Από τον Γιώργο Καρακασίδη
Με αφορμή το εξαιρετικό κείμενο του Προκόπη Σαμαρτζή (🔗 https://t.ly/zKZXH), θέλω να σταθώ στο πόσο κομβικό ρόλο (αρνητικά) έπαιξε η εμπορική αποτυχία της ταινίας “Συνοικία το Όνειρο” του Αλέκου Αλεξανδράκη — μαζί με το λογοκριτικό «πετσόκομα» στο μοντάζ προ χούντας. Μια χαμένη ευκαιρία, κυρίως γιατί, με ένα όνομα «κράχτη» (με την καθόλου υποτιμητική έννοια του όρου), έδινε την ευκαιρία να αναδειχθεί η ελπίδα εξόδου από έναν κόσμο φτώχειας, μόχθου και βιοπάλης.
Παρόμοια εισπρακτική τύχη είχε και “Ο Δράκος” του Κούνδουρου με τον εξαιρετικό Ντίνο Ηλιόπουλο. Ευτυχώς, το συγκεκριμένο φιλμ αναγνωρίστηκε —έστω και αρκετά χρόνια αργότερα— σε επανέκδοση.
Σε μια εποχή που μεσουρανούσαν οι (κατά τ’ άλλα αγαπημένες και κυρίως “rewatchable”) κωμωδίες, ήταν αναγκαίο ένα κοινωνικοπολιτικό κινηματογραφικό αντίβαρο.
Καλό να διώχνονται οι σκοτούρες, όχι όμως να γίνεται αυτοσκοπός. Χρειάζεται κι ο προβληματισμός.
Αργότερα ήρθε ο παγκοσμίως αναγνωρισμένος (αλλά «δυσπρόσιτος») Αγγελόπουλος, ενώ ο Λάνθιμος μας την έκανε — και πολύ καλά έκανε — καθώς η απουσία συλλογικότητας και, κατ’ επέκταση, δημιουργίας καλλιτεχνικού κινήματος είναι μια διαχρονική αδυναμία της χώρας μας.
Σε αντίθεση, π.χ. με τη Movida Madrileña στην Ισπανία, με βασικό εκφραστή τον σπαρταριστά σαρωτικό Αλμοδόβαρ (τουλάχιστον στα πρώτα χρόνια της καριέρας του).
Αργότερα άλλαξε ρότα, σοβάρεψε —και καλά έκανε— υπερβάλλοντας ίσως κάπως με το queer στοιχείο, αν και, κατά πάσα πιθανότητα, χωρίς αυτόν το ακρωνύμιο LGBTQ+ μπορεί να μην υπήρχε καν. Το ότι το δικτατορικό καθεστώς του Φράνκο κράτησε πολύ περισσότερο από το δικό μας ίσως έπαιξε ρόλο στη λογική “όσο πιο μεγάλη η δράση τόσο πιο μεγάλη η αντίδραση”. Επίσης ο Μπουνιουέλ είχε το προνόμιο να θίγει τα κακώς κείμενα αυτοεξόριστος στο ισπανόφωνο Μεξικό.
Κατά τ’ άλλα, η ειρωνεία είναι πως η Ιταλία, που ανέδειξε τον Νεορεαλισμό, έπεσε στη συνέχεια στην αφάνεια (με εξαίρεση τις εκλάμψεις του Μπενίνι).
Η Γαλλία, σταθερή καλλιτεχνική αξία (παίζει ρόλο και το μέγεθος της χώρας).
Η Γερμανία άργησε πολύ να μπει στο χώρο, μάλλον γιατί προσπαθούσε να επουλώσει το συλλογικό τραύμα του πολέμου που προξένησε.
(Υπέρ)θετική έκπληξη οι εντυπωσιακοί Σκανδιναβοί, με τον Μπέργκμαν μια κατηγορία μόνος του, αλλά και με το συλλογικό, πρωτοποριακό ‘Δόγμα 95’ των Δανών (υπήρχαν βέβαια και οι βάσεις από Ίψεν και Στρίντμπεργκ).
Ίσως βοήθησε και το «πιο χαλαρό» προτεσταντικό τους δόγμα, την ώρα που σε κάποια χώρα της Μεσογείου παπάδες και άλλοι φανατικοί έκαναν φασαρία για να μη προβληθεί ταινία του Σκορσέζε (!) βασισμένη σε βιβλίο του Καζαντζάκη…
Κι αν νομίζουμε ότι όλα αυτά έχουν μείνει στο παρελθόν, ας θυμηθούμε τις πρόσφατες φασαρίες για το πόστερ (ούτε καν το περιεχόμενο) παράστασης γνωστού σατιρικού κωμικού σε διάφορες περιοχές ανά την Ελλάδα.
