Γράφει ο Λάζαρος Γεροφώτης
Η Ελένη Ζαφειρίου, γεννήθηκε το 1916 χωρίς να γνωρίσει ποτέ Μητέρα, καθώς εκείνη πέθανε στη γέννα. Παντρεύτηκε 2 φορές, τον επίσης ηθοποιό Γιώργο Δήμου με τον οποίο χώρισε κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής και μετά την απελευθέρωση παντρεύτηκε για δεύτερη φορά τον αντιστασιακό, συγγραφέα και ασυρματιστή του ναυτικού Λάμπρο Σκλαβούνο, όπου έζησαν μαζί ως το τέλος της ζωής του και κουμπάρος τους ήταν ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος. Δεν έκανε δικά της παιδιά, είχε όμως μία θετή κόρη και έγινε η “Μάνα” όλων των μεγάλων σταρ του Ελληνικού Κινηματογράφου στις αμέτρητες ταινίες που εμφανίστηκε. Σε μικρή ηλικία υιοθετήθηκε από την ηθοποιό Κυριακούλα Ζαφειρίου, η οποία είδε την μικρή Ελένη σε μία περιοδεία με το μπουλούκι-περιπλανώμενο θίασο και την ζήτησε ως ψυχοκόρη από τον Πατέρα της και ανέλαβε να την μεγαλώσει μαζί με τον γιο της, επίσης ηθοποιό μπουλουκιού, Δημήτρη Ζαφειρίου.
Έτσι ξεκίνησε μία νέα ζωή όπου ακολούθησε κι εκείνη τον περιπλανώμενο θίασο κι έγινε ηθοποιός μπουλουκιού, καταφέρνοντας ωστόσο να μπει στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Μετά τον πρώτο χρόνο φοίτησης, ακολούθησε τον Αττίκ στις περιοδείες του στην Αίγυπτο και τη Θεσσαλονίκη όπου εμφανιζόταν με το ψευδώνυμο “Νι Ζήτα”, χάνοντας έναν χρόνο από τη σχολή, επέστρεψε όμως τον επόμενο, καταφέρνοντας να αποφοιτήσει τελικά ως αριστούχα. Προσελήφθη στην Κρατική Σκηνή, όπου πρωτοεμφανίστηκε το 1936 στο έργο Πριν από το ηλιοβασίλεμα του Γκέρχαρτ Χάουπτμαν κι έμεινε για πολλές δεκαετίες στο Εθνικό, παίζοντας σε αρκετές αρχαίες τραγωδίες ως συνεργάτιδα της σπουδαίας Κατίνας Παξινού (ήταν πολλές φορές και η αντικαταστάτρια της Παξινού όταν χρειαζόταν). Έπαιξε σε δεκάδες ρόλους κυρίως του κλασικού ρεπερτορίου, σημαντικότεροι εξ αυτών ήταν ο ρόλος της βασίλισσας Μαργαρίτας στον Ριχάρδο τον Γ΄, της θεάς Αθηνάς στην Ιφιγένεια, της Άτοσσα στους Πέρσες, της βασίλισσας Γερτρούδης στον Άμλετ, της Γονερίλης στον Βασιλιά Ληρ, της τροφού στη Μήδεια, της Αντιγόνης στον Οιδίπου επί Κολωνώ, της Τέκμησσας στον Αίαντα, της Σάρας στη Θυσία του Αβραάμ, της Ρονκάλαινας στον Βασιλικό κ.ά.
Στον Ελληνικό κινηματογράφο εμφανίστηκε σε πάνω από 100 ταινίες, σε ρόλους κυρίως “Μάνας”, αλλά και της “θείας” κάποιες φορές ή της υπηρέτριας, παρ’ ότι ήταν σε πολλές περιπτώσεις και μικρότερη ηλικιακά από τους πρωταγωνιστές και τις πρωταγωνίστριες που έπαιζαν τα παιδιά της. Συνεργάστηκε με όλους σχεδόν του σπουδαίους κινηματογραφιστές του Παλιού Ελληνικού Κινηματογράφου: Κακογιάννη, Γρηγορίου, Δαλιανίδη, Σακελλάριο, Δημόπουλο, Φώσκολο, και πολλούς άλλους. Εμφανίστηκε και στην ταινία σταθμός για τον κινηματογράφο του δημιουργού και πρόγονο του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, “Ουρανός” του Τάκη Κανελλόπουλου. Πέραν όμως των σπουδαίων σκηνοθετών που συνεργάστηκε σε ταινίες που άφησαν εποχή στον Ελληνικό κινηματογράφο, δεν δίστασε να εμφανιστεί και σε αρκετές ταινίες χαμηλού προϋπολογισμού και χαμηλής ποιότητας από ανεξάρτητες εταιρίες παραγωγής, καθώς και σε πολλά μελοδράματα.
Η πρώτη της εμφάνιση στον κινηματογράφο ήταν στο “Πικρό Ψωμί” του Γρηγόρη Γρηγορίου το 1951, μία ταινία-σταθμός του νεορεαλισμού στον Ελληνικό Κινηματογράφο. Ήταν η πρώτη φορά που έπαιξε τον ρόλο της “Μάνας” και η μοναδική φορά που ήταν πρωταγωνίστρια, καθώς όλοι οι επόμενοι ρόλοι της καριέρας της ήταν “δεύτεροι” ρόλοι. Μάλιστα, δεν την ήθελαν εξ αρχής για τον ρόλο, καθώς ήταν μικρή σε ηλικία, όμως εκείνη έχοντας διαβάσει το σενάριο, επιθυμούσε τόσο πολύ να πάρει τον ρόλο όπου τους έπεισε να της κάνουν δοκιμαστικό. Εκεί εμφανίστηκε μακιγιαρισμένη και με βαμμένα μαλλιά για να δείχνει μεγαλύτερη σε ηλικία και κατάφερε να πάρει τον ρόλο που καθόρισε όλη της την πορεία στον κινηματογράφο και όπως έλεγε η ίδια: “Χάρη στο Πικρό Ψωμί, έφαγα γλυκό ψωμί στη ζωή μου”. Από εκεί κι έπειτα, συνέχισε να παίζει ρόλους Μάνας, θείας και υπηρέτριας, όλες μεγάλης ηλικίας. Έπαιξε την Μάνα της Αλίκης Βουγιουκλάκη, της Τζένης Καρέζη, της Έλλης Λαμπέτη, της Ζωής Λάσκαρη, του Νίκου Ξανθόπουλου και πολλών άλλων σταρ του Ελληνικού κινηματογράφου των δεκαετιών 1950-1960 και σε ταινίες όπως: “Η Αγνή του Λιμανιού”, “Νεκρή Πολιτεία”, “Η Άγνωστος”, “Η Καφετζού”, “Το Κορίτσι με τα μαύρα”, “Το τελευταίο Ψέμα”, “Η Θεία απ’ το Σικάγο”, “Η Κυρά μας η μαμή”, “Ο κατήφορος”, “Ταξίδι”, “Νόμος 4000”, “Γαμπρός απ’ το Λονδίνο”, “Αγάπη και αίμα”, “Η αρχόντισσα κι ο αλήτης”, “Ξύπνα Βασίλη”, “Η Οδύσσεια ενός ξεριζωμένου”, “Ο Αστραπόγιαννος”, “Αυτοί που μίλησαν με τον θάνατο”, “Υπολοχαγός Νατάσσα”.
Το 1972 κάνει την τελευταία εμφάνισή της στον Παλιό Ελληνικό Κινηματογράφο και αφιερώνεται στο θέατρο και σε εμφανίσεις στην τηλεόραση, με σημαντικότερη αυτή στην τηλεοπτική σειρά “Ο Χριστός ξανασταυρώνεται”. Τελευταίες εμφανίσεις της ήταν στο θέατρο το 1992 στην παράσταση «Βασικά με λεν Θανάση» με τον Θύμιο Καρακατσάνη, στην τηλεόραση στις σειρές του Γιάννη Δαλιανίδη “Τρίτο Στεφάνι” το 1995 και “Το χρώμα του φεγγαριού” το 1996. Το κύκνειο άσμα της στον κινηματογράφο ήταν το 1996, στην ταινία του Χάρη Παπαδόπουλου “Προς την ελευθερία”. Πέθανε στα 88 της χρόνια τον Σεπτέμβριο του 2004.
