Γράφει ο Τάσος Γέροντας
Ο Έρβιν Σραίντινγκερ ήταν Αυστριακός φυσικός. Ήταν ένας από τους πιο καταξιωμένους επιστήμονες στον τομέα της Θεωρητικής Φυσικής, ισάξιος των Αϊνστάιν, Πλανκ, Χάιζενμπεργκ ως προς τη δημιουργία της σύγχρονης εικόνας της φύσης.
Γεννήθηκε στη Βιέννη στις 12 Αυγούστου 1887. Ήταν το μοναχοπαίδι του Ρούντολφ Σραίντινγκερ και της Έμιλι Μπάουερ.
Η μητέρα του ήταν κατά το ήμισυ Βρετανίδα και από μικρός ο Έρβιν έμαθε να μιλά και αγγλικά και γερμανικά, αφού στο σπίτι του μιλούσαν και τις δύο γλώσσες.
Τα πρώτα χρόνια έκανε μαθήματα κατ’ οίκον, και έφτασε 10 ετών για να πάει στο σχολείο. Από νωρίς τον κέρδισε η Φυσική, ένας τομέας όπου έμελλε να γράψει ιστορία.
Είχε πολλά και ποικίλα ενδιαφέροντα ήδη από την εποχή της φοίτησής του στο Γυμνάσιο. Του άρεσαν οι επιστημονικές αρχές, αλλά εκτιμούσε την αυστηρή λογική της γραμματικής της παλαιάς γερμανικής γλώσσας και ποίησης.
Διατύπωσε πολλές σημαντικές φιλοσοφικές απόψεις για την επιστήμη και τον ανθρωπισμό, αλλά ασχολήθηκε περισσότερο με πολλά θέματα Θεωρητικής Φυσικής, κυρίως με θέματα θερμότητας και θερμοδυναμικής.
Το σημαντικότερο επίτευγμα του Έρβιν Σραίντινγκερ ήταν η ανακάλυψη της περίφημης κυματικής εξίσωσης, η οποία άλλωστε φέρει και το όνομά του. Η εξίσωση Σραίντινγκερ προτάθηκε το 1925 για να περιγράψει τη χρονική και χωρική εξάρτηση κβαντομηχανικών συστημάτων. Παίζει κεντρικό ρόλο στην κβαντομηχανική θεωρία, με σημασία ανάλογη του δεύτερου νόμου του Νεύτωνα στην κλασική μηχανική. Γι’ αυτή του την εργασία ο Σραίντινγκερ τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ το 1933, από κοινού με τον Πωλ Ντιράκ (Paul Dirac).
Η εξίσωση του Σραίντινγκερ, η οποία αποτελεί έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της κβαντικής φυσικής, περιγράφει τι θα κάνει στο μέλλον ένα σύστημα κβαντικών αντικειμένων όπως άτομα και υποατομικά σωματίδια, βασιζόμενη στην τρέχουσα κατάστασή του.
Από το 1927 ζούσε στο Βερολίνο, αλλά η άνοδος του Χίτλερ τον ανάγκασε να εγκαταλείψει τη γερμανική πρωτεύουσα και μετακόμισε στην Αγγλία. Αρχικά πήγε στην Οξφόρδη. Το 1934 του προτάθηκε μόνιμη θέση στο πανεπιστήμιο Πρίνστον αλλά αρνήθηκε. Δέχτηκε όμως εκείνη στο πανεπιστήμιο του Γκρατς (1936), αλλά όταν η Αυστρία προσαρτήθηκε στο Γ’ Ράιχ, βρέθηκε αντιμέτωπος με το ναζιστικό καθεστώς. Η φυγή του από τη Γερμανία τρία χρόνια νωρίτερα είχε θεωρηθεί εχθρική πράξη. Κατάφερε να διαφύγει στην Ιταλία, στη συνέχεια επέστρεψε στην Οξφόρδη, ακολούθησε η Γάνδη, μέχρι που τοποθετήθηκε Διευθυντής της Σχολής Θεωρητικής Φυσικής στο Ίδρυμα Ανωτάτων Σπουδών στο Δουβλίνο. Έμεινε εκεί ως το 1955, οπότε και συνταξιοδοτήθηκε. Πέθανε στις 4 Ιανουαρίου του 1961 στη Βιέννη.
Εκτός από την εξίσωση, ο Σραίντινγκερ είναι γνωστός και για το πείραμα με την περίφημη γάτα του. Τι λέει αυτό το πείραμα; Φανταστείτε ένα δοχείο χωρίς ανοίγματα, μέσα στο οποίο βρίσκεται μία γάτα. Δίπλα της υπάρχει μία φιάλη που περιέχει δηλητηριώδες αέριο, έναν ανιχνευτή Geiger, ένα σφυρί και μία ραδιενεργή πηγή με πιθανότητα διάσπασης 50% μέσα στην επόμενη ώρα. Η διάσπαση του ραδιενεργού πυρήνα θα ενεργοποιούσε τον ανιχνευτή Geiger να ωθήσει το σφυρί να σπάσει το μπουκάλι με το δηλητηριώδες αέριο. Τότε η γάτα θα πέθαινε. Μέσα σε μία ώρα η πιθανότητα να συμβεί αυτό είναι 50%. Από τη στιγμή όμως που το κουτί είναι κλειστό, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε την κατάστασή της. Άρα η γάτα σε αυτό το στάδιο, σύμφωνα με την κβαντομηχανική, είναι ταυτόχρονα ζωντανή και νεκρή. Μόνο αν ανοίξουμε το κουτί θα μπορέσουμε να παρατηρήσουμε σε ποιά από τις δύο καταστάσεις βρίσκεται η γάτα. Και ενδεχομένως τότε να σκοτώσουμε τη γάτα.
Στα ελληνικά κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ροπή τα βιβλία του «Τι είναι η ζωή» σε μετάφραση της αξεπέραστης αλλά πρόωρα χαμένης Έφης Καλλιφατίδη και «Η φύση και οι Έλληνες» σε μετάφραση της Δήμητρας Ευδοξίας Μπάτσιου και της Ευθυμίας Παπαδοπούλου.
Βλέπουμε τη μορφή του σε αυστριακό γραμματόσημο του 1987, για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του. Τον βλέπουμε και σε ένα στρογγυλό γραμματόσημο του 2018 από το Μπενίν, σε ένα φεγιέ, στο οποίο παριστάνεται η κατάρρευση της κυματοσυνάρτησης λόγω της παρατήρησης, μέσω της αναφοράς στο περίφημο πείραμα με τη γάτα.
