Εμμάνουελ Ρίνγκελμπλουμ “ Σημειώσεις από το γκέτο της Βαρσοβίας” Eκδόσεις: Πηγή 2025, σελίδες: 478
Γράφει η Κατερίνα Βιτζηλαίου (Instagram & Facebook account: the.booklist_)
Ο Εμμάνουελ Ρίνγκελμπλουμ (1900–1944) ήταν Πολωνοεβραίος ιστορικός, δάσκαλος και κοινωνικός ακτιβιστής. Γεννημένος στο Μπούτσατς της Πολωνίας, σπούδασε Ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, με έμφαση στη μελέτη της εβραϊκής ζωής και της κοινωνικής ιστορίας.
Κατά τη ναζιστική κατοχή του β’ Παγκοσμίου πολέμου, εκείνος όπως και χιλιάδες άλλοι Εβραίοι της Πολωνίας, απομονώθηκε από τους ναζί στο γκέτο της Βαρσοβίας.
Το γκέτο της Βαρσοβίας δημιουργήθηκε από τις ναζιστικές αρχές το 1940, ως μέρος της ευρύτερης πολιτικής τους για τον απομονωτισμό, την καταπίεση και την εξόντωση των Εβραίων.
Το γκέτο κατασκευάστηκε για να συγκεντρωθούν οι Εβραίοι της Βαρσοβίας (και αργότερα και από άλλα μέρη της Πολωνίας) σε μία περιορισμένη, υπερπλήρη και περιφραγμένη περιοχή της πόλης, αποκομμένοι από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Υπολογίζεται ότι πάνω από 400.000 Εβραίοι στοιβάχτηκαν σε αυτό το γκέτο.
Ο Ρίνγκελμπλουμ ως κάτοικος πλέον του γκέτο, ορμώμενος από το εργασιακό του υπόβαθρο και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του για τη διατήρηση της συλλογικής μνήμης, πρωτοστάτησε στη δημιουργία του αρχείου Oneg Shabbat, συγκεντρώνοντας μαρτυρίες, έγγραφα, επιστολές, φωτογραφίες και προσωπικά ημερολόγια από τους Εβραίους κατοίκους του γκέτο.
Το αρχείο αυτό, βάσει του οποίου δημιουργήθηκε το εν λόγω βιβλίο εκτός από την καθημερινή ζωή των κατοίκων του γκέτο, την φτώχια, την πείνα, τους θανάτους, τους λιμούς, τις εκτελέσεις, τα διατάγματα των ναζί, την υποχρεωτική εργασία, περιγράφει και γεγονότα που συνέβαιναν στην υπόλοιπη Πολωνία και μαθεύονταν μέσω της αλληλογραφίας των κατοίκων του με τον έξω κόσμο.
Για την ολοκλήρωση του επιτεύγματος του, ο Ρίνγκελμπλουμ βρήκε πολύτιμους συνεργάτες μέσα από το γκέτο, οι οποίοι με εχεμύθεια και πλήρη μυστικότητα, συγκέντρωσαν μαζί του το ιστορικό αυτό ντοκουμέντο της σκληρής και αιματοβαμμένης εποχής που ζούσανε. Ο Ρίνγκελμπλουμ έβαλε το αρχείο σε χρονολογική σειρά και το έκρυψε σε μεταλλικά κουτιά και δοχεία γάλακτος, με στόχο να διασωθεί, όπως και έγινε για τις επόμενες γενιές.
Ο Ρίνγκελμπλουμ δολοφονήθηκε από τους ναζί, με την οικογένειά του το 1944 (τη σύζυγο και τον δωδεκάχρονο γιο τους), όμως το αρχείο του παρέμεινε ζωντανό και ανακαλύφθηκε μετά τον πόλεμο, αποτελώντας πολύτιμη πηγή για τη μελέτη του Ολοκαυτώματος και διατηρώντας ζωντανή τη μνήμη των θυμάτων.
Ο δημιουργός του αρχείου, με τις πολύτιμες σημειώσεις που συγκέντρωσε, μας παρέχει μια συγκλονιστική, ρεαλιστική και δυνατή περιγραφή της ζωής μέσα στα όρια του γκέτο της Βαρσοβίας κατά τη διάρκεια μιας από τις πιο σκοτεινές περιόδους της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας.
Και λίγες ιστορικές πληροφορίες της πορείας του γκέτο της Βαρσοβίας. Ενώ ξεκίνησε με 400.000 κατοίκους το 1940, την άνοιξη του 1943 είχαν απομείνει μόνο 50.000 Εβραίοι, καθώς οι περισσότεροι είχαν ήδη σταλεί στο στρατόπεδο Τρεμπλίνκα.
Οι Ναζί σχεδίαζαν την ολοκληρωτική καταστροφή του γκέτο και οι εναπομείναντες Εβραίοι, αποφάσισαν να εξεγερθούν. Έτσι λοιπόν, στις 19 Απριλίου του 1943, την ημέρα του εβραϊκού Πάσχα, οι SS δέχθηκαν επίθεση από Εβραίους αντάρτες. Περίπου 1.000 μαχητές με τη βοήθεια Πολωνών παρτιζάνων προέβαλαν σθεναρή αντίσταση απέναντι στον υπεράριθμο και καλύτερα εξοπλισμένο εχθρό.
Τότε οι Ναζί ως αντίποινα, έβαλαν φωτιά στα σπίτια και εκτέλεσαν πολλούς κατοίκους. Οι επιζώντες μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης Τρεμπλίνκα και Μαϊντάνεκ. Ο επικεφαλής των ανταρτών, Μορντεχάι Ανιέλεβιτς, αυτοκτόνησε με τους συντρόφους του για να μην παραδοθούν. Η πράξη τους θεωρείται σύμβολο αντίστασης και αυτοθυσίας, συγκρινόμενη με την αυτοκτονία των Ζηλωτών στη Μασάντα.
Στις 16 Μαΐου, οι Ναζί κατέστρεψαν τη Συναγωγή της Βαρσοβίας. Ο διοικητής Γιούργκεν Στροπ ανακοίνωσε το τέλος της εξέγερσης με τη φράση: «Η εβραϊκή συνοικία της Βαρσοβίας δεν υπάρχει πια».
Συνολικά στην Πολωνία ζούσαν 3,5 εκατομμύρια Εβραίοι πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και αποτελούσαν το 10% του πληθυσμού. Τα 3 εκατομμύρια όμως δυστυχώς, αφανίστηκαν στο Ολοκαύτωμα.
Το “Σημειώσεις από το γκέτο της Βαρσοβίας” εκτός από μια αποκαλυπτική καταγραφή για τη ζωή των Εβραίων του γκέτο της Βαρσοβίας, ταυτόχρονα, αποτελεί ένα συγκινητικό αφιέρωμα στη δύναμη και την αντοχή της ανθρώπινης ψυχής μέσα σε ακραίες συνθήκες, τιμώντας τις αμέτρητες ζωές που χάθηκαν. Είναι μια ζωντανή απόδειξη της επιμονής του ανθρώπου και μια διαρκής υπενθύμιση για τη σημασία του να καταγράφουμε και να θυμόμαστε τα πιο σκοτεινά γεγονότα της συλλογικής μας ιστορίας.
Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό ιστορικό ντοκουμέντο, αληθινό, πανανθρώπινο, σπαρακτικό!
