Η
σημερινή ήμερα είναι σχεδόν εξ ολόκληρου αφιερωμένη στον μεγάλο ντοκιμαντερίστα
Φίλιππο Κουτσαφτή και στο νέο του εγχείρημα, το “Αρκαδία Χαίρε”. Μετά σχεδόν
δεκαπέντε χρόνια από το υπέροχο “Αγέλαστος Πέτρα”, (είχε μεσολαβήσει και ένα
αρχαιολογικό ντοκιμαντέρ το 2007, το “TO.Ra.Ke” ) ένα ντοκιμαντέρ που
προβλήθηκε πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης της ίδιας
χρόνιας και κέρδισε το Βραβείο της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου, το
Πρώτο Bραβείο Ταινίας Τεκμηρίωσης στα Kρατικά Bραβεία Ποιότητας 2000, αλλά και
το Βραβείο κοινού στο Φεστιβάλ, ο γεννημένος στη Ζαγορά του Πηλίου αλλά
κάτοικος Αθηνών σκηνοθέτης και διευθυντής φωτογραφίας, κατασκευάζει ένα φιλμ
γύρω από μια μικρή πεδιάδα κυκλωμένη από βουνά, πάνω στο δρόμο που οδηγεί στη
Σπάρτη: την Τεγέα Αρκαδίας. Πιστός στον λυρισμό των εικόνων και την
ποιητικότητα της γραφής, κινείται σε έναν χόρο στον οποίο οι μύθοι, μπλέκονται
με την πραγματικότητα, μοιάζοντας να ψάχνει όχι την ακριβή, στέγνη ιστορική
καταγραφή, αλλά την ουσία της ταυτότητας ενός τόπου αιώνιου, αρχέγονου και
επιβλητικού. Ο ίδιος μονολογεί, συνδιαλέγεται με τον εαυτό του και με
καταπληκτική αφηγηματική ικανότητα περιγραφεί το πέρασμα των αιώνων και με
μεγάλο σεβασμό στον χρόνο που περνά, άλλα και διάχυτη τη μελαγχολία και τον
πεσιμισμό για το σήμερα, συνδέει κοινωνίες, θρησκείες, τόπους και ανθρώπους. Στη
μουσική όπως και το 2000, ο Κωνσταντίνος Βήτα επενδύει ιδανικά το εμφανώς
επιμελέστατο ντοκιμαντέρ, προϊόν πολύ σκληρής δουλειάς και υπομονής.
Η ταινία θα επαναπροβληθει τη Δευτέρα 16 Μαρτίου
στις 20:00, στην αίθουσα Τόνια Μαρκετάκη (ίσως να ήταν προτιμότερο να προβληθεί
στην αίθουσα Φρίντα Λιάππα, από μια μικρού μήκους ταινία της οποίας ο Κουτσαφτής
ξεκίνησε την καλλιτεχνική του πορεία).
Από
τη σημερινή μέρα ξεχωρίζουν επίσης δυο πολύ δυνατοί τίτλοι. Το πολυβραβευμένο
“Η Όψη της Σιωπής” του Τζόσουα Οπενχάιμερ και το ίσως πιο αναμενόμενο
ντοκιμαντέρ του Φεστιβάλ, το “Αλάτι της Γης” του μεγάλου κινηματογραφιστή Βιμ
Βέντερς σε συνεργασία με τον Ζουλιάνου Χιμπέιρου Σαλγάδου, γιο ενός από τους
πιο σημαντικούς, επί σαράντα χρόνια ακούραστους
φωτογράφους πολιτισμών και σημαντικών γεγονότων, του Βραζιλιάνου
Σεμπαστιάου Σαλγάδου.
Η
“Όψη της σιωπής” κατά κάποιον τρόπο συνεχίζει την αναζήτησή της εκεί που την
άφησε το προηγούμενο έργο του σκηνοθέτη -το βασανισμένο “Act of killing”- δηλαδή την εξιχνίαση των
αυτουργών της μεγάλης γενοκτονίας της Ινδονησίας. Θύματα της αδιανόητης σφαγής
του 1965 από ένα ολοκληρωτικό στρατιωτικό καθεστώς (το οποίο ειρήσθω εν παρόδω
κυβέρνα ακόμη και σήμερα), συγγενείς που χάθηκαν, δεν βρέθηκαν ποτέ, που
βασανίστηκαν βάναυσα μέχρι θανάτου, τόσο από δυνάμεις του καθεστώτος, όσο και
από συγχωριανούς τους, στους οποίους είχε ανατεθεί το “έργο” έτσι ώστε οι
υπεύθυνοι να μην υποστούν την παγκόσμια κατακραυγή. Ένας οφθαλμίατρος
αποφασίζει να ερευνήσει σε βάθος, να ψάξει για την αλήθεια, αναζητώντας τους
σφαγείς του αδερφού του, εξετάζοντας παράλληλα (με μια μεγάλη δόση σκηνοθετικού
σαρκασμού) την όραση των ερωτηθέντων. Οι εικόνες που ξεδιπλώνονται μπροστά του,
αναγκάζουν τον ίδιο (και εμάς μαζί του) να αντικρίσει τη θηριωδία, παρότι κοινή
συνισταμένη όλων -εκτός από τον ίδιο και την πολύπαθη μητέρα του- είναι να
αφήσουν αυτά τα πράγματα στο παρελθόν, να ξεχάσουν. Ο Οπενχάιμερ, σοκαρισμένος
από τη γενοκτονία, αλλά τολμηρά καταγγελτικός, τονίζει εμφανέστατα την
οικονομική και κοινωνική διαφορά ανάμεσα στους κυβερνώντες (που τυγχάνουν να
είναι και οι δολοφόνοι) και τους αντιφρονούντες, αυτούς που “δεν πιστεύουν σε
κανέναν Θεό, και ανταλλάσσουν τις γυναίκες τους”, γεμίζει την ταινία με άβολες
σιωπές, σκιαγραφώντας παράλληλα ένα ζοφερό κοντράστ του ειδυλλιακού φυσικού
τοπίου, με την ανθρώπινη κτηνωδία, την οποία ποτέ δεν βλέπεις κατάματα, αλλά οι
αφηγήσεις την μετατρέπουν σε κάτι πιο ρεαλιστικό και από τις εικόνες. Αυτό που
ίσως μένει τελικά είναι το θλιμμένο βλέμμα του πρωταγωνιστή, ένα βλέμμα χαμένο
στο κενό χωρίς θυμό, αλλά γεμάτο απερίγραπτη οδύνη. Αξίζει να σημειωθεί ότι
ένας από τους συμπαραγωγούς της ταινίας, είναι και η κολεκτίβα χάκερς “Anonymous”.
Θα
προβληθεί ξανά το Σάββατο 21 Μαρτίου, στις 20:30 στην αίθουσα Σταύρος Τορνές
Στο
“Αλάτι της Γης”
Βραβευμένο
στο Φεστιβάλ Καννών του 2014, το πολύκροτο ντοκιμαντέρ του Βέντερς είναι
ουσιαστικά ένα φιλμ- χρονολόγιο της ζωής ενός από τους σημαντικότερους
φωτογράφους των καιρών μας, του Σεμπαστιάου Σαλγάδου. Με την αφήγηση να
εναλλάσσεται σε 3 βασικά πρόσωπα (τον γιο του φωτογράφου, τον Βέντερς, αλλά
κυρίως τον ίδιο τον Σαλγάδου), το φιλμ επιχειρεί να βιώσει τη συναρπαστική
ιστορία ενός ανθρώπου που έχει το χάρισμα “να ξαναγράφει τον κόσμο με φως και
σκιά”. Η κάμερα μετατρέπεται σε φωτογραφική μηχανή και παίζει το παιχνίδι του
αντικειμένου με το φόντο, καθώς ο ίδιος ο φωτογράφος πολλές φορές απαθανατίζει
αυτούς που τον κινηματογραφούν. Πάντως, μεγάλη δύναμη του φιλμ παραμένουν οι
συγκλονιστικές εικόνες που ξεπροβάλλουν μπροστά στα ματιά μας μέσω των
θεματικών ενοτήτων, του έργου του μεγάλου καλλιτέχνη. Σπαρακτικές φωτογραφίες (αυστηρά
ασπρόμαυρες) κυρίως ανθρώπων, που μένουν για να θυμίζουν οξύμωρα την άξια της
ζωής, μέσω της απεικόνισης του θανάτου. Από τα χρυσωρυχεία της Βραζιλίας και
τις πετρελαιοπηγές του Κόλπου, μέχρι τη Ζώνη του Σαχέλ και τις μαζικές
εκτελέσεις της Ρουάντα, ο Σαλγάδου, ένας μοντέρνος θεματοφύλακας της ζωής του
πλανήτη, παρατηρεί και καταγραφεί, συμμετέχει και συνδέεται. Η αφοσίωσή του στο
επάγγελμα (κάτι που τον αναγκάζει να εγκαταλείπει το σπίτι του χωρίς να δίνει
σημεία ζωής για μεγάλα χρονικά διαστήματα) τον ωθεί στα όρια της κατάρρευσης, κάτι
που ουσιαστικά υπαινίσσεται ξεκάθαρα και ο Βέντερς, ιδίως μετά την τελευταία
εξόρμηση του φωτογράφου στην Αφρική. Εκεί, σε μια εξαιρετική και άκρως
συγκινητική καμπή του φιλμ, ο Σαλγάδου αποκαλύπτει το ανθρώπινο πρόσωπό του. Η
στροφή των τελευταίων χρόνων προς τον περιβαλλοντικό ακτιβισμό και την
φωτογράφηση όχι πια ανθρώπων αλλά της φύσης (πάντοτε μέσα από το δικό του
“ουμανιστικό” πρίσμα) αποτελεί μια απολυτά φυσική εξέλιξη.
Ένα
υπέροχο φιλμ-ομάζ που σε κάνει να νιώθεις απέραντη ευγνωμοσύνη για έναν άνθρωπο
που (ίσως εσκεμμένα πιο γερασμένος απ’ ότι είναι) εμφανίζεται και χάνεται πίσω
από απεικονίσεις του κόσμου που προκαλούν δέος, που ζυγίζουν την αγριότητα και
την άξια της ανθρωπινής ύπαρξης, με την αρμόνια και την μεγαλοπρεπή απλότητα
της φύσης.
Επαναπροβάλλεται
την Κυριακή 15 Μαρτίου, στις 22:30 στην αίθουσα Τζον Κασσαβέτης
