Φωτογραφίες: Ευτυχία Παλτσίδου
Οι πελάτες που επισκέπτονται για πρώτη φορά το γραφείο Law To Impact εκπλήσσονται θετικά, καθώς ο χώρος δεν θυμίζει το κλασικό δικηγορικό περιβάλλον. Η θερμή ανταπόκριση και ο ενθουσιασμός τους, συχνά συνοδεύονται από την ερώτηση «τι είναι εδώ», κάτι που δείχνει το πόσο ξεχωρίζει. Η Αναστασία Ακριτίδου έφτιαξε έναν χώρο που δεν μοιάζει με οτιδήποτε άλλο έχουμε δει – και βρήκε σύμμαχο την Κατερίνα Δόδη.
Από τις πρώτες που εγκαταστάθηκαν επαγγελματικά στους Αγίους Αποστόλους, ένιωσαν αμέσως ότι η γειτονιά τούς ταίριαζε. Το αυθεντικό, πολυμορφικό και χωρίς δήθεν ύφος vibe της περιοχής τις απελευθέρωσε, μακριά από στερεότυπα. Η Κατερίνα βρίσκει στο περιβάλλον της γειτονιάς ένα είδος αποσυμπίεσης από την ένταση της δουλειάς, ενώ και οι δύο στηρίζουν έμπρακτα τα τοπικά στέκια —είτε με καθημερινές επισκέψεις, είτε με επαγγελματικά γεύματα ή παραγγελίες. Δεν έχουν ένα συγκεκριμένο «καταφύγιο»· για την Αναστασία αυτό είναι το σπίτι της, ενώ και οι δύο μιλούν για μια άτυπη συμμαχία με τους γείτονες, σαν όλοι να τους ενώνει το κοινό βίωμα της γειτονιάς.
Το «Law To Impact» δεν είναι ένα κλασικό δικηγορικό γραφείο. Ποια ήταν η πιο περίεργη ή απρόσμενη στιγμή που ζήσατε στον χώρο;
Αναστασία: Ναι, κλασικό δικηγορικό δεν το λες με τίποτα… Όσα χρόνια λειτουργούμε εδώ, δεν υπήρξε ούτε ένας άνθρωπος που να μπήκε στο Law To Impact και να μην ενθουσιάστηκε με την αισθητική του χώρου, την καινοτόμο σύλληψη του όλου concept και το ειλικρινές της φιλοσοφίας που πρεσβεύουμε. Και για να σας είμαι απόλυτα ειλικρινής, αυτό είναι κιόλας που με σοκάρει περισσότερο κάθε φορά που συνομιλώ με αυτούς του ανθρώπους: που μένουν τόσο έκπληκτοι, σχεδόν αποσβολωμένοι, στο άκουσμα ότι πρόκειται ουσιαστικά για ένα δικηγορικό γραφείο, απλώς… κάπως διαφορετικό. Τόσο διαφορετικό μάλιστα που κάποια στιγμή χρειάστηκε να επιχειρηματολογήσω, σε κάποιον συνάδελφο που έτυχε να μας επισκεφτεί, υπέρ των ανοικτών κι ευέλικτων επαγγελματικών χώρων που λειτουργούν τη σήμερον σε ισόγειο, ωσάν ο Δικηγορικός Σύλλογος να έχει ρητά απαγορεύσει τη λειτουργία τέτοιων υβριδικών εργασιακών περιβαλλόντων ή να επιτρέπει τη διεξαγωγή της νομικής δραστηριότητας μόνο σε ρετιρέ της Τσιμισκή με έπιπλα Mahogany Executive ή Wooton Desk…
Κατερίνα: Δεν θα τις χαρακτήριζα ως περίεργες ή απρόσμενες, όμως είναι διασκεδαστικές οι διάφορες απορίες του κόσμου που αναρωτιέται τι είναι ο χώρος μας. Και έχει πλάκα γιατί πραγματικά σε μερικούς διακρίνεται μια ειλικρινής απορία.. Μας έχουν πει ΚΔΑΠ, κομμωτήριο, παιδότοπο κι άλλα πολλά.. Βέβαια όταν τους εξηγούμε, μερικοί νιώθουν άσχημα, ωσάν να είπαν κάτι κακό και μάς ζητάνε συγγνώμη.. Και αυτό καταδεικνύει και κάποια στερεότυπα της κοινωνίας μας ε; Δεν προσβάλλομαι αν θεωρήσουν ότι δεν είμαστε δικηγορική γραφείο και είμαστε κάτι άλλο.
Ποιο ήταν το πιο απαιτητικό και challenging project που έχετε αναλάβει μέχρι στιγμής;
Αναστασία: Challenging; Πες μου μία υπόθεση που να μην είναι challenging, ΜΙΑ! Μα κάθε φορά αυτό λέμε με την Κατερίνα, ότι καημό το έχουμε να μπει στο γραφείο μια υπόθεση… απλά δύσκολη. Γιατί συνήθως, ξέρεις, είναι από αυτές που λες «Αποκλείεται! Αυτό δεν γίνεται!». Περίπλοκες αγοραπωλησίες ακινήτων με 25 συμβαλλόμενους, διεθνικά deals για replication πράσινων υποδομών με partners εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, ένδικα μέσα με ασφυκτικές δικονομικές προθεσμίες για απαιτήσεις άνω του εκατομμυρίου, προάσπιση συνταγματικών δικαιωμάτων φορολογικών κατοίκων εξωτερικού ενώπιον Διοικητικών Πρωτοδικείων, κληρονομικές υποθέσεις Ελλήνων της Νότιας Αφρικής, κτήσεις ιθαγένειας ομογενών της Νέας Ζηλανδίας και άλλα τέτοια όμορφα… που πέρα από την πλάκα, έρχονται κάθε φορά -παρά τις απαιτήσεις τους- να δικαιώσουν την επιλογή μας να γίνουμε νομικοί και να εργαστούμε για ένα αποτελεσματικότερο κράτος δικαίου.
Κατερίνα: Έχω μια ιδιαίτερη αδυναμία στις υποθέσεις ελληνικής ιθαγενείας και σε υποθέσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως τεκνοθεσίας και αλλαγής ταυτότητας φύλου! Οπότε δεν θα ξεχάσω μια υπόθεση ενός υπηκόοου τρίτης χώρας, όπου ο εντολέας μας είχε ελληνική καταγωγή, μακρυνούς συγγενείς διάσπαρτους σε όλο τον πλανήτη και μια διακαή επιθυμία να γίνει Έλληνας. Όμως δυστυχώς δεν είχε κανένα έγγραφο που να μπορεί να θεμελιώσει την νομική βάση για να αιτηθεί την κτήση της ελληνικής ιθαγένειας. Οπότε εκ πρώτης όψεως, θα έλεγε κανείς πως η υπόθεση του ήταν χαμένη. Καταφέραμε όμως να τού βρούμε το νομικό «παραθυράκι» για να του δημιουργήσουμε την βάση της αίτησής του αλλά και να συνασπίσουμε όλη του την οικογένεια πανταχού στον πλανήτη, οι οποίοι θέλανε να στηρίξουν τον συγγενή τους, στέλνοντας από κάθε άκρη της γης υποστηρικτικό υλικό για την αίτησή του. Είναι εκπληκτική η δύναμη που έχουν οι άνθρωποι… Προφανώς και σήμερα ο συγκεκριμένος πελάτης κρατά στα χέρια του την ελληνική ταυτότητα. Για τα άλλα είδη υποθέσεων που προανέφερα, λόγω του ευαίσθητου περιεχομένου τους δεν θα ήθελα να μπω σε λεπτομέρειες, κι εκεί όμως βλέπεις το μεγαλείο της ανθρώπινης αγάπης όπως κι αν αυτή εκφράζεται.
Ζείτε και εργάζεστε σε μια πόλη γεμάτη ιστορία. Πώς πιστεύετε ότι η Θεσσαλονίκη επηρεάζει την επαγγελματική σας καθημερινότητα;
Αναστασία: Για να είμαι ειλικρινής, η Θεσσαλονίκη για μένα δεν υπήρξε ποτέ αυτοσκοπός. Για χρόνια έζησα, σπούδασα κι εργάστηκα στην Αθήνα, το Παρίσι και τη Ρώμη, οπότε όταν το 2010 επέλεξα να προτεραιοποιήσω τον έρωτα, ήρθα κι εγκαταστάθηκα στην πόλη όπου κατοικούσε. Ζώντας λοιπόν τη Θεσσαλονίκη τα τελευταία 15 χρόνια, μπορώ να πω με σιγουριά ότι η πόλη αυτή, πέραν του προφανώς πλούσιου ιστορικού παρελθόντος της (με τη ρωμαϊκή δόξα, τη βυζαντινή πνευματικότητα, την οθωμανική κυριαρχία κοκ), κουβαλά πάνω της και κάτι γοητευτικά αντιφατικό: από την μία έναν συντηρητισμό που αυτοτροφοδοτείται από διχαστικά κατάλοιπα του παρελθόντος, τον οπαδισμό και τον καταλυτικό ρόλο της εκκλησίας στην μορφή του σύγχρονου κράτους, κι από την άλλη ένα αδιαφιλονίκητο DNA πλουραλισμού και συνύπαρξης που την καθιστά ξεκάθαρα σταυροδρόμι.
Μια μήτρα συναντήσεων και ιδεών που, γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους, γεννά διαρκώς ό,τι μας κάνει να την μισούμε και να την αγαπάμε ταυτοχρόνως. Δεν θεωρώ, λοιπόν, ότι η Θεσσαλονίκη ως πόλη έχει επηρεάσει καθ’ οιονδήποτε τρόπο την επαγγελματική μου καθημερινότητα. Και πρακτικά δηλ., με το μεγαλύτερο ποσοστό του πελατολογίου μας να είναι κάτοικοι εξωτερικού, ελάχιστα θα μπορούσε να επηρεάσει. Νιώθω, όμως, ξεκάθαρα ότι υπήρξε και για εμένα αυτή η μήτρα που μου επέτρεψε και μου επιτρέπει ακόμα, παράλληλα με τις προσωπικές μου επιλογές, να κάνω πράξη κι όσα με γεμίζουν επαγγελματικά.
Κατερίνα: Καθώς ένα από τα βασικά αντικείμενα ενασχόλησης του Law To Impact είναι το δίκαιο των ακινήτων, αφού αναλαμβάνουμε αγοραπωλησίες πάσης φύσεως ακινήτων για πελάτες τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού, μάς δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσουμε την πολεοδομική και ιδιοκτησιακή ιστορία της Θεσσαλονίκης, η οποία πραγματικά παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον.
Ξεκινώντας ακόμη από τα χρόνια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και το γαιοκτητικό της καθεστώς το οποίο μέχρι και σήμερα επηρεάζει περιοχές όπως η Πυλαία, τα Κωνσταντινοπολίτικα και φτάνοντας σε εβραϊκές ιδιοκτησίες, αλλά και στα σημερινά κύματα επενδυτών, αφενός διαπιστώσαμε για ακόμη μια φορά την γεωπολιτική και εμπορική σημασία της πόλης ανά τα χρόνια, ως πόλο συνάντησης λαών, αφετέρου παθογένειες κι αυθαιρεσίες του παρελθόντος που δυστυχώς επηρέασαν και το σήμερα. Επειδή όμως όπως λέμε στα «ακίνητα δεν υπάρχουν αδιέξοδα», είναι σημαντικό κάθε συναλλασσόμενος να έχει την σωστή νομική καθοδήγηση, ώστε με λεπτομερή και σωστή επιμέλεια να έρχονται επιτυχώς εις πέρας οι εν λόγω υποθέσεις που προφανώς στηρίζουν και σημαντικό κομμάτι της τοπικής οικονομίας.
Ποιο ήταν το μεγαλύτερο ρίσκο που πήρατε με αυτό το εγχείρημα και άξιζε;
Αναστασία: Μα το μεγαλύτερο ρίσκο ήταν το ίδιο το εγχείρημα! Δεν είναι εύκολο ξέρετε εν μέσω πανδημίας, με μηδέν ίδιον κεφάλαιο και «πλάτες ασφαλείας», με παντελή απουσία κοινοτικών προγραμμάτων ή άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων εκείνη την περίοδο, να έρχεσαι με θράσος σε μια πόλη που δεν ξέρεις και δεν σε ξέρει κανείς, και να συστήνεσαι ως «χώρος νομικής κοινωνικής καινοτομίας»… Εάν δημιούργησα το Law To Impact ήταν για να επαναπροσδιορίσω το διάλογο μεταξύ της νομικής επιστήμης και της κοινωνίας, με τον τρόπο που εγώ τον αντιλαμβάνομαι.
Θέλησα να συγκεντρώσω την ακαδημαϊκή και επαγγελματική μου εμπειρία στην νομική, την πολιτική επιστήμη και τους διεθνείς οργανισμούς μέσα σε έναν ανοικτό και πολυδύναμο κόμβο γνώσης, έρευνας και πρακτικής καινοτομίας που θα λειτουργεί για την επίτευξη ενός διττού στόχου: από τη μια την παροχή έγκυρης νομικής συμβουλευτικής σε όποιον την έχει ανάγκη με βάση τις αρχές της βιωσιμότητας, της ακεραιότητας, της διαφάνειας και της εντιμότητας και από την άλλη την δημιουργία ενός μετρήσιμου θετικού αντικτύπου στο οικοσύστημα μέσα από συλλογικές δράσεις με όλες τις παραγωγικές δυνάμεις του τόπου (ακαδημαϊκή κοινότητα, θεσμούς, κοινωνία πολιτών, αυτοδιοίκηση, επιχειρήσεις κλπ).
Αυτό το μοντέλο επιχείρησης, όπως αντιλαμβάνεστε, δεν προτεραιοποιεί το κέρδος, αλλά τον άνθρωπο. Κι αυτό από μόνο του εν δυνάμει μπορεί να διαταράξει την καθεστηκυία τάξη, ειδικά σε έναν κλάδο σαν τον δικό μας που παραδοσιακά χαρακτηρίζεται από ελιτισμό. Το όποιο ρίσκο, λοιπόν, φαινομενικά ανέλαβα, το ανέλαβα πολύ συνειδητά και με μεγάλη χαρά, γιατί αφενός μεν ταυτίζεται ουσιαστικά με την ίδια μου την ταυτότητα, που σημαίνει ότι δεν θα μπορούσε να γίνει κι αλλιώς (δεν υπήρξε ποτέ δηλ. plan B), αφετέρου δε και κυριότερο γιατί σε αυτήν μου την προσπάθεια έχω στο πλάι μου μια σπουδαία νομικό, που με τιμά χρόνια και με τη φιλία της, και η οποία κάνει την όποια προσπάθεια να αξίζει ακόμα περισσότερο.
Κατερίνα: Νομίζω το ίδιο το εγχείρημα, αποτελεί από μόνο του ρίσκο. Ρίσκο ήταν που συνασπιστήκαμε δύο οικογενειακές φίλες, καταρρίπτοντας το μύθο που θέλει τους φίλους να μην κάνουν δουλειές μαζί, ρίσκο ήταν που δύο νέες γυναίκες αποφάσισαν να ανοίξουν τις δικές τους επιχειρήσεις και να αγωνιστούν σε έναν υπεράριθμο και άκρως ανταγωνιστικό κλάδο αλλά και σε μία σχετικά μικρή αγορά όπως αυτή της Θεσσαλονίκης, χωρίς καμία διασύνδεση.
Και προφανώς ρίσκο ήταν και η επιλογή του συγκεκριμένου χώρου για την στέγαση μας, ο οποίος προφανώς ουδόλως παραπέμπει σε δικηγορικό γραφείο, όπως το έχει ο μέσος άνθρωπος στο νου του, δηλαδή σε κάποιο όροφο, με βαριά έπιπλα, περιτριγυρισμένο γραφείο από νομικούς τόμους και νομικά βιβλία.
Αν έπρεπε να περιγράψετε τη σχέση σας με τη Θεσσαλονίκη με έναν νομικό όρο, ποιος θα ήταν και γιατί;
Αναστασία: «De facto» που σημαίνει «από το γεγονός» δηλ. «στην πράξη» και συχνά χρησιμοποιείται ως αντίθετο του «de jure». Αυτό ακριβώς εκφράζει η Θεσσαλονίκη και για μένα. Το προσωπικό μου στοίχημα να αφήσουμε πλέον στην άκρη τα λόγια και τις θεωρίες και να περάσουμε επιτέλους στην πράξη, διαμορφώνοντας εμείς οι ίδιοι, ως επαγγελματίες αλλά και ως ενεργοί πολίτες, το μέλλον που θέλουμε να έχουμε.
Κατερίνα: «Σύγκρουση συμφερόντων» χαχα! Λατρεύω την Θεσσαλονίκη, και νομίζω πως δύσκολα θα μετακόμιζα σε άλλη πόλη. Επίσης πιστεύω πολύ στους νέους ανθρώπους της. Όμως θεωρώ πως έχει ακόμη αρκετά συντηρητικά κατάλοιπα που προέρχονται από την θρησκευτική ιστορία της και τα πατριαρχικά στερεότυπα, με αποτέλεσμα ο γηραιότερος πληθυσμός της να αντιμετωπίζει κάπως καχύποπτα όχι μόνο το εγχείρημα μας, αλλά και την νέα γυναίκα επαγγελματία.
Π.χ. μάς έχει τύχει στο τέλος μιας συνάντησης με πιθανό πελάτη της «παλαιάς» Θεσσαλονίκης όπως λέμε, να μάς λέει «είστε πολύ καλές, αλλά δεν θα σάς δώσω τη δουλειά γιατί είστε νέες και γυναίκες». Βέβαια, αυτό μόνο κίνητρο είναι για εμάς, στο να συνεχίσουμε να παλεύουμε για τα ιδανικά και τις αξίες μας και για την κατοχύρωση δικαιωμάτων που ουδόλως δεδομένα είναι για την γυναίκα!
Υπήρξε κάποια στιγμή που νιώσατε ότι «ναι, αυτό που κάνουμε εδώ έχει πραγματικό αντίκτυπο»;
Αναστασία: Αστειεύεστε; Κάθε λεπτό της μέρας, από την ώρα που ξεκλειδώνουμε την πόρτα και μπαίνουμε στα γραφεία μας, μέχρι και το βράδυ πριν κοιμηθούμε που καταστρώνουμε τις επόμενες δράσεις μας! Ολόκληρη η λειτουργία του Law To Impact, τόσο για εμάς ατομικά ως φυσικές μονάδες όσο και συλλογικά ως επιχείρηση, βασίζεται πάνω στις αρχές της βιωσιμότητας. Ο αντίκτυπος, ξέρετε, δεν είναι μια έννοια αφηρημένη. Έχει παραμέτρους, metrics, στατιστικά στοιχεία αλλά και άϋλες υπεραξίες που πολλές φορές είναι πολύ σημαντικότερες από τα νούμερα.
Για τις δυο τους, η ουσία βρίσκεται στον τρόπο που σέβονται τους ανθρώπους, τη διαφορετικότητα και το περιβάλλον, χτίζοντας σχέσεις εμπιστοσύνης με πελάτες, εργαζόμενους και συνεργάτες. Μέσα από δράσεις συμμετοχικού σχεδιασμού και έμφαση στην κοινωνική ενδυνάμωση, προσπαθούν καθημερινά να αφήνουν ένα θετικό αποτύπωμα. Και η μεγαλύτερη ανταμοιβή τους; Τα αυθεντικά χαμόγελα, οι ζεστές χειραψίες και οι ειλικρινείς λέξεις ευγνωμοσύνης όσων φεύγουν από τον χώρο τους νιώθοντας πως κάτι μέσα τους άλλαξε.
Κατερίνα: Αντίκτυπο για εμάς έχει η κάθε μία διάδραση με ανθρώπους πάσης ηλικίας και background που ενημερώνονται για το όραμά μας και το ασπάζονται. Αντίκτυπο έχει μια σύσταση από έναν ευχαριστημένο πελάτη σε ένα τρίτο, ο οποίος αποφασίζει να συνεργαστούμε αφότου του έχουμε εξηγήσει τι κάνουμε και πρεσβεύουμε. Αντίκτυπο έχει η φιλοξενία στο χώρο μας προπτυχιακών τμημάτων του ΑΠΘ, κατόπιν επιλογής του χώρου μας από τον Καθηγητή τους, για να τους μεταφέρουμε το μήνυμά μας, αντίκτυπο έχει η επιλογή του χώρου από ανθρώπους, οι οποίοι επέλεξαν να έρθουν και να εργαστούν εδώ.
Για την Αναστασία, ακόμα και το ίδιο το γραφείο λειτουργεί σαν αγαπημένο σημείο χαλάρωσης. Με τον ειδικά διαμορφωμένο χώρο τύπου “coffice”, τη βιβλιοθήκη και το lounge deck, το γραφείο έχει γίνει ένα ζεστό περιβάλλον αποφόρτισης. Όταν, όμως, θέλει να ξεφύγει πραγματικά, προτιμά έναν μικρό περίπατο-τελετουργία στη γειτονιά: ξεκινάει από την Κωστή Παλαμά, συνεχίζει στην Πλατεία Μαβίλη, την Παπαρηγοπούλου, περνάει από τα Δυτικά Τείχη και την Εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, και καταλήγει ξανά στην Ολύμπου. Βλέπει τη γειτονιά ως έναν ζωντανό οργανισμό, με μαγαζιά γεμάτα χαρακτήρα και – πάνω απ’ όλα – ανθρώπους με μεράκι. Γι’ αυτό και υποστηρίζει έμπρακτα κάθε πρωτοβουλία της τοπικής κοινότητας.
Η Κατερίνα, από την άλλη, βλέπει τους Αγίους Αποστόλους σαν το δικό της «ησυχαστήριο». Αν και η περιοχή είναι μόλις μερικά βήματα από την πολυσύχναστη Εγνατία, η αίσθηση που της προσφέρει είναι τελείως διαφορετική: σιωπηλή, ήρεμη, σχεδόν θεραπευτική.
Η Πλατεία Μαβίλη με τα παγκάκια, τα παιδιά που παίζουν και τους ηλικιωμένους που χαζεύουν τη ζωή, αλλά και η Εκκλησία των Αγίων Αποστόλων με το φως του ήλιου να καθρεφτίζεται πάνω στους τοίχους της, είναι μόνο μερικά από τα αγαπημένα της σημεία. Για την Κατερίνα, κάθε βόλτα στη γειτονιά είναι μια νέα ανακάλυψη, ένα μικρό διάλειμμα γεμάτο νόημα από τον ρυθμό της καθημερινότητας.
Kαι η Τεχνητή Νοημοσύνη; Το AI θα αλλάξει δραστικά τη νομική επιστήμη ή θα είναι απλά ένα ακόμα εργαλείο; Η Αναστασία βλέπει την τεχνητή νοημοσύνη ως φυσική εξέλιξη και χρήσιμο εργαλείο στη νομική, αφού μειώνει τον χρόνο ανάλυσης δεδομένων και αυξάνει την παραγωγικότητα. Η Κατερίνα, αντίθετα, παραμένει πιο επιφυλακτική: τη χρησιμοποιεί για λειτουργικά ζητήματα, αλλά δεν εμπιστεύεται το AI για την ουσία των υποθέσεων, πιστεύοντας πως τίποτα δεν αντικαθιστά την ανθρώπινη κρίση και προσωπική έρευνα.
