Προσωπικό Λεξικό, Ερμηνευτικό & Κύριων Ονομάτων μιας γοητευτικής αναγνωστικής χρονιάς – Μεταξύ Συρμού και Αποβάθρας
γράφει ο Άγγελος Μαλλίνης
Α, α Αεροδρόμιο: Εκατοντάδες ώρες στο αεροδρόμιο ή στο αεροπλάνο το 2024. Κάποτε αναζητούσα και έψαχνα μια τέτοια ζωή. Πρόσεχε τι εύχεσαι! Καφέδες, περιοδικά, εφημερίδες, laptop, κούραση, μοναξιά, άγχος και σκέψεις. Χιλιάδες όμως σελίδες ανάγνωσης ανάμεσα σε πτήσεις στο νεοελληνικό καλοκαίρι. Αναμεσά σε καθυστερήσεις καταβρόχθισα και το εκπληκτικό Tom Lake της Ann Patchett από τις εκδόσεις Δώμα.
Β, β Βιβλιοπωλείο, βιβλιοπώλης: Ιανός, Public, Μυθιστορία, Ευριπίδης, Πρωτοπορία, Λεξικοπωλείο, Πλειάδες, Πολιτεία. Θα με βρεις χαμένο μέσα στα βιβλιοπωλεία να ψάχνω με όλες μου τις αισθήσεις σε κάθε γωνιά τους. Είναι οι πατρίδες μου. Ο Ευριπίδης Κωνσταντινίδης είναι ο βιβλιοπώλης που με κέρδισε με την αύρα του, ευγενής, ενημερωμένος, επαγγελματίας, τον γνώρισα στο project των Δημητρίων «Πολύ μου άρεσε το τελευταίο σας». Το βιβλιοπωλείο του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, (Μητροπόλεως 92, Θεσσαλονίκη) το 2025 γιορτάζει 70 χρονιά και ετοιμάζει μια σειρά υπέροχων εκδηλώσεων με κέντρο τους το βιβλίο και την φιλαναγνωσία. Να τα εκατοστίσει!
Γ, γ Γρηγοριάδης: Ο Θόδωρος Γρηγοριάδης με το Ελσίνκι από τις εκδόσεις Πατάκη απλώνει ένα χάρτη κατάχαμα. Από την μια πλευρά έχουμε την πραγματική γεωγραφία, την ζώσα ιστορία και ακριβώς πίσω από τον χάρτη υπάρχουν συναισθήματα, επιθυμίες, πάθη, ματαιώσεις, φιλία, έρωτας, αγάπη. Ένα ζωντανό ημερολόγιο. Ο συγγραφέας βρίσκει τη δύναμη και γυρνάει ανάποδα το χάρτη, μας φανερώνει τις δικές του σημειώσεις, «ό,τι γράφει στο χαρτί ξεγράφτηκε απ’ τη ζωή, παίρνοντας μαζί του την αλήθεια». Ένα υπέροχο βιβλίο.
Δ, δ Δημήτρια: Ήταν πραγματικά μια μοναδική εμπειρία να συμμετέχω στη διοργάνωση των Δημητρίων από τις 26 Σεπτεμβρίου έως 24 Οκτωβρίου. Η λογοτεχνία εντάχθηκε ως θεματική στο φετινό πρόγραμμα και άνοιξε τον ορίζοντα του φεστιβάλ πέραν από τις παραστατικές τέχνες και το έκανε πραγματικά με τον καλύτερο τρόπο, με την πρώτη ύλη της, τους σημαντικότερους λογοτέχνες αυτής της πόλης. Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης, η Σοφία Νικολαΐδου, ο Ισίδωρος Ζουργός, ο Θωμάς Κοροβίνης και ο Σάκης Σερέφας με αφορμή το τελευταίο τους βιβλίο συνομίλησαν με τον Στέφανο Τσιτσόπουλο και μαζί μου, για την ζωή τους, την γραφή τους, την πόλη και την ιστορία της. Ε, αυτή η συνάντηση για ένα πιστό αναγνώστη τους με έκανε να ενθουσιαστώ και να συγκινηθώ.
Ε, ε Εξώστης: Είπα πως κανείς δεν θα με θυμάται για τις κρυφές μου σκέψεις και αποφάσισα να μοιραστώ τις σημειώσεις μου για την πόλη, την ανάγνωση και τα βιώματά μου στη στήλη «μεταξύ συρμού και αποβάθρας». Πριν γράψω δεν είχα ανακαλύψει το βάθος από αυτό που είδα ή έζησα. Αυτή την απόλαυση μου τη χάρισε το μολύβι και το πληκτρολόγιο. Ευχαριστώ.
Ζ, ζ Ζουμπουλάκης: Δεν χάνω βιβλίο του Σταύρου Ζουμπουλάκη για την διαύγεια της σκέψης του και για την νηφαλιότητα στις θέσεις του. Φέτος εκδόθηκε το 800 μετ’ εμποδίων από τις εκδόσεις Πόλις. Πρόκειται για την αρθρογραφία του στην Καθημερινή την τριετία 2021-2023. Εκεί τον συναντώ να αναφέρεται με ευθυβολία σε αρκετά αναγνωστικά μου γούστα (Ουελμπέκ, Keegan, Κούντερα, Παπαδιαμάντης) αλλά και να μας προσφέρει τη δική του ματιά σε επίκαιρα θέματα όπως ο πόλεμος ή σε διαχρονικούς προβληματισμούς πάνω στην θρησκεία και την ζωή.
Η, η Ήλιος: «Είναι απίστευτο τι μπορεί να κάνει μια αχτίδα ήλιου στην ψυχή σου». Φιοντόρ Ντοστογεφσκι. Μια φράση που όποτε την ανακαλώ με παρηγορεί.
Θ, θ Θεσσαλονίκη: «Εδώ κανένα αλλού δεν υπογραμμίζει την ύπαρξη μου», Φίλιπ Λάρκιν.
Ι, ι Ιστορία: Η Claire Zalk μας παραδίδει ένα ιδιότυπο βιβλίο το οποίο με ένα δεξιοτεχνικό τρόπο συνδέει την ιστορία με την λογοτεχνία. Πηγές, αρχεία και πρακτικές μιας ιστορικού μπολιάζονται με την προσωπική ιστορία και αφήγηση. Το καταχάρηκα. Από τις εκδόσεις Πόλις.
Κ, κ Keegan: Με κέρδισε η γραφή της Claire Keegan διαβάζοντας τις νουβέλες, Μικρά πράγματα σαν και αυτά, τα τρία φώτα και το πολύ αργά πια. Υπαινικτική και άλλοτε σκοτεινή, φωτεινή, απλή και λιτή. Η συλλογή διηγημάτων της Ανταρκτική που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο αποδεικνύουν ότι πρόκειται για ένα μοναδικό ταλέντο που διατηρεί τη μεγάλη λογοτεχνική παράδοση της Ιρλανδίας.
Λ, λ Λεξικό: Από την ημέρα που γεννιόμαστε μέχρι τη στιγμή που αφήνουμε την τελευταία μας πνοή συντάσσουμε το προσωπικό μας λεξικό. Λόγια, λέξεις, φράσεις, διάλεκτοι συγκροτούν το στίγμα μας στην επικοινωνία. Κάθε γενιά έχει και τους δικούς της κώδικες σε αυτή τη σύνταξη. Οι λέξεις των γονιών μου κουβαλούσαν μια κληρονομιά φτώχειας και στέρησης. Δούλεψα πολύ με τον εαυτό μου για να αποφύγω λέξεις, εκφραστικούς τρόπους, γραμματικές κατασκευές και επιτονισμούς που με συνέδεαν με το παρελθόν μου. Δεν τα κατάφερα. Δεν μπόρεσα να βρω μέτρο. Οι δικές μου λέξεις φέρουν πλεονασμό, στόμφο και παρορμητικότητα.
Μ,μ Μεταξένιο: Πόσο αριστοτεχνικά χτίζει τη φυλακή του Μεταξένιου ο Κυριακός Χαρίτος. Λέξη τη λέξη, φράση τη φράση. Και με τον ίδιο τρόπο την γκρεμίζει. Λέξη- λέξη! Ένα παιδικό βιβλίο που ξεχειλίζει από ευαισθησία και ενσυναίσθηση. Ένα ποιητικό κείμενο γεμάτο μουσικότητα που φωλιάζει στη μοναδική πολυεπίπεδη εικονογράφηση του Βασίλη Κουτσογιάννη η οποία μετατρέπει το βιβλίο σε ένα έργο τέχνης. Θα μπορούσα να γράψω πολλά, αλλά στέκομαι στο ότι ο Κυριάκος Χάριτος μας χάρισε το καλύτερο παιδικό βιβλίο της χρονιάς. Το βιβλίο συγκίνησε εμένα και την κόρη μου. Στελίνα μου, πως αλλιώς να σου πω ότι θα βρεθούν στο δρόμο σου άνθρωποι που θα σε τραυματίσουν και άλλοι που θα σε θεραπεύσουν; Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Ν, ν Νικολαΐδου: Από τις εκδόσεις Μεταίχμιο η Σοφία Νικολαΐδου εξέδωσε το 11ο βιβλίο πεζογραφίας της Δικά μας Παιδιά. Η Σοφία Νικολαιδου μας βάζει να σκεφτούμε και να αναρωτηθούμε: Για τα Δικά μας Παιδιά που σε λίγο θα γίνουν έφηβοι. Για τα Δικά μας Παιδιά που είναι ήδη έφηβοι. Για τα δικά μας Παιδιά που δεν ήρθαν ακόμη ή για τα παιδιά των άλλων , αλλά και για τα Παιδιά που είμασταν εμείς κάποτε. Ένα σπουδαίο βιβλίο στην πιο κατάλληλη και επίκαιρη στιγμή.
Ντιντιέ: Μετά την επιστροφή στη Ρενς, οι εκδόσεις Νήσος παρουσιάζουν στο ελληνικό κοινό το βιβλίο του Ντιντιέ Εριμπόν, Η ζωή, τα γηρατειά και ο Θάνατος μια γυναίκας του λαού, σε μετάφραση του Γιάννη Στεφάνου. Γοητευτική γραφή πάνω σε ένα ενδιαφέρον θέμα. Σχηματοποίησε ένα κοινό οικογενειακό μας βίωμα με την γιαγιά μου την Λεμονιά όταν έμεινε κατάκοιτη κάποια χρόνια πριν πεθάνει. Όταν το κορμί μιας εργάτριας γερνά, παρουσιάζει ξεκάθαρα και την ταξική της καταγωγή. Ένα βιβλίο που συνομιλεί με τα Γηρατειά της Σιμόν ντε Μποβουάρ.
Ξ, ξ Ξεκάλτσωτος: Λέξη που σιχαίνομαι.
Ο, ο Ορθοκωστά: Το διάβασα ξανά. Και συνειδητοποίησα γιατί ο Θανάσης Βαλτινός ανανέωσε την πεζογραφία μας.
Π, π Παπασπύρου: Με ενθουσιάζει ο λόγος της δημοσιογράφου Σταυρούλας Παπασπύρου στην καλύτερη τηλεοπτική (μάλλον και μοναδική) εκπομπή Βιβλιοβούλιο, με θεματική το βιβλίο και την ανάγνωση που προβάλλεται από το κανάλι της Βουλής κάθε Σάββατο με παρουσιαστή τον Μανώλη Πιμπλή. Ο μεστός λόγος σε συνδυασμό με την αγάπη της για την λογοτεχνία σε κρατάνε όμηρο των περιγραφών και των βιβλιοπροτάσεών της.
Ρ, ρ Russell Banks: Το Oh, Canada του Russel Banks. Πώς να μεταβολίσεις αυτό το βιβλίο; Πώς διαχειρίζεσαι τη μνήμη; Απρόβλεπτη πλοκή με μια αριστοτεχνική αφήγηση, υψηλής έντασης που με τάραξε κατά την ανάγνωση! Από τις εκδόσεις Πόλις.
Σ, σ Σκαμπαρδώνης: Κάθε φορά που ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης, λογοτεχνικός τοποτηρητής της βορείου Ελλάδος παρουσιάζει ένα νέο βιβλίο, κατακτά υψηλότερη κορυφή ή βουτάει σε πιο βαθιά, αχαρτογράφητα νερά. Τι είναι αυτό που όταν διαβάζουμε ένα διήγημα του Σκαμπαρδώνη η καρδιά μας χτυπάει δυνατά; Είναι που μας παρουσιάζει τον χαμένο παράδεισο που απωλέσαμε με τον σύγχρονο βίο μας. Αναδεικνύει την αρετή της φτώχειας, τον πλούτο της επαρχίας σε μια γλώσσα που πάλλεται, ολοζώντανη. Η νέα συλλογή, δεκαέξι απρόβλεπτων διηγημάτων, Φάλτσα Κεφαλής που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη αποδεικνύει πως ο Σκαμπαρδώνης βρίσκεται στα καλύτερα του.
Τ, τ Τσιτσόπουλος: Από τις εκδόσεις Αρμός κυκλοφορεί το νέο βιβλίο του Στέφανου Τσιτσόπουλου, Η Ανθούλα Σταθοπούλου στην Εγνατία με νεύρα. Υπέροχη έκδοση. Γλώσσα που οργιάζει για ένα μυθιστορηματικό αλλά άγνωστο πρόσωπο και για μια τοπογραφία γεμάτη πάθη και αντιθέσεις. Ο Στέφανος στην εκπνοή του 2024 υπογράφει μια ιδιότυπη και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα βιογραφία.
Υ, υ Υποταγή: Καθυστέρησα σημαντικά να διαβάσω την Υποταγή του Μισέλ Ουελμπέκ. Ότι και να του προσάπτουν (μισογύνης, σεξιστής, πορνογράφος και δεν ξέρω εγώ τι άλλο) αυτός ο συγγραφέας ανανέωσε την γαλλική λογοτεχνία και κατάφερε να μετατρέψει το τοπικό σε οικουμενικό! Δεν είναι μόνο διορατικός είναι και μεγάλος προβοκάτορας της σημερινής κοινωνίας. Το βιβλίο με έκανε να γελάσω, να μελαγχολήσω, να στοχαστώ!
Φ, φ Φρακασάνες: Η πρόσφατη απώλεια του Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλου μου θύμισε την απέριττη, στοχαστική, υπαινικτική γραφή του, χωρίς φτιασίδια. Διάβασα ξανά το διήγημα του Φρακασάνες από την συλλογή Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη από τις εκδόσεις Κίχλη και ένιωσα για ακόμη μια φορά πόσο λείπει από την νεοελληνική λογοτεχνία το μέτρο.
Χ, χ Χριστούγεννα: Θα με εξαντλήσει αυτή η περίοδος να ζητάω, να επιθυμώ δώρα, κρασιά, εστιατόρια. Πρέπει να καταναλώσεις για να υπάρξεις στις γιορτές! Και κάπου εκεί παραμονή της θείας γέννησης θα διαβάσω το διήγημα Στο Χριστό στο Κάστρο και θα ανακαλύψω ξανά τι είναι Χριστούγεννα. Οὐχ ἧττον οἱ ἄξεστοι ἐκεῖνοι ἄνθρωποι, ἐκ τῆς αὐθορμήτου ἐκείνης φιλανθρωπίας, ἥτις εἶναι οἱονεὶ φυσικὴ ὁρμή, ὡς συμπάθεια τῆς σαρκὸς πρὸς τὴν σάρκα, καὶ εἶναι τὸ πρῶτον καὶ τελευταῖον αἴσθημα τὸ συγκινοῦν τὴν καρδίαν μετὰ τὴν πρώτην ἔκπληξιν, καὶ πρὶν προφθάσασα πνεύσῃ ἡ παγερὰ πνοὴ τῆς φιλαυτίας καὶ ἀδιαφορίας, οἱ ἄνθρωποι, λέγω, ἐκεῖνοι ἔλαβον τοὺς δαυλούς των, κ᾽ ἔτρεξαν ἔξω τῆς πύλης καὶ τῆς γεφύρας, καὶ ἤρχισαν νὰ τρέχωσι τὸν κατήφορον. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
Ψ, ψ Ψιλή: Ένας αγγλικός εκδοτικός οίκος θέλησε να εκδώσει έναν οδηγό της Ελλάδας αναθέτοντας σε γνωστούς συγγραφείς να γράψουν για μια περιοχή της Ελλάδας. Στον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη έγινε παραγγελία να γράψει για την Β. Ελλάδα. Με τίτλο Ψιλή ή περισπωμένη ο αγαπημένος μου Έλληνας συγγραφέας παραδίδει ένα πυκνό και ποιητικό οδοιπορικό. Το ξαναδιάβασα πρόσφατα και θυμήθηκα γιατί αγαπώ τόσο το σύμπαν του Πεντζίκη.
Ω, ω Γ. Χ. Ώντεν:
Ω, βάλε τα χέρια στο νιπτήρα
Και βύθισέ τα ως τον καρπό
Μες το νερό δες και στοχάσου
Τί έχασες με το καιρό.
Η Ασπίδα του Αχιλλέα, μετάφραση: Ερρίκος Σοφράς, εκδόσεις αντίποδες
