γράφει ο Λάζαρος Γεροφώτης
Ο κινηματογράφος, όπως και πολλές άλλες μορφές τέχνης, ήταν ιστορικά κυριαρχούμενος από άνδρες. Ωστόσο, από τα πρώτα βήματα του σινεμά, υπήρχαν γυναίκες που συμμετείχαν ενεργά στη δημιουργία και την ανάπτυξή του. Αν και οι περισσότερες είναι σήμερα σχετικά άγνωστες στο ευρύ κοινό, οι πρώτες γυναίκες σκηνοθέτριες άνοιξαν το δρόμο για τη συμμετοχή των γυναικών στην κινηματογραφική βιομηχανία, αντιμετωπίζοντας πολλές δυσκολίες λόγω των κοινωνικών και πολιτικών περιορισμών της εποχής τους.
Η Alice Guy-Blaché: Η πρώτη γυναίκα σκηνοθέτης
Η Alice Guy-Blaché (1873-1968) θεωρείται η πρώτη γυναίκα σκηνοθέτις στην ιστορία του κινηματογράφου. Γεννημένη στη Γαλλία, η Guy-Blaché άρχισε την καριέρα της στην ταινιοθήκη του Λιουίς Λε Ποντ, όταν ήταν μόλις 23 ετών. Το 1896, σκηνοθέτησε την πρώτη της ταινία, La Fée aux Choux (Η Νεράιδα με τα Λάχανα), η οποία θεωρείται η πρώτη έγχρωμη ταινία του κόσμου. Η Alice Guy-Blaché δημιούργησε περισσότερες από 1.000 ταινίες, και ήταν πρωτοπόρος στον πειραματισμό με τις δυνατότητες του ήχου και των χρωμάτων στο σινεμά, ενώ αποτέλεσε και την πρώτη γυναίκα που ίδρυσε δική της κινηματογραφική εταιρεία, την Solax Studios.
Η σημαντικότητα της Guy-Blaché δεν περιορίζεται μόνο στη δημιουργία, αλλά και στο γεγονός ότι απέδειξε πως η γυναίκα μπορούσε να έχει ενεργό ρόλο στην παραγωγή και τη σκηνοθεσία στον κινηματογράφο, σε μια εποχή όπου η βιομηχανία κυριαρχούταν από άνδρες.
Η Lois Weber: Η πρώτη γυναίκα σκηνοθέτης στην Αμερική
Μια από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες του αμερικανικού κινηματογράφου του πρώτου μισού του 20ου αιώνα ήταν η Lois Weber (1881-1939). Μία από τις πιο επιτυχημένες και αναγνωρισμένες σκηνοθέτριες της εποχής της, η Weber έγραψε και σκηνοθέτησε ταινίες που θίγουν κοινωνικά ζητήματα, όπως την αστυνομική βία, την κοινωνική αδικία και τα δικαιώματα των γυναικών. Η πιο γνωστή ταινία της είναι η Shoes (1916), η οποία παρουσιάζει τη σκληρότητα της κοινωνικής ανισότητας και την επιρροή της οικονομικής πίεσης στη ζωή των γυναικών. Η Lois Weber δεν ήταν μόνο μία από τις πρώτες γυναίκες σκηνοθέτιδες στην Αμερική, αλλά υπήρξε και η πρώτη γυναίκα που υπέγραψε συμβόλαιο με τη Universal Pictures. Η δουλειά της είχε τεράστια επιρροή στην ανάπτυξη του κινηματογράφου, και παρόλο που σήμερα δεν είναι τόσο γνωστή, υπήρξε πρωτοπόρος στον τομέα της κινηματογραφικής τέχνης και των κοινωνικών θεμάτων.
Η Dorothy Arzner: Η πρώτη γυναίκα σκηνοθέτης στην “Χρυσή Εποχή” του Χόλιγουντ
Η Dorothy Arzner (1897-1979) είναι μία από τις πιο σημαντικές μορφές του Χόλιγουντ, και η μοναδική γυναίκα σκηνοθέτης που εργάστηκε στην “χρυσή εποχή” του κινηματογράφου, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930 και του 1940. Παρά το γεγονός ότι ήταν γυναίκα, κατάφερε να επιτύχει σε έναν τομέα που κυριαρχούσαν οι άνδρες, δουλεύοντας για μεγάλα στούντιο όπως η Paramount και η Columbia Pictures. Η Arzner σκηνοθέτησε πολλές ταινίες με πρωταγωνίστριες γυναίκες, και εξέφρασε έντονα την ανάγκη για την εξισορρόπηση των φύλων στον κινηματογράφο. Η πιο διάσημη ταινία της είναι το Christopher Strong (1933), με την Katharine Hepburn στον πρωταγωνιστικό ρόλο, που πραγματεύεται τις κοινωνικές προσδοκίες και τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία της εποχής. Η Arzner έγινε η πρώτη γυναίκα μέλος της Εταιρείας Σκηνοθετών του Χόλιγουντ και παρέμεινε ενεργή στη βιομηχανία του κινηματογράφου για δεκαετίες. Το 1930, η Arzner έγινε η πρώτη γυναίκα υποψήφια για το Όσκαρ Σκηνοθεσίας για την ταινία The Wild Party, μία από τις πρώτες της ταινίες που ξεχώρισαν και έφεραν τη σκηνοθέτρια στο προσκήνιο του κινηματογραφικού κόσμου. Αν και δεν κέρδισε το βραβείο εκείνη τη χρονιά, η υποψηφιότητα της Arzner ήταν ιστορική, καθώς έθεσε τις βάσεις για τις μελλοντικές γενιές γυναικών στον κινηματογράφο.
Η Ida Lupino: Από ηθοποιός σε σκηνοθέτις
Η Ida Lupino (1918-1995) ήταν μία από τις πιο αναγνωρισμένες ηθοποιούς της δεκαετίας του 1940 και 1950, αλλά η επιρροή της στον κινηματογράφο ξεπέρασε τα όρια της υποκριτικής. Στη δεκαετία του 1950, η Lupino έκανε ένα τολμηρό βήμα και έγινε μία από τις πρώτες γυναίκες σκηνοθέτριες στον κινηματογράφο του Χόλιγουντ, την εποχή που οι γυναίκες είχαν περιορισμένο ρόλο στις παραγωγές. Σκηνοθέτησε ταινίες όπως το The Bigamist (1953) και το Outrage (1950), που αντιμετώπιζαν κοινωνικά και ηθικά ζητήματα, με ρεαλιστικό και αυστηρό τρόπο. Η Lupino θεωρείται πρωτοπόρος στον τομέα της σκηνοθεσίας, καθώς υπήρξε μία από τις λίγες γυναίκες που κατάφεραν να εδραιωθούν στη βιομηχανία του Χόλιγουντ, προκαλώντας τα στερεότυπα και ανοίγοντας τον δρόμο για μελλοντικές γενιές γυναικών σκηνοθετών.
Η Jane Campion: Η πρώτη γυναίκα που κέρδισε Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες
Η Jane Campion, από την άλλη, ήταν η πρώτη γυναίκα σκηνοθέτης που βραβεύτηκε με Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών για την ταινία The Piano (1993). Η Campion κέρδισε το Όσκαρ Σκηνοθεσίας το 2022 και οι ταινίες της αποτέλεσαν ορόσημο για τον γυναικείο κινηματογράφο και την αποδοχή των γυναικών σκηνοθετών σε κορυφαία φεστιβάλ και βραβεία.
Η Kathryn Bigelow: Η πρώτη γυναίκα που κέρδισε Όσκαρ Σκηνοθεσίας
Η Kathryn Bigelow έγινε η πρώτη γυναίκα σκηνοθέτης που κέρδισε το Όσκαρ Σκηνοθεσίας για την ταινία The Hurt Locker (2008). Το γεγονός αυτό συνέβη το 2010, και αποτέλεσε ιστορικό σημείο στην ιστορία των Όσκαρ, καθώς η Bigelow ως η πρώτη γυναίκα που έλαβε αυτό το βραβείο, ξεπέρασε τα στερεότυπα και τα εμπόδια του ανδροκρατούμενου Χόλιγουντ.
Η ιστορία του κινηματογράφου είναι γεμάτη με τις συνεισφορές γυναικών που άφησαν το στίγμα τους σε ένα ανδροκρατούμενο χώρο. Από την Alice Guy-Blaché έως την Kathryn Bigelow, αυτές οι γυναίκες σκηνοθέτριες όχι μόνο απέδειξαν την αξία τους στον κινηματογραφικό κόσμο, αλλά έθεσαν τις βάσεις για τη συνεχιζόμενη πρόοδο των γυναικών στον κινηματογράφο, δίνοντας φωνή και χώρο σε νέες γενιές δημιουργών να συνεχίσουν να κατακτούν τη σκηνοθεσία και άλλους τομείς του κινηματογραφικού κόσμου.
