Πρόσφατα έγινε γνωστό πως στην βραβευμένη ταινία Emilia Perez, χρησιμοποιήθηκε τεχνητή νοημοσύνη για να διορθωθούν οι προφορές των ηθοποιών, ενώ η ταινία Light, που άνοιξε το Φεστιβάλ Βερολίνου, χρησιμοποίησε AI για τη δημιουργία υποτίτλων και μεταγλώττισης. Πώς θα εξισορροπήσουμε την ανάγκη για διατήρηση της αυθεντικότητας και από την άλλη την ανάγκη εξοικονόμησης πόρων;
Τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης έχουν πλέον εδραιωθεί στη βιομηχανία του κινηματογράφου, όμως οι επιπτώσεις της χρήσης τους μπορεί να αποδειχθούν καταστροφικές. Φέτος το φθινόπωρο συμπληρώνονται τρία χρόνια από την κυκλοφορία του ChatGPT, και από τότε η AI – μαζί με άλλες πλατφόρμες όπως το Midjourney – δεν αποτελεί απλώς μέρος της καθημερινότητάς μας, αλλά επηρεάζει ριζικά τον τρόπο που λειτουργούν η κοινωνία, η πολιτική, η εργασία και η τέχνη. Ο καλλιτεχνικός χώρος ήταν από τους πρώτους που βρέθηκαν στο επίκεντρο των ηθικών και εργασιακών διενέξεων που προκάλεσε η AI, με αποκορύφωμα τη μεγάλη απεργία των Αμερικανών σεναριογράφων και ηθοποιών το 2023.
Companion
Η ικανότητα των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης να παράγουν περιεχόμενο άμεσα, ακολουθώντας τις εντολές ενός χρήστη, απειλεί επαγγελματικούς κλάδους και αποκαλύπτει ένα βασικό πρόβλημα: το AI δεν παράγει πραγματικά πρωτότυπο υλικό, αλλά συνδυάζει δεδομένα από το διαδίκτυο. Με άλλα λόγια, η λογοκλοπή έχει ουσιαστικά νομιμοποιηθεί, χωρίς επιπτώσεις. Βέβαια, η τεχνολογία αυτή προσφέρει και πλεονεκτήματα, όπως η διευκόλυνση πολύπλοκων διαδικασιών, γι’ αυτό και μια απόλυτα αρνητική στάση απέναντί της δεν ωφελεί τη δημόσια συζήτηση. Παρ’ όλα αυτά, στον χώρο του κινηματογράφου, το μέλλον φαίνεται αβέβαιο.
Εκπαίδευση της μηχανής
Η απεργία των σωματείων κατάφερε να βάλει κάποια όρια στη χρήση AI στις χολιγουντιανές παραγωγές, όμως οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι στρατηγικές των μεγάλων στούντιο συνεχώς αλλάζουν τα δεδομένα. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Atlantic, εργαλεία AI που χρησιμοποιούνται από εταιρείες όπως η Apple και η Meta εκπαιδεύονται με βάση 53.000 ταινίες, αντλώντας διαλόγους από διαδικτυακά αρχεία υποτίτλων. Αυτό σημαίνει πως μπορούν να δημιουργήσουν την πλοκή μιας “καινούριας” ταινίας χωρίς την ανάγκη σεναριογράφου.
Οι εταιρείες ισχυρίζονται πως κάνουν “δίκαιη χρήση” των δεδομένων, ενώ οι δημιουργοί παραμένουν απροστάτευτοι από τα στούντιο που τους απασχολούν. Το ζήτημα είναι τεράστιο: δεν μιλάμε απλώς για την αντικατάσταση ενός δημιουργού, αλλά για την αφαίρεση της προσωπικής πρόθεσης και καλλιτεχνικής ταυτότητας από το έργο. Αν κάποιος θέλει, για παράδειγμα, να φτιάξει μια διαφήμιση που μοιάζει με ταινία του Χαγιάο Μιγιαζάκι, ποιος μπορεί να τον σταματήσει; Προς το παρόν, κανείς. Ίσως όμως αυτό αλλάξει το 2026, όταν λήξει το συμβόλαιο που υπέγραψαν τα σωματεία μετά την απεργία τους.
Το ηθικό κενό
Το θέμα της τεχνητής νοημοσύνης στον κινηματογράφο παραμένει ανοιχτό, με ολοένα και περισσότερες περιπτώσεις να αποκαλύπτουν την πολυπλοκότητά του. Πρόσφατα, έγινε γνωστό πως οι ταινίες Emilia Pérez και The Brutalist, αμφότερες υποψήφιες για Όσκαρ, χρησιμοποίησαν AI για να διορθώσουν τις προφορές των ηθοποιών. Οι δημιουργοί τους τόνισαν ότι η χρήση της τεχνολογίας ήταν περιορισμένη και εξυπηρετούσε την τελειοποίηση του έργου.
Emilia Perez
Παράλληλα, ο σκηνοθέτης Άνταμ Έλιοτ πρόσθεσε στους τίτλους τέλους της υποψήφιας για Όσκαρ ταινίας Memory of a Snail τη φράση “φτιαγμένο από ανθρώπους”, ενώ η ταινία Light, που άνοιξε το Φεστιβάλ Βερολίνου, χρησιμοποίησε AI για τη δημιουργία υποτίτλων και μεταγλώττισης. Έτσι, από τη μία υπάρχει η προσπάθεια για διατήρηση της αυθεντικότητας και από την άλλη η ανάγκη εξοικονόμησης πόρων.
Όπως είχε πει ο Μιγιαζάκι, οι μηχανές “δεν έχουν γνωρίσει τον πόνο”. Ιδανικά, η ανθρωπότητα θα βρει τη χρυσή τομή μεταξύ της λελογισμένης χρήσης AI και της προστασίας της δημιουργικότητας. Ο κινηματογράφος έχει ωφεληθεί από την τεχνολογική πρόοδο – από την εισαγωγή του ήχου και του χρώματος έως τα σύγχρονα εφέ – αλλά το ερώτημα είναι: ποιοι θα θέσουν τα όρια;
Το σινεμά και το μέλλον του AI
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν επηρεάζει μόνο την παραγωγή, αλλά και τις ίδιες τις ιστορίες που βλέπουμε στη μεγάλη οθόνη. Η πρόσφατη ταινία τρόμου Companion έφερε μια νέα προσέγγιση στο είδος των slasher, τοποθετώντας στο επίκεντρο ένα ρομπότ που διεκδικεί την ανεξαρτησία του. Εν τω μεταξύ, το ισπανικό θρίλερ Τεχνητή Δικαιοσύνη φαντάζεται ένα μέλλον όπου οι δικαστές αντικαθίστανται από AI.
Το 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (6-16 Μαρτίου) θα αφιερώσει ένα μεγάλο κομμάτι του προγράμματός του στην τεχνητή νοημοσύνη ως κινηματογραφικό εργαλείο, κάτι που δείχνει πως η συζήτηση για το AI δεν θα κοπάσει σύντομα. Το μεγάλο ερώτημα παραμένει: η τεχνητή νοημοσύνη θα εξελιχθεί σε σύμμαχο ή σε εχθρό του σινεμά;
