμιέ. Ωστόσο καλό είναι να μην ερμηνευθεί η ταινία σαν κάποιο πατριαρχικό κειμήλιο γιατί έχει πιο πολύ υπαρξιακό τόνο που μαζί με την, γεμάτη αυτοπεποίθηση σκηνοθεσία του Hodges, το καθιστούν ως ένα κλασικό crime movie. Μακριά από το remake με το Σταλόνε. ΜΑ-ΚΡΙ-Α.
- The Long Good Friday (1980)
Όλο το ζουμί ο μονόλογος του Harold Shand στο φινάλε της ταινίας που υποδύεται ο Bob Hoskins. Η ταινία που προέβλεψε το θατσερικό γίγνεσθαι στο Ηνωμένο Βασίλειο και ενέπνευσε τον Guy Ritchie καμιά δεκαετία αργότερα να αναγεννήσει το old-school έγκλημα. Το καμάρι του Εδιμβούργου John McKenzie σκηνοθετεί με άψογο τρόπο τον παλαιάς κοπής γκάνγκστερ Harold Shand που προσπαθεί να μετατρέψει τις υποβαθμισμένες λονδρέζικες αποβάθρες σε τόπο αχαλίνωτου εμπορίου όσο IRA και αμερικανική μαφία προσπαθούν να αποτρέψουν κάτι τέτοιο. Το Long Good Friday επισυνάπτει όλη την Αγγλία των 80s, δηλαδή την άνοδο της Θάτσερ στα πολιτικά δρώμενα και μαζί της την άνοδο ανθρώπων όπως ο Harold. Το σενάριο του Barrie Keeffe αποτελεί μια τολμηρή δήλωση σχετικά με την μοναδικότητα του βρετανικού εγκλήματος και είναι γεμάτο επικές ατάκες.
“What I’m looking for is someone who can contribute to what England has given to the world: culture, sophistication, genius. A little bit more than an οld dog, know what I mean? … The Mafia? I’ve shit ‘em.”
Ναι,ναι ειπώνονται αυτά.
- The Hit (1984)
Mια από τις καλύτερες βρετανικές ταινίες σύμφωνα με τον Wes Anderson και όπως τόνισε ΚΑΙ ο Christopher Nolan, το γεγονός πως το Criterion προσέθεσε το διαμάντι του Stephen Frears στη συλλογή του είναι η απόδειξη πως ψάχνουν εξωνυχιστικά για λιγότερο διάσημα αριστουργήματα. Λίγες ταινίες έχουν τζογάρει τόσο στον τρόπο με τον οποίο θα απεικονίσουν τη δυναμική μερικών απελπισμένων τύπων. Στο The Hit έχουμε την ιστορία του Willie, ενός εγκληματία που προδίδει την πατρίδα του με αντάλλαγμα διπλωματική ασυλία. Μετά από 10 χρόνια εξορίας στην Ισπανία, το παρελθόν του χτυπά την πόρτα και δύο πληρωμένοι δολοφόνοι τον οδηγούν σε ένα roadtrip προς το Παρίσι για να τον παραδόσουν στο αφεντικό τους. Αλλά η ταινία δεν είναι η πλοκή της. Είναι η στοχαστικότητα της, είναι η μελέτη των χαρακτήρων μέσα από τη συνθήκη του θανάτου, είναι οι εκπληκτικές ερμηνείες των Terrence Stamp και του νεολαίου τότε, Tim Roth. Μπορεί να θεωρηθεί ασαφής ή δυσνόητη αλλά σίγουρα ΔΕΝ είναι η βρετανική ταινία που έχεις συνηθίσει και αυτό κερδίζει πολλές φορές το θεατή. Δωσ’της μια ευκαιρία.
- Mona Lisa (1986)
Τι συμβαίνει όταν παίρνεις τους δύο προαναφερθέντες μετρ του είδους, Bob Hoskins και Michael Caine και τους βάζεις στο ίδιο καστ; O Ιρλανδός, από το Rosses Point, σκηνοθέτης Neil Jordan είχε αυτή την ιδέα, την έκανε πράξη και ήταν προφανώς δίκαιο. Το απροσδόκητα καλό romance drama χρωστάει την επιτυχία του σε αυτούς τους δύο. Ο Hoskins υποδύεται τον George, έναν αγαθό τύπο που καταδικάστηκε για εγκλήματα καλύπτοντας τον μαφιόζο εργοδότη του (Michael Caine) και τώρα αποφυλακίζεται παλεύοντας με την επανένταξη, για να καταλήξει τελικά σοφέρ ενός κολ γκερλ της υψηλής κοινωνίας. Η ταινία είναι μια ωδή στο υποκριτικό εύρος του Bob Hoskins, γεγονός που του απέφερε βραβείο στις Κάννες αλλά κυρίως στις ψευδείς υποσχέσεις και τα χάρτινα όνειρα περί μεγάλης ζωής. Λίγες ταινίες του είδους κατευθύνουν το σενάριο τους προς τα εκεί και σίγουρα όχι οι ταινίες δρόμων όπως το Mona Lisa και ακομα πιο σίγουρα λίγες ρίχνουν το βαρος στην εξέλιξη του γυναικείου χαρακτήρα.
- Lock, Stock and Two Smokin Barrels (1998)
Ήθελα να αποφύγω τις “γνωστές” του είδους αλλά εδώ μιλάμε για έναν πρωτομάστορα του σύγχρονου βρετανικού crime movie. Ο Guy Ritchie έβαλε στο μπλέντερ όλα τα ορόσημα του εγκλήματος στο Νησί, έχωσε και όλο το κινηματογραφικό τοπίο που έκανε γνωστό ο Ταραντίνο στις αρχές της δεκαετίας και γεννήθηκε ένα ακατέργαστο διαμάντι, μια ταινία που είναι λες και τη γύρισαν μέσα από ένα άπλυτο ποτήρι μπύρας που όμως η ενέργεια και το ταλέντο του Ritchie την κάνουν κλασική. Οριοθετείται για πρώτη φορά σε ταινία του, το μοτίβο με μια ομάδα μικροαπατεώνων και εγκληματιών που εμπλέκονται με μαγικό σχεδόν τρόπο σε μια αλυσίδα συμβάντων, σχεδόν σαν μαγνητισμένοι. Ήταν όμως το ίδιο στυλ που πάλεψε να ξεπεράσει αλλά τελικά κατάφερε όχι μόνο να το εξελίξει αλλά να παρέχει και δεύτερη και τρίτη ταινία ως απόδειξη του σκηνοθετικού του εύρους. Το Lock, Stock γέννησε το Snatch που γέννησε το RocknRolla που ενώθηκαν και γέννησαν το The Gentlemen. Σεβασμός.
- Gangster #1 (2000)
Ο, γεννημένος στο Bellshil, Paul McGuillan πριν μας χαρίσει το Lucky Number Slevin έπαιξε μπάλα με το Gangster #1. Mια ταινία για ψυχοπαθείς, μια ταινία για διεστραμμένους, μια ταινία για το λονδρέζικο έγκλημα στα 60s. Kαι ποιος καλύτερος να αναλύσει το έγκλημα του ‘60 από τον Malcolm McDowell ή αλλιώς Alex DeLarge από το Κουρδιστό Πορτοκάλι. Το Gangster #1 είναι το Persona του Bergman αλλά για όσους βλέπουν παράνομους αγώνες μποξ σε υπόγεια του Bristol και πίνουν πάνω από 4 μπύρες μέχρι τις 12 το μεσημέρι. Μια ταινία που μιλά για την άνοδο ενός ανώνυμου γκάνγκστερ σε μπράβο ενός μεγάλου “κεφαλιού” του Λονδίνου, που προσπαθεί πάση θυσία όχι απλά να γίνει ίδιος με αυτόν αλλά να κατοικήσει την ίδια του την ψυχή. Δεν είναι για όλους αλλά δε μπορείς να λες ότι είσαι φαν αν δε το δεις έστω μια φορά.
- Layer Cake (2004)
Ο παραγωγός Matthew Vaughn μεταπηδά σε ρόλο σκηνοθέτη και έχουμε μια στοιχειώδη και ζωτικής σημασίας βρετανική γκανγκστερική ταινία. Η απόδοση του μυθιστορήματος του σεναριογράφου J.J. Connoly, δεν απομακρύνεται από το στυλ του Lock, Stock που είδαμε νωρίτερα. Παρόλα αυτά θέτει τους δικούς της όρους για την επιτυχία της. Αφενός είναι η ταινία που έκανε τον Daniel Craige να φαίνεται ως ιδανικός για το ρόλο του James Bond αργότερα στο Casino Royale, διότι ο ρόλος του εδώ ως ρεαλιστής Λονδρέζος έμπορος ναρκωτικών αποκάλυψε όλα εκείνα τα στοιχεία που θα αποτελούσαν την μετέπειτα περσόνα του Craige, δηλαδή δύναμη, συναισθηματική ανεπάρκεια αλλά ταυτόχρονα γοητεία. Αφετέρου, το Layer Cake είναι πιο στενάχωρο και πιο φιλοσοφημένο από τις ταινίες του Ritchie και έχει μια γεύση από 70s παραμένοντας σταθερά η καλύτερη ταινία του Vaughn μέχρι σήμερα.
Προφανώς δε μπορεί ένα άρθρο να εσωκλείει κάθε διαμάντι αυτού του είδους και υπάρχουν πολλά ακόμα που δεν έχουμε δει. Ωστόσο ειδική μνεία στις ταινίες που δεν εμπίπτουν ακριβώς στην κατηγορία british crime movie αλλά οφείλετε να έχετε κατά νου και να δείτε κάποτε. Ταινίες δηλαδή όπως Bronson, This is England, Scum, In Bruges, Croupier, The Great Train Robbery, Gumshoe αλλά και το ντεμπούτο του Danny Boyle, Shallow Grave, αποτελούν δημιουργίες άξιες της κινηματογραφικής ιστορίας του Ηνωμένου Βασιλείου.
