Βασίλης Τσιαμπούσης «Ὁ κῆπος τῶν ψυχῶν». Νουβέλα. Ἐκδόσεις Ἑστία 2021.
144 σελίδες στό τυπικό, πολύ καλῆς ποιότητας ὑποκίτρινο χαρτί τοῦ οἴκου, μέ ἐξαιρετική ἐπιμέλεια, ἐκτύπωση καί βιβλιοδεσία.
Βρισκόμαστε στή Δράμα. Ὁ ἀφηγητής γεννήθηκε τό 1929. Στά πρῶτα δύο κεφάλαια μᾶς περιγράφει τή ζωή στήν πόλη. Ἑστιάζει κυρίως στίς σχέσεις μεταξύ τῶν διαφορετικῶν ὁμάδων: ντόπιοι, Θρακιῶτες, Πόντιοι, Ἑβραῖοι. Ἡ ἔχθρα, κρυφή ἤ φανερή, ἀλλά καί ἀντίστοιχα ἡ ἐκτίμηση, κυριαρχοῦν. Ὅπως καί ο τρόπος, μέ τόν ὁποῖο τά παιδιά προσλαμβάνουν τίς σχέσεις τῶν μεγάλων καί τίς ἑρμηνεύουν στήν καθημερινότητά τους μέ τίς μεικτές παρέες τους. Κι ὅλα αὐτά μᾶς τά διηγεῖται μέ τόν δικό του τρόπο ἕνα παιδί ἴσαμε δέκα χρονῶν.
Μετά τήν κήρυξη τοῦ πολέμου καί τό πῶς τόν βίωσαν οἱ Δραμινοί, ἔρχεται ἡ βουλγαρική κατοχή τοῦ 1941. Τώρα οἱ περιγραφές δέν εἶναι ἑνός παιδιοῦ, ἀλλά ἑνός βιαίως μεγαλωμένου ἐφήβου 12-13 ἐτῶν. Ἡ γλώσσα εἶναι ἡ ἴδια. Ὅμως τά συναισθήματα ἀλλάζουν ἄρδην.
Ἡ κοινωνία τῆς πόλης προσαρμόζεται στό νέο καθεστώς. Οἱ Ἑβραῖοι διώκονται, κάποιοι ντόπιοι «ἐκβουλγαρίζονται», λίγοι ἀντιστέκονται στά βουνά. Κάποιες σχέσεις δυναμώνουν, ἄλλες διαλύονται, νέες, ἀπρόσμενες, προκύπτουν. Μετά τή λήξη τῆς κατοχῆς, τό 1944, ἀκολουθοῦν σύντομες εἰκόνες ἀπό τό 1946, 1948, 1983, 1985 καί 1994, ὁπότε ὁλοκληρώνεται ἡ ἐξιστόρηση.
Εἶναι συγκλονιστικός ὁ τρόπος πού βιώνει τήν κατοχή, τίς κακουχίες, τήν κακία, τό μίσος, ἀλλά καί τήν ἀγάπη, τήν ἀλληλεγγύη ἕνας ἔφηβος. Καί γίνεται ἐντονότερο τό συναίσθημα ὅταν οἱ περιγραφές γίνονται μέ ἐφηβικό λόγο, ἁπλό, λιτό, σαφή. Στεγνά, σχεδόν ὠμά, περιγράφονται ἡ ἀγριότητα τοῦ πολέμου, ἡ φριχτή συμπεριφορά τοῦ βουλγαρικοῦ στρατοῦ, τό ἀπροκάλυπτο ἀπωθημένο τῶν Βουλγάρων μέ τό Αἰγαῖο. Συνταράσσει ὁ πόνος τῶν περιγραφῶν τοῦ Ἐμφυλίου, τῶν συμμαχιῶν μέ πρώην ἐχθρούς, τῆς ἀλλαγῆς στήν πολιτική.
Ὁ τρόπος ἀφήγησης εἶναι ἁπλός. Ἄς μήν ξεχνᾶμε πώς ἀφηγητής εἶναι ἕνας ἔφηβος πού ὁμολογεῖ ὅτι δέν ἦταν καλός στήν ἔκθεση. Καταφέρνει ὅμως ὁ συγγραφέας μέ αὐτόν τόν ἁπλό λόγο νά προκαλέσει ἔντονα συναισθήματα. Καί συγκίνηση, βούρκωμα, ὅπου χρειάζεται. Πάνω ἀπό ὅλα ὅμως κατέδειξε τή δύναμη τῆς ἀγάπης νά ὑπερνικᾷ καταγωγή, θρησκεῖες, πολιτικές ἀπόψεις. Καί στό τέλος νά θριαμβεύει.
Ἐξαιρετικό! Συστήνεται ἀνεπιφύλακτα!
