Κόκκινη κλωστή δεμένη στην ανέμη τυλιγμένη
η γιαγιά κόμπο την δένει και για λίγο ας περιμένει…
Κάπως έτσι η συγγραφέας- εικονογράφος- αφηγήτρια Ζωή Νικητάκη αρχίζει να μας διηγείται τις ιστορίες της. Σήμερα δεν θέλει να μας αφηγηθεί κάποιο παραμύθι, αλλά να μας συστηθεί, να κουβεντιάσει μαζί μας και να παρουσιάσει τα έργα της.
Σπούδασε κλασική φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, μαθήτευσε κοντά στη ζωγράφο – χαράκτρια, Μάχη Δημοπούλου και στο εργαστήρι του Τάσου Ρήγα κάνοντας σπουδή στο ελεύθερο σχέδιο και στο σχέδιο του γυμνού μοντέλου. Παρακολούθησε κατά καιρούς σεμινάρια σχετικά με παιδαγωγικά αλλά και καλλιτεχνικά θέματα, όπως με την ενδυματολογία, την κατασκευή κούκλας, κλπ.Από το 2006 ως το 2014 εργάστηκε στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης ως μουσειοπαιδαγωγός και εικονογράφος σχεδιάζοντας και υλοποιώντας καθημερινά εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά.
Ως εικονογράφος έχει συνεργαστεί με το Υπουργείο Παιδείας, την Actionaid Ελλάς, τους Ερευνητές της εφημερίδος Καθημερινής, τον Πανελλήνιο Σύλλογο Οικογενειών για τη Ψυχική Υγεία, το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, κλπ. Για την Actionaid Ελλάς μεταξύ άλλων έχει εικονογραφήσει το διαπολιτισμικό πρόγραμμα Παιδιά του κόσμου – Πολίτες του κόσμου σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, το οποίο διανεμήθηκε στα σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης της χώρας και στα σχολεία των ομογενών του εξωτερικού. Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος, εικονογράφησε και επιμελήθηκε το βιβλίο Τα παραμύθια ταξιδεύουν.
To 2012 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Τρίμορφο το βιβλίο Λαϊκά παραμύθια της Ζακύνθου που ανθολόγησε, διασκεύασε και εικονογράφησε. Τον Φεβρουάριο του 2015 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κονιδάρη το βιβλίο που έγραψε και εικονογράφησε Παραμύθια για της καρδιάς μας την αλήθεια.
Έχει λάβει μέρος σε εκθέσεις ζωγραφικής στην Ελλάδα και στην Ινδία. Η πρώτη της ατομική έκθεση υλοποιήθηκε στο Μουσείο του Λουτρού των Αέρηδων με τα έργα της εικονογράφησης του βιβλίου της Λαϊκά παραμύθια της Ζακύνθου. Αγαπά τα παραμύθια γιατί είναι σαν τα πουλιά. Τ΄ακούνε μόνον τα παιδιά και όσοι έχουν καθαρή καρδιά. Τον παραμυθοαέρα τον εμφύσησε στην καρδιά και στο νου της η γιαγιά της. Αφηγείται παραμύθια από τη γραπτή και την προφορική παράδοση του τόπου μας, καθώς κι άλλων λαών και τόπων του κόσμου. Σε μουσεία, σχολεία, γκαλερί, ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές, στο ογκολογικό νοσοκομείο Άγιος Σάββας, στο Αθηναϊκό Ωδείο, στο Σχολείο Παιχνιδιού, σε Φεστιβάλ για παιδιά, στο 3ο Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου δρόμου, στο θέατρο Φούρνος, στο Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη, στη Στοά Βιβλίου, στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, σε συνεργασία με διάφορους δήμους και πολιτιστικούς φορείς της χώρας, στο Ελληνοϊαπωνικό συνέδριο με την ομάδα κουκλοθεάτρου Seiwa Bunraku, σε ογκολογικό συνέδριο σε συνεργασία με την ΕΣΗΕΑ, κλπ.
Έχει υλοποιήσει σεμινάρια σχετικά με την τέχνη της αφήγησης σε φοιτητές παιδαγωγικής και προσχολικής αγωγής.
Εστιάζει στη θεραπευτική δράση και λειτουργία των παραμυθιών και θεωρεί ότι η αφήγηση είναι μια πράξη για μετάδοση δύναμης, μια διαδικασία μύησης για το ταξίδι της ψυχής και την ανέλιξη της συνειδητότητας. Αφηγείται παραμύθια σε παιδιά και σε μεγάλους που ακόμα ονειρεύονται…
Πως θα συστήνατε τον εαυτό σας σε ένα παιδί;
Γεια σου, είμαι η Ζωή. Αγαπώ να λέω παραμύθια, αγαπώ να ζωγραφίζω και να φτιάχνω εικόνες για βιβλία με παραμύθια. Όταν ήμουν μικρή πίστευα πως μπορώ να πετάω και να γίνομαι αόρατη κι ακόμα το πιστεύω. Εσύ τι αγαπάς;
Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να ασχοληθείτε με τον κόσμο του παιδικού βιβλίου;
Η αγάπη μου για τα παραμύθια και για τη μαγική παράλληλη πραγματικότητα που στα φτερά τους κουβαλούν. Μα και η αγάπη μου για τα παιδιά που διατηρούν ακόμα ζωντανή την επαφή, τη σύνδεση και την επικοινωνία με εκείνη τη μαγική πραγματικότητα, που ο άνθρωπος σαν μεγαλώσει, συνήθως λησμονεί. Έχω ασχοληθεί με τα παιδιά για πάνω από δύο δεκαετίες, όχι μόνο μέσα από την ενασχόλησή μου με την αφήγηση των παραμυθιών, με τα παραμυθοταξιδέματα, όπως μ΄αρέσει να τ΄αποκαλώ, μα και μέσα από το θαυμαστό ταξίδι της παιδευτικής διαδικασίας, ως φιλόλογος, αλλά και ως μουσειοπαιδαγωγός, οπότε ο κόσμος των παιδιών μου ΄ναι οικείος. Οπότε το να ασχοληθώ με βιβλία για παιδιά ήταν μια διαδικασία που μάλλον δεν την επέλεξα ακριβώς, αλλά αναδύθηκε από μέσα μου φυσικά, μέσα από την ενασχόλησή μου με τον μαγικό κόσμο των παιδιών, που ατενίζουν τον κόσμο σαν μια ορθάνοιχτη αγκαλιά με θαυμασμό κι έκπληξη κάθε φορά.
Πως ξεκινήσατε να γράφετε το πρώτο σας βιβλίο;
Σε μια έρευνά μου για παραμύθια λαϊκά που ήθελα να εικονογραφήσω, ανακάλυψα μια συλλογή από 80 παραμύθια καταγεγραμμένα τη δεκαετία του ΄30 στην ντοπιολαλιά των απλών ανθρώπων της αγροτικής υπαίθρου της Ζακύνθου από μια σπουδαία και πολυσχιδή προσωπικότητα, τη Μαριέττα Μινώτου. Στην αρχή ξεκίνησα να τα μεταφέρω σε μια γλώσσα εύληπτη από ένα σημερινό παιδί και σιγά σιγά άρχισα να κάνω κάποιες αλλαγές και ως προς τη δομή και το περιεχόμενό τους. Ουσιαστικά τα έγραψα από την αρχή σεβόμενη όμως την αρχική καταγραφή και έχοντας στο νου πως η γλώσσα είναι όπως το Σύμπαν, ένα σύμπλεγμα από ρυθμούς και πως με τον ρυθμό αρχίζουν όλα. Και κάπως έτσι ξετυλίχθηκαν τα πράγματα. Η αλήθεια είναι πως έγραφα από μικρή, αλλά ποίηση και κάποιες φορές συνεχίζω ακόμα… Και τα παραμύθια χρησιμοποιούν μια γλώσσα ποιητική και συμβολική.
Ο ποιητής όπως και ο παραμυθάς τρόπον τινά είναι ο οραματιστής του μέλλοντος.
Ποια νοήματα θέλετε να περάσετε στα παιδιά, που έχουν διαβάσει τις ιστορίες σας ή σας έχουν παρακολουθήσει να τις αφηγείστε;
Εξαρτάται κάθε φορά, ποτέ δεν είναι ίδια, ωστόσο υπάρχει ένας κεντρικός άξονας θαρρώ, που αυτός διαπερνά όλα όσα κάνω για τα παιδιά και είναι συνυφασμένος άμεσα με το μήνυμα ότι δεν υπάρχει τίποτα ανέφικτο. Ότι όλα τα όνειρα μπορούν πραγματικότητα να γίνουν, αν το θέλουμε πολύ και ότι είναι πολύ σπουδαίο να ανακαλύψουμε τα δώρα μας, να τα κατανοήσουμε και να τα αξιοποιήσουμε. Τα δώρα αυτά θα μας βοηθήσουν να γίνουμε ευτυχείς, το όνειρο, μα και το σχέδιο της ψυχής μας ακολουθώντας. Αλλά ταυτόχρονα, τα δώρα αυτά τα μαγικά, που όλοι εμφέρουμε στο αόρατο σακούλι μας, θα μας δώσουν τη δυνατότητα και την πραγματικότητα που μας περιβάλλει να μεταμορφώσουμε, προσδίδοντας στο περιβάλλον μας χαρά και ομορφιά.
Υπήρξε ποτέ κάποια φράση παιδιού που θυμάστε;
Ναι, θυμάμαι ένα αγοράκι σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα που έκανα για τα παραμύθια και τη ζωγραφική, που μου είχε αποκαλύψει, ότι ξέρει ένα μαγικό παράθυρο, που είναι μυστικό και αν το πει, τότε θα χάσει τη δύναμή του. Η νονά του που του έλεγε παραμύθια, όπως μου είπε, είχε πάει στον ουρανό και ήξερε πως μέσα από αυτό το παράθυρο τον έβλεπε. Επίσης θυμάμαι σε μια αφήγησή μου σ΄ένα ονειρικό χωριό της Κρήτης, ένα κοριτσάκι με αφορμή ένα παραμύθι με μια μηλιά, μου ΄χε πει πως το αγαπημένο της παιχνίδι είναι να μιλάει με τα δέντρα και να μαθαίνει από αυτά πολλά. Και η πιο συγκινητική φράση που έχω ακούσει από παιδιά ήταν η εξής: Εσύ είσαι σαν εμάς, δεν είσαι σαν τους μεγάλους.
Ποιες ιδιαιτερότητες έχουν οι μικροί μας φίλοι ως αναγνώστες; Είναι πιο δύσκολο να τους τραβήξεις την προσοχή;
Σε μια εποχή σαν τη σημερινή, στην οποία τα παιδιά είναι πλήρως εξοικειωμένα με τη χρήση των υπολογιστών και την πλοήγηση στο διαδίκτυο ήδη από την ηλικία των τριών ετών, πράγμα που συνεπάγεται την πληθώρα ερεθισμάτων, την ταχύτητα της εισροής πληροφοριών και εικόνων, η ανάγνωση των βιβλίων δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Ακριβώς επειδή τα παιδιά έχουν συνηθίσει στη γοητεία της εικονικής πραγματικότητας και στην ταχύτητα, με την οποία οι πληροφορίες και οι εικόνες διαδέχονται η μια την άλλη στο διαδίκτυο, δεν μπορούν εύκολα να εστιάσουν την προσοχή τους συγκεντρωμένη για πολλή ώρα σε κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο, όπως ας πούμε σε ένα βιβλίο. Για να κεντρίσει την προσοχή τους ένα βιβλίο, θα πρέπει καταρχάς σε επίπεδο αισθητικής εικόνων ή να τους θυμίζει κάτι, με το οποίο είναι εξοικειωμένα στον κόσμο της εικονικής πραγματικότητας και του διαδικτύου ή να είναι κάτι εντελώς διαφορετικό που θα τους εξάψει την περιέργεια, θα τους κινητοποιήσει την προσοχή και θα τους ενεργοποιήσει τη φαντασία. Σίγουρα η εικονογράφηση παίζει έναν πολύ σπουδαίο ρόλο, ίσως και καταλυτικό για την πρώτη επαφή του παιδιού με το βιβλίο και για το αν θα λάβει την απόφαση να διαβεί την πύλη του μαγικού κόσμου του βιβλίου ή όχι. Επίσης σημαντικός είναι και ο τρόπος της αφήγησης της ιστορίας, το περιεχόμενό της, το αν μιλά για θέματα που και το ίδιο το παιδί στη ζωή του αντιμετωπίζει ή και στον κόσμο των ονείρων του. Ζωτικής σημασίας είναι σαφώς και το αν το παιδί έχει διαπαιδαγωγηθεί από το οικογενειακό του περιβάλλον σε μια ατμόσφαιρα φιλαναγνωσίας, οπότε θα έχει δημιουργηθεί ένα κατάλληλο έδαφος για να πέσουν οι σπόροι και θα υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες ώστε αυτοί να βλαστήσουν και ν΄ανθίσουν.
Ποια είναι η αγαπημένη σας φράση στην καθημερινότητα σας;
Κάθε στιγμή είναι μαγική και καθετί το θαύμα μέσα του κυοφορεί.
Είναι κάποιες φορές που ως και τα παραμύθια γίνονται αλήθεια.
Για ποιο λόγο θα εγκαταλείπατε τον μαγικό κόσμο των παιδιών;
Όταν θα ένοιωθα πως η αποστολή μου είχε ολοκληρωθεί και πως δεν είχα κάτι άλλο να προσφέρω. Αλλά θέλω να σας εκμυστηρευτώ πως θεωρώ ότι όλοι είμαστε παιδιά, που κάπου στη διαδρομή της ζωής το παιδί μέσα μας το λησμονήσαμε, το παραγκωνίσαμε, το αποκρύψαμε. Το ζητούμενό μου μέσα από την τέχνη της αφήγησης των παραμυθιών, της ζωγραφικής και της ύφανσης μιας ιστορίας είναι αυτόν τον κόσμο τον μαγικό να ξαναθυμηθούμε. Γι΄αυτό και το πρόσφατο βιβλίο μου, ¨Παραμύθια για της καρδιάς μας την αλήθεια απευθύνεται σε μεγάλους που ακόμα ονειρεύονται και με το εσώτερο παιδί τους θέλουν να επανασυνδεθούν. Θα μπορούσα να σας απαντήσω, θέτοντάς σας την εξής ερώτηση: αλήθεια, για ποιο λόγο ένα πουλί θα έπαυε να πετάει;
Έργα της συγγραφέα:
Λαϊκά παραμύθια της Ζακύνθου
Εκδόσεις Τρίμορφο
Τα παραμύθια και οι ιστορίες κάθε τόπου αποτελούν θησαυρό για όλες τις γενιές και θα πρέπει να διασώζονται και να δημοσιεύονται. Ένα τέτοιο σπουδαίο εγχείρημα κατάφερε η Μαριέττα Γιαννοπούλου-Μινώτου (1900-1962) η οποία κατέγραψε και δημοσίευσε ογδόντα τέσσερα παραμύθια, ανεκτίμητες μαρτυρίες του παρελθόντος της Ζακύνθου. Πενήντα χρόνια μετά το θάνατο της Ζακυνθινής λόγιας, η Ζωή Νικητάκη έσκυψε με αγάπη στο έργο της, ξεχώρισε εφτά παραμύθια και «καταπιάστηκε με τ' όνειρο», όπως αναφέρει και η ίδια.
Παραμύθια για της καρδιάς μας την αλήθεια
Εκδόσεις Κονιδάρη
Στο βιβλίο αυτό, θα συναντήσετε δώδεκα παραμύθια εμπνευσμένα από ιστορίες σοφίας παλιές της ανατολής, μα και νέα, που όλα τους δημιουργήθηκαν από την αρχή και όλα τους θαρρώ μιλούν για αλήθειες της καρδιάς παλιές μα πάντα νέες και διαχρονικές… Απευθύνονται σε μεγάλους που ακόμα ονειρεύονται, μα και σε όσους θέλουν να επανασυνδεθούν με τον πυρήνα της ύπαρξής τους και να ξαναθυμηθούν αλήθειες της καρδιάς που έχουν λησμονήσει.
Όσο για τις εικόνες που συνοδεύουν τα παραμύθια, είναι ακουαρέλλες σε χαρτί, προερχόμενες οι πιο πολλές από τη σειρά Μπλε Ώρες. Άλλες φτιάχτηκαν κοντά στη θάλασσα και άλλες ονειρευόμενη τη θάλασσα ή κάτω από το κύμα του ονείρου…
Ελάτε το λοιπόν να συνταξιδέψουμε εκεί που το Ανείπωτο και το Απίστευτο μπορεί να συναντηθεί μαζί με μια κόκκινη κλωστή που περιμένει να ξετυλιχθεί…
Περισσότερα στοιχεία για την ίδια μπορείτε να βρείτε στους ιστότοπους:
www.facebook.com/ zoe nikitaki
