Η εισβολή του βουλευτή της «Νίκης» στην Εθνική Πινακοθήκη και η καταστροφή έργων τέχνης με τη δικαιολογία ότι προσβάλλουν τη θρησκεία εγείρουν σοβαρά ερωτήματα για την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης και τον ρόλο της πολιτικής στον έλεγχο της τέχνης.

Εθνική Πινακοθήκη: Από τον πολιτισμό στη βία – Τι σηματοδοτεί η εισβολή βουλευτή;

Αυτό το περιστατικό είναι ένα ακόμη επεισόδιο στον μακρύ κατάλογο των προσπαθειών λογοκρισίας στην τέχνη, ιδιαίτερα όταν αυτή θίγει ζητήματα θρησκείας, ηθικής ή πολιτικής.

Λογοκρισία στην τέχνη: Ένα φαινόμενο με μακρά ιστορία

Η τέχνη ανέκαθεν αποτελούσε ένα πεδίο συγκρούσεων, καθώς έχει τη δύναμη να προκαλεί, να αφυπνίζει και να αμφισβητεί κοινωνικά κατεστημένα. Από την καταδίκη των έργων του Καραβάτζιο και του Γκόγια μέχρι τη σύγχρονη λογοκρισία καλλιτεχνών που θεωρούνται «αιρετικοί», η ιστορία έχει δείξει πως κάθε μορφή εξουσίας (θρησκευτική, πολιτική ή κοινωνική) έχει επιχειρήσει να ελέγξει την τέχνη.

Στην Ελλάδα, υπήρξαν παρόμοιες περιπτώσεις, όπως οι αντιδράσεις στη θεατρική παράσταση Corpus Christi ή στην ταινία The Last Temptation of Christ του Σκορσέζε. Η κοινή συνισταμένη είναι η χρήση της ηθικής ή της θρησκευτικής ευαισθησίας ως εργαλείο για τη φίμωση της τέχνης.

Η τέχνη ως πεδίο αντιπαράθεσης

Η λογοκρισία προκύπτει συχνά από τον φόβο της εξουσίας απέναντι στη δύναμη της τέχνης να διαμορφώνει αντιλήψεις. Όταν ένα έργο τέχνης αμφισβητεί θρησκευτικά σύμβολα ή παρουσιάζει διαφορετικές οπτικές, θεωρείται επικίνδυνο από εκείνους που το εκλαμβάνουν ως απειλή για τις αξίες τους.

Η απάντηση σε τέτοιες ενέργειες δεν μπορεί να είναι άλλη από τη διαφύλαξη της ελευθερίας της έκφρασης. Η τέχνη πρέπει να παραμένει χώρος διαλόγου, όχι βίας και καταστολής. Όσοι διαφωνούν με ένα έργο έχουν το δικαίωμα να το κριτικάρουν, να το απορρίψουν ή να μην το παρακολουθήσουν, αλλά όχι να το καταστρέψουν.

Ένα επικίνδυνο προηγούμενο

Η ενέργεια του βουλευτή ανοίγει μια επικίνδυνη πόρτα. Αν κάθε δημόσιο πρόσωπο αισθάνεται ότι μπορεί να επιβάλει με τη βία τη δική του αισθητική ή ηθική αντίληψη, τότε η τέχνη κινδυνεύει να γίνει έρμαιο φανατισμού.