Elizabeth Jane Cochran “Δέκα μέρες στο Άσυλο” Eκδόσεις: Πηγή 2025, σελίδες: 156
Γράφει η Κατερίνα Βιτζηλαίου (Instagram & Facebook account: the.booklist_)
Θα τολμούσατε για χάρη της δουλειάς σας να μπείτε οικειοθελώς ως ασθενής σε ένα ίδρυμα με έγκλειστους με ψυχικά νοσήματα, με το πρόσχημα ότι νοσείτε;
Η συγγραφέας του βιβλίου η οποία χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο Νέλι Μπλάι , (1864-1922) για αυτό το εγχείρημα, το επιχείρησε ούσα μόνο 23 ετών και μάλιστα με σε μια εποχή (1887), όπου οι συνθήκες κράτησης στα ιδρύματα τέτοιου είδους ήταν απαράδεκτες.
Το πραγματικό της όνομα ήταν Elizabeth Jane Cochran και ήταν μια πρωτοπόρος μαχητική δημοσιογράφος, γνωστή για τις τολμηρές ερευνητικές αποστολές της και την αποφασιστικότητά της να εκθέτει κοινωνικές και ταξικές ανισότητες και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η καριέρα της ξεκίνησε όταν η εφημερίδα Pittsburgh Dispatch δημοσίευσε μια επιστολή διαμαρτυρίας της για την υποτίμηση των γυναικών. Ο εκδότης εντυπωσιασμένος από την ευφράδειά της, την προσέλαβε, κι έτσι η Μπλάι άρχισε να γράφει άρθρα που εστίαζαν στις άσχημες συνθήκες εργασίας των γυναικών.
Το πιο σημαντικό της όμως δημοσιογραφικό επίτευγμα, ήταν αναμφισβήτητα η αποστολή που της ανατέθηκε από την επόμενη εφημερίδα στην οποία εργάστηκε, την The New York World, να προσέλθει στο Άσυλο στο νησί Μπλάκγουελ (σημερινή νήσο Ρούσβελτ) της Νέας Υόρκης, προσποιούμενη την ψυχικά ασθενή. Και αυτή την ριψοκίνδυνη αποστολή της, την κατέγραψε στο βιβλίο της “Δέκα μέρες στο Άσυλο”, το οποίο εκδόθηκε το ίδιο έτος.
Διαβάζοντας λοιπόν το βιβλίο, με έκπληξη διαπιστώνουμε ότι εκείνη την εποχή δεν ήταν καθόλου δύσκολο να προσποιηθείς τον τρελό, καθώς δεν υπήρχαν επιστημονικά κριτήρια τεκμηρίωσης των ψυχικών ασθενειών. Η Νέλι Μπλάι δεν κατέβαλε πολύ κόπο για να πείσει τους γιατρούς που την εξέτασαν, τους δικαστές και το ακροατήριο του δικαστηρίου ότι ήταν παράφρων, καθώς το βλέμμα της στο κενό, η επανάληψη κάποιων φράσεων και ο ισχυρισμός της ότι δεν θυμόταν τίποτα για τη ζωή της, ήταν αρκετά.
Στις δέκα μέρες που πέρασε κλεισμένη μέσα στο Άσυλο, βίωσε και εκείνη μαζί με τις υπόλοιπες ασθενείς σοκαριστική παραμέληση, σκληρότητα και κακοποίηση. Όλες οι έγκλειστες υποβάλλονταν σε κρύα λουτρά με βρώμικο πολυχρησιμοποιημένο νερό, έτρωγαν λιγοστό και χαλασμένο φαγητό, έμεναν σε υγρά, κρύα δωμάτια, φορώντας φθαρμένα και λεπτά ρούχα που δεν ήταν αρκετά και όλη την ώρα τουρτούριζαν από το κρύο.
Όσες τολμούσαν να διαμαρτυρηθούν ή να αντιδράσουν αντιμετώπιζαν τον χλευασμό, την αγριότητα και την βιαιότητα των γυναικών νοσοκόμων, ακόμα και την τιμωρία απομόνωσης τους στην πτέρυγα με τις επικίνδυνες ασθενείς.
Από τα πιο τρομακτικά και κλειστοφοβικά στοιχεία της ιστορίας, είναι ότι κάποιες γυναίκες κλείστηκαν στο Άσυλο ενώ ήταν απολύτως υγιείς, είτε επειδή ήταν πολύ φτωχές και δεν ήθελε κανείς να τις αναλάβει, είτε επειδή δεν μιλούσαν καλά την γλώσσα και δεν μπορούσαν να συνεννοηθούν.
Και η ίδια η Νέλι Μπλάι ενώ από την στιγμή που εισήλθε στο ψυχιατρείο ξεκίνησε να ξαναφέρεται φυσιολογικά, διαπίστωσε πως κανείς γιατρός δεν την πίστεψε ότι ήταν καλά, ούτε ήταν διατεθειμένος να ασχοληθεί με κάποιον τρόπο μαζί της και τότε συνειδητοποίησε την μόνιμη και αμετάκλητη καταδίκη αυτών των γυναικών.
Οι σοκαριστικές αποκαλύψεις που κατέγραψε για την κακομεταχείριση των ασθενών στο ρεπορτάζ της «Δέκα μέρες στο Άσυλο» το οποίο αργότερα εκδόθηκε και ως βιβλίο, προκάλεσαν έντονη συγκίνηση στο κοινό και οδήγησαν σε σημαντικές αλλαγές στο σύστημα ψυχιατρικής φροντίδας. Τα ευρήματα της Νέλι Μπλάι εξόργισαν την κοινή γνώμη, με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι πόροι για τη φροντίδα των ψυχικά ασθενών, να βελτιωθούν οι συνθήκες στο Άσυλο και να θεσπιστούν μέτρα που στόχευαν στην αποτροπή της άδικης κράτησης των γυναικών.
O οικειοθελής εγκλεισμός της Νέλι Μπλάι στο Άσυλο, έθεσε τις βάσεις για τη μελλοντική ερευνητική δημοσιογραφία και αυτό που η κοινή γνώμη αργότερα ονόμασε δημοσιογραφία εμβάπτισης.
Δύο χρόνια αργότερα, η Μπλάι απέκτησε διεθνή φήμη όταν αποφάσισε να πραγματοποιήσει ένα ταξίδι γύρω από τον κόσμο, εμπνευσμένη από το μυθιστόρημα του Ιουλίου Βερν: “Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες”. Έπειτα από ένα συναρπαστικό ταξίδι διάρκειας 72 ημερών, που την οδήγησε σε πολλές ηπείρους, επέστρεψε με εντυπωσιακή επιτυχία, καταρρίπτοντας το ρεκόρ.
Η δημοσιογραφική της πορεία συνεχίστηκε με πληθώρα αποκαλυπτικών ρεπορτάζ, που αφορούσαν θέματα όπως η παιδική εκμετάλλευση, η πολιτική διαφθορά και ο αγώνας των γυναικών για το δικαίωμα ψήφου.
Το πιο σημαντικό της έργο “Δέκα μέρες στο Άσυλο” δεν αποτελεί απλώς ένα σημαντικό δημοσιογραφικό επίτευγμα, είναι ταυτόχρονα ένα δυνατό σχόλιο απέναντι σε μια κοινωνία που ανέχθηκε σοβαρές καταπατήσεις δικαιωμάτων. Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό ντοκουμέντο που αποκαλύπτει τις σκοτεινές όψεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς και θέτει πάντα επίκαιρα ερωτήματα γύρω από την ηθική, την κοινωνική μέριμνα και τη δικαιοσύνη.
