Εβδομήντα χρόνια πριν από σήμερα, διεπράχθη στη Θεσσαλονίκη μια δολοφονία που έμελλε όχι μόνο να ταράξει περαιτέρω τη χώρα εκείνη την ήδη ταραγμένη περίοδο του εμφυλίου, αλλά και να μείνει στην ιστορία αποκτώντας σχεδόν μυθικές διαστάσεις κατασκοπικής ιστορίας φιλμ νουάρ. Μόνο που δεν πρόκειται για μια ιστορία fiction αλλά για ένα πραγματικό γεγονός. Όπως, όμως, ειπώθηκε και στην παράσταση η ιστορία είναι μια μυθοπλασία.
Αναφέρομαι εδώ στη δολοφονία του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζωρτ Πολκ που εξαφανίστηκε μυστηριωδώς και το πτώμα του βρέθηκε μέρες αργότερα από έναν ψαρά στον Θερμαϊκό. Πολλοί οι ύποπτοι, πολλές οι ανακρίσεις, πολλές οι πιέσεις των ξένων, πολλές οι πιέσεις των Ελλήνων να βγει λάδι η επίσημη κυβέρνηση της χώρας αποδεικνύοντας αφενός την αθωότητά της και καταδεικνύοντας αφετέρου τον ένοχο. Ο άνθρωπος που επωμίστηκε το βάρος αυτό υπέρ Ελλάδος ήταν ο δημοσιογράφος Γρηγόρης Στακτόπουλος, με μόνο αποδεικτικό στοιχείο εις βάρος του μια ομολογία του ίδιου έπειτα από βασανισμούς του ίδιου και της μητέρας του.
Αυτή είναι με λίγα λόγια η ιστορία γύρω από την οποία περιστρέφεται το κείμενο της παράστασης Υπέρ Ελλάδος (Η υπόθεση Πολκ στο προσκήνιο), το οποίο υπογράφει η γνωστή συγγραφέας Σοφία Νικολαϊδου. Ένα κείμενο παράλληλων αφηγήσεων που παρουσιάζει μεστά διάφορες οπτικές γύρω από το θέμα, αλλά και το background του κάθε χαρακτήρα. Χωρίς να εμβαθύνει ιδιαίτερα σε τίποτα, σε κανένα σημείο της ιστορίας, καταφέρνει να δώσει μια σφαιρική εικόνα αυτής αλλά και της ατμόσφαιρας της εποχής. Αν και ίσως είναι προβληματικό να απομονώνεις τσιτάτα από ένα κείμενο παράστασης, τολμώ να πω πως αυτό είναι ένα εξαιρετικό κείμενο που σε προκαλεί να το κάνεις.
Βεβαίως, η ανάδειξη του αφηγηματικού αυτού κειμένου οφείλεται στη σκηνοθέτη Πηγή Δημητρακοπούλου, η οποία το χειρίστηκε αριστοτεχνικά διατηρώντας το πάντα
φρέσκο, χυμώδες και ζωντανό. Κατάφερε, επίσης, σ' ένα θέμα τόσο βαρύ και πολιτικά φορτισμένο να εμφανίσει κάποιες ανάλαφρες νότες, καθώς και στιγμές χιούμορ, πάντοτε όμως μες στο γενικότερο κλίμα της παράστασης. Η σκηνοθεσία μοίρασε σωστά το βάρος σε κάθε ηθοποιό και τους έκανε όλους ίσα κομμάτια του ίδιου θεατρικού μηχανισμού. Διασκορπισμένοι οι ηθοποιοί σε διάφορα σημεία του μικρού θεάτρου της Μονής Λαζαριστών, αλλάζοντας συνεχώς θέσεις και στάσεις δικαιολογημένα πάντοτε, έδιναν την εντύπωση ενός καλοκουρδισμένου καρουζέλ – ενός παιχνιδιού από το οποίο δεν μπορεί κανείς να ξεφύγει από την προδιαγεγραμμένη τροχιά.
Το υποκριτικό ύφος κρατήθηκε σε ένα ενιαίο στυλ, σε έναν τρόπο που προσπαθούσε να ισορροπήσει ανάμεσα στην δημιουργία χαρακτήρα και την αφηγηματικότητα – χορικότητα. Έλειψαν οι υπερβολές και οι κατασκευασμένες δραματικές εντάσεις και το ensemble των ηθοποιών μπορεί να ιδωθεί μόνο θετικά από άποψη επικοινωνίας, αντανακλαστικών αλλά και απεύθυνσης και αμεσότητας προς το κοινό. Βρήκα εξαιρετική την ιδέα του φινάλε με την αποχαρακτηροποίηση και την στροφή στο σήμερα, θεωρώ όμως πως κάποιοι από τους ηθοποιούς δεν έκαναν εντελώς σαφή τη μετάβασή τους από το χαρακτήρα που είχαν επωμιστεί να αρθρώνουν το λόγο του επί σκηνής, στο μη – παίξιμο του δικού τους εαυτού. Συγκλονιστική η διαχείριση των τελικών γραμμών του κειμένου.
Και μπορεί όλες αυτές οι αδικίες – κι άλλες πολλές ακόμη που ποτέ δεν θα μάθουμε – να έγιναν Υπέρ Ελλάδος, όμως αυτή είναι μια παράσταση πραγματικά Υπέρ Ελλάδος. Είναι μια παράσταση που αξίζει και οφείλει να δει κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος, κάθε άνθρωπος που λίγο ενδιαφέρεται για το τι συμβαίνει γύρω του στην κοινωνία. Ιδιαίτερα στις μέρες που διανύουμε, σε μια πόλη που πάντα υπερηφανεύεται για τον πάλαι ποτέ κοσμοπολιτισμό της, μα που τελικά συνεχίζει να διχάζεται και να βανδαλίζει τα μνημεία αυτού του κοσμοπολιτισμού, η παράσταση αυτή αποτελεί έναν αληθινό φάρο για τα σκοτάδια της.
«ΥΠΕΡ ΕΛΛΑΔΟΣ» (Η υπόθεση Πολκ στο προσκήνιο) της Σοφίας Νικολαΐδου στο ΜΙΚΡΟ ΘΕΑΤΡΟ ΜΟΝΗΣ ΛΑΖΑΡΙΣΤΩΝ
