Holcomb, Kan., Nov. 15 [1959]: Ένας πλούσιος αγρότης , η γυναίκα του και τα δύο νεαρά παιδιά τους βρέθηκαν νεκροί από πυροβολισμό σήμερα στο σπίτι τους. Σκοτώθηκαν από πυροβολισμό καραμπίνας σε κοντινή απόσταση αφού είχαν δεθεί και φιμωθεί…Δεν υπήρχαν σημάδια πάλης και τίποτα δεν κλάπηκε. Οι τηλεφωνικές γραμμές ήταν κομμένες.
–The New York Times
Ποιες εικόνες σχηματίζονται στο μυαλό μας όταν ακούμε για αστυνομικές ταινίες;
Σε εμένα σχηματίζονται σκηνές από κακοφωτισμένα μπαρ, ανθρώπους με καμπαρντίνες και σκληρά καπέλα, γραφεία ερευνών, εντυπωσιακές γυναίκες της νύχτας, femmes fatales, διαθήκες, έρωτες, μίσος και ωμή βία. Με άλλα λόγια, αστυνομικές ταινίες του είδους film noir.
Το έγκλημα αποτελούσε πάντα πηγή έμπνευσης για τον κινηματογράφο και την λογοτεχνία, και συνήθως η σύνδεση αυτών των δύο έδινε αριστουργήματα. Ανάμεσα στις σελίδες των αμερικανικών αστυνομικών διηγημάτων τις δεκαετίες του ’20 και ’30 γεννήθηκαν δεκάδες ιστορίες, δεκάδες ντετέκτιβ που στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στην μεγάλη οθόνη τις επόμενες δεκαετίες και δημιούργησαν τις αστυνομικές ταινίες με τον ιδιαίτερα σκοτεινό χαρακτήρα–τα περίφημα Film Noir της δεκαετίας του 40. Σε αυτά, σκληροτράχηλοι ντετέκτιβ, αντιμετωπίζουν φόνους, ληστείες, εγκλήματα πάθους και ζήλιας τοποθετημένοι σε μια σκληρή πραγματικότητα, βρόμικη, υπόγεια και έκπτωτη. Το περιβάλλον αυτών των ταινιών δεν είναι τυχαίο. Αντικατοπτρίζει το τέλος του λεγόμενου American Dream μαζί με την ματαιότητα που έφερε το οικονομικό κραχ του 1929. Μέσα από αυτό διαγράφεται η σκληρή φύση της ζωής, οι ακρότητες των απελπισμένων ανθρώπων σε ένα περιβάλλον που τους απορροφά και έπειτα τους καθορίζει, σε πόλεις αμαρτωλές όπου οι ανθρώπινη φύση αλλοιώνεται. Και κυρίως την καθαρά ανθρώπινη διάσταση του εγκλήματος.
Ακριβώς αυτήν την ανθρώπινη διάσταση του εγκλήματος ερευνά το λογοτεχνικό είδος του true crime. Δηλαδή τα έργα που βασίζονται σε αληθινά εγκλήματα και παρουσιάζουν τις πολύπλοκες οπτικές γύρω από αυτά. Το απόσπασμα στην αρχή του άρθρου αποτέλεσε την αφορμή για μια από τις πιο σύνθετες έρευνες και τις πιο γνωστές αστυνομικές υποθέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Η δολοφονία μιας ολόκληρης οικογένειας φαινομενικά χωρίς κάποιον λόγο, εντυπωσίασε τον τότε δημοσιογράφο Truman Capote, ο οποίος μετέβη στην περιοχή του εγκλήματος και πραγματοποίησε μια μακροχρόνια έρευνα για να καταλήξει στην συγγραφή ενός μυθιστορήματος νέου είδους – το μη -μυθιστορηματικό μυθιστορήματος (non – fiction novel). Σε αυτό περιέχεται ένα πλήθος αφηγηματικών τεχνικών, θεατρικοί διάλογοι, διηγήματα, συνεντεύξεις, δημοσιογραφικά κείμενα και αληθινά δεδομένα τα οποία συνδυάζονται για την δημιουργία ενός έργου που δεν είναι ούτε αληθινό ούτε μυθοπλασίας. Είναι κάτι ενδιάμεσο, φτιαγμένο από έναν άνθρωπο που είχε όλες τις ανωτέρω ιδιότητες. Το μη – μυθιστορηματικό μυθιστόρημα που προέκυψε ήταν το In cold blood και σημείωσε ρεκόρ πωλήσεων. Τα αληθινά γεγονότα της ιστορίας, η οικογένεια Clutter, οι δηλώσεις των αστυνομικών και ντετέκτιβ, οι δολοφόνοι – πρώην κατάδικοι (ο ένας πρώην πεζοναύτης που πολέμησε στον πόλεμο της Κορέας) οι οποίοι συνελήφθησαν 6 μήνες μετά τις δολοφονίες, καταδικάστηκαν σε θάνατο και κρεμάστηκαν πέντε χρόνια αργότερα, μπλέκονται με υποθετικές συζητήσεις, σκέψεις και σκηνές από την φαντασία του Capote.
Αυτό το πολύπλοκο έργο ήρθε να μεταφέρει στον κινηματογράφο το 1967 ο Richard Brooks. Όπως και το βιβλίο, η ταινία βρίσκεται κάπου ανάμεσα σε ντοκιμαντέρ και μυθοπλασία. Ο Brooks πραγματοποιεί μεγάλο κομμάτι των γυρισμάτων στα αληθινά μέρη, όπως το σπίτι της οικογένειας, οι φυλακές και οι χώροι εκτέλεσης των θανατοποινιτών. Στο έργο, που διασκεύασε ο ίδιος, αναπαράγονται αληθινές δηλώσεις των κρατούμενων, των αστυνομικών και των εφημερίδων της εποχής παράλληλα με φανταστικές. Αυτό που κάνει ιδιαίτερη την ταινία είναι η πολυπλοκότητα των οπτικών που παρουσιάζει. Η ταινία ασκεί μια διαρκεί κριτική στην αμερικανική κοινωνία, στο σωφρονιστικό σύστημα, στην αστυνομία αλλά και στις αξίες της εποχής. Αντιμετωπίζει τους εγκληματίες σαν ανθρώπους και προσπαθεί να μας εξηγήσει τον τρόπο σκέψης τους και τον λόγο των πράξεων συνδέοντας έτσι την εγκληματικότητα με την πιο αληθινή της διάσταση, την πολιτική. Οι κοινωνικές συνθήκες, το πνεύμα της εποχής και ο θάνατος του Αμερικανικού Ονείρου, ερευνώνται με σκοπό να μας δώσουν ένα ψυχολογικό προφίλ των χαρακτήρων που θα μας επιτρέψει να κατανοήσουμε τις δράσεις τους και να τους συμπαθήσουμε στην πορεία. Παράλληλα μας δείχνει τηn καθημερινότητα της οικογένειας πριν από το έγκλημα για να κατανοήσουμε καλύτερα το βάθος του. Τελικώς, δημιουργεί μια αστυνομική ταινία που δεν αρκείται στο να παρουσιάζει ένα κυνηγητό δολοφόνων, ή σεναριακά τρικάκια αλλά παρουσιάζει την ουσία του εγκλήματος με τις κοινωνικές, ψυχολογικές και πολιτικές προεκτάσεις.
Χαρακτηριστικά είναι τα σημεία της ταινίας όπου οι αστυνομικοί ερευνητές μιλάνε με τα λόγια του σκηνοθέτη μεταφέροντας την κριτική στον κοινό και αφήνοντάς το να λάβει τις τελικές ηθικές αποφάσεις:
– 3 μέρες για να βρεθούν οι ένορκοι, 2 μέρες για να παρουσιαστεί η υπόθεση, μιάμιση ώρα για την υπεράσπιση, μιάμιση ώρα για τον εισαγγελέα και 40 λεπτά για την απόφαση.
Μέσα από αυτές απεικονίζεται η ματαιότητα του συστήματος και της εκδίκησης, (στην ταινία παρουσιάζονται επίσης τα επιχειρήματα του εισαγγελέα για την θανατική καταδίκη μέσω των αποσπασμάτων της Βίβλου – του γνωστού οφθαλμού αντί οφθαλμού για να πείσει του ενόρκους). Παρακολουθούμε όλα όπως συμβαίνουν πραγματικά (αυτά που αποκρύπτονται συνήθως από τα φώτα της δημοσιότητας αλλά και της τέχνης), μετά την δίκη και μέχρι το θάνατο των ενόχων και κανένα συναίσθημα δικαίωσης ή κάθαρσης δεν έρχεται:
– 4 άνθρωποι σκοτώθηκαν, τώρα σκοτώσαμε άλλους δύο, διαλύσαμε 3 οικογένειες και όλα αυτά για ποιο λόγο;
– Ίσως για να αποφύγουμε τέτοιες καταστάσεις στο μέλλον.
– Μέχρι τώρα αυτό δεν φαίνεται να έχει λειτουργήσει.
Και τέλος ο Brooks μας τοποθετεί υπεύθυνους για την θανατική καταδίκη η οποία γίνεται στο όνομα του καθενός μας:
– Αυτός είναι αυτός που κατεβάζει το μοχλό της κρεμάλας;
-Ναι.
– Και πόσα παίρνει;
– 300 δολάρια το άτομο.
– Και πως τον λένε
– We, the people…
Μια ριζικά διαφορετική προσέγγιση από αυτήν του σημερινού κινηματογράφου.
Σήμερα, ο αστυνομικός κινηματογράφος περιέχει κυρίως σκηνές δράσης, ατελείωτα κυνηγητά, εγκληματίες χωρίς κίνητρα πέρα από το κακό – ή την παγκόσμια κυριαρχία- , ερευνητές σχεδόν σούπερ ήρωες ή και όντως σούπερ ήρωες – στις σύγχρονες σειρές παραδείγματός χάρη όπου ο daredevil, ο batman και οι λοιποί περνούν τον μισό χρόνο τους κάνοντας αληθινή αστυνομική έρευνα.
Δεν προβληματίζει, αντίθετα διασκεδάζει. Μας εξοικειώνει με την ιδέα του εγκλήματος, με την ιδέα της εκδίκησης και μας απαλλάσσει από οποιαδήποτε ευθύνη. Κάτι χάθηκε στην πορεία. Ο φόνος έγινε πιο ελαφρύς. Διότι μέσα από την ταινία του Brooks
(In cold Blood) παρουσιάζεται ένα έγκλημα με όλες τις βαριές και σκοτεινές ανθρώπινες διαστάσεις του, με όλες τις ευθύνες για την δημιουργία του και με όλες τις λεπτομέρειες που κανένας δεν θα ήθελε να γνωρίζει. Μια αντίληψη του εγκλήματος πολύ διαφορετική από αυτή που έχουμε συνηθίσει. Μια αντίληψη που μας αναγκάζει να σκεφτούμε.
