Γράφει η Κατερίνα Βιτζηλαίου (Instagram & Facebook account: the.booklist_)
Όλγκα Τοκάρτσουκ” Το αρχέγονο και άλλοι καιροί” Eκδόσεις: Καστανιώτης 2017, σελίδες: 272
Το Αρχέγονο είναι ένα μυθικό μικρό χωριό της Πολωνίας, που βρίσκεται στο κέντρο του κόσμου, αλλά ταυτόχρονα και στη μέση του πουθενά, καθώς έξω από τα σύνορά του δεν υπάρχει τίποτα. Το χωριό αυτό αποτελεί έναν μικρόκοσμο της κεντρικής Ευρώπης και του κόσμου γενικότερα, μια αλληγορία για τη διαδρομή της Πολωνίας μέσα στον 20ό αιώνα. Το Αρχέγονο φυλάσσεται από τέσσερις αρχάγγελους, τον Ραφαήλ, τον Μιχαήλ, τον Γαβριήλ και τον Ουριήλ, οι οποίοι παρακολουθούν τις ζωές των κατοίκων του.
Οι διαφορετικές ιστορίες του βιβλίου ξετυλίγονται κυρίως μέσα από τις ζωές των οικογενειών Μπόσκι και Νιεμπίσκι, από το 1914 μέχρι και το 1980. Οι κάτοικοι του χωριού, εκκεντρικοί και αρχέτυποι χαρακτήρες, ζουν σε αρμονία με τη φύση και είναι βαθιά δεμένοι με το παρελθόν και τις παραδόσεις. Οι χαρακτήρες τους ανθρώπινοι και πολύπλοκοι, λειτουργούν ως αντανάκλαση της εποχής που εκπροσωπούν γιατί παράλληλα με τις σκηνές από την ζωή τους, περνάνε από τα μάτια του αναγνώστη σπουδαία ιστορικά γεγονότα της εποχής, πόλεμοι, κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές.
Ο έρωτας, η πίστη, η βία, η μοναξιά και ο θάνατος σημαδεύουν τις διαδρομές των ηρώων, ενώ η φύση παραμένει πάντα ζωντανή, παρακολουθώντας σιωπηλά την ανθρώπινη μοίρα. Θίγονται θέματα όπως η μνήμη, η ταυτότητα και η μοίρα, ενώ εξετάζεται η επανάληψη της ιστορίας και η αλληλεπίδραση ανθρώπου και φύσης.
Η συγγραφέας αντλεί έμπνευση από παλιούς πολωνικούς θρύλους και παραδοσιακά παραμύθια, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα μαγικού ρεαλισμού, η οποία αποπνέει διαχρονικότητα και οικουμενικότητα. Η μάγισσα στο δάσος, ο Πνιγμένος Άνθρωπος και τα παράξενα σύνορα που περιβάλλουν το χωριό είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα της ατμόσφαιρας του μαγικού ρεαλισμού που είναι διάχυτη σε όλο το ανάγνωσμα. Παράλληλα το βιβλίο χαρακτηρίζεται και από έντονο ρεαλισμό, λόγω της περιγραφής ιστορικών στιγμών της Πολωνίας και της καθημερινότητας των κατοίκων ενός χωριού.
Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναφορά στην τετραδική άλγεβρα που ανακαλύπτει ένας από τους ήρωες του βιβλίου και η οποία βασίζεται στην ιδέα ότι όλα τα σημαντικά στοιχεία του κόσμου σχηματίζονται από τετράδες, όπως για παράδειγμα οι 4 εποχές, τα 4 σημεία του ορίζοντα, οι 4 βασικές αριθμητικές πράξεις, οι 4 γεύσεις και άλλα πολλά.
Πρόκειται για ένα πολυδιάστατο έργο, στο οποίο η συγγραφέας συνδυάζει το παραμύθι με ιστορικές και κοινωνικές αναφορές, εξερευνώντας την αιώνια μάχη μεταξύ καλού και κακού, τη φύση της αιωνιότητας και τη διασύνδεση του παρόντος, με το παρελθόν και το μέλλον. Το κείμενο ξεχειλίζει από συμβολισμούς, αλληγορίες και φιλοσοφικά διδάγματα, ενώ η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι ποιητική και στοχαστική, γεμάτη λυρισμό, λεπτομερείς περιγραφές και τόνο σχεδόν μεταφυσικό.
Με διεισδυτική ματιά, η Τοκάρτσουκ ενώνει τους κρίκους του χρόνου, πλάθει ιδανικούς χαρακτήρες και θέτει βαθιά υπαρξιακά ερωτήματα. Η ουδέτερη και αντικειμενική της ματιά που συνδυάζει χρονικότητα και υπερβατικότητα χαρίζει στον αναγνώστη μια αίσθηση μαγείας και σαγήνης. Πρόκειται για ένα ονειρικό, υπέροχο, ευαίσθητο και βαθιά στοχαστικό ανάγνωσμα, το οποίο σε ταξιδεύει σε κόσμους φανταστικούς και ταυτόχρονα οικείους και το οποίο προτείνω ανεπιφύλακτα.
Η συγγραφέας του “Αρχέγονου και άλλοι καιροί”, Όλγα Ναβόγια Τοκάρτσουκ (Olga Nawoja Tokarczuk) γεννήθηκε το 1962 στην Πολωνία.
Εκτός από λογοτέχνης, είναι επίσης ακτιβίστρια και διανοούμενη και έχει χαρακτηριστεί ως μια από τις καλύτερες και πιο επιτυχημένες συγγραφείς της γενιάς της.
Το 2018, κέρδισε το Διεθνές βραβείο Μπούκερ για το μυθιστόρημά της “Πτήσεις”, ενώ τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας την ίδια χρονιά “για την αφηγηματική της φαντασία η οποία με εγκυκλοπαιδικό πάθος αναπαριστά το πέρασμα ορίων ως τρόπο ζωής“.
