γράφει ο Τάσος Γέροντας
Hugues Pagan «Οι ανώνυμοι». Μετάφραση Γιάννης Καυκιάς. Εκδόσεις Πόλις 2024.
480 σελίδες σε εξαιρετικής ποιότητας υποκίτρινο, λεπτό χαρτί, ελαφρώς βελούδινης υφής, με εξαιρετική σελιδοποίηση, εκτύπωση και βιβλιοδεσία. Η πλημμελής επιμέλεια αδικεί την πανέμορφη αυτή έκδοση.
Από αυτά που διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο αντιλαμβανόμαστε πως το βιβλίο αφορά την εξιχνίαση δολοφονιών από τον αρχιεπιθεωρητή Σνεντέρ. Στον πρόλογο, τον οποίο έγραψε ο Γάλλος δημοσιογράφος και συγγραφέας Αμπαρέκ, μαθαίνουμε πως ο Σνεντέρ παραιτήθηκε από την αστυνομία, έγινε συγγραφέας και έβγαλε ένα βιβλίο με τίτλο «Οι ανώνυμοι», στο οποίο πρωταγωνιστεί ο αστυνόμος Υγκ Παγκάν. Ενδιαφέρον, έτσι δεν είναι; Το γεγονός είναι πως «Υγκ Παγκάν» είναι ψευδώνυμο ενός Γάλλου που δούλευε στην αστυνομία, όμως παραιτήθηκε για να γίνει συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων με ήρωα τον Σνεντέρ. Είναι άραγε τυχαίο ότι ο Παγκάν δίνει στον ήρωά του επώνυμο γερμανικής προέλευσης;
Είναι μια επαρχιακή παραθαλάσσια Πόλη, της οποίας το όνομα ποτέ δεν αποκαλύπτεται. Ο Σνεντέρ επιλέγει να μετατεθεί εκεί, παρά να αποκτήσει μια λαμπρή καριέρα στο Παρίσι. Δεν θα αργήσουμε να καταλάβουμε πως αυτή η επιλογή του οφείλεται στον διακαή πόθο του να ξεφύγει, έστω να σιωπήσει, τα φαντάσματα που τον ακολουθούν από τη συμμετοχή του στον πόλεμο της Αλγερίας. Κι αν αυτός ο πόλεμος μέσα του άφησε πληγές ακόμα ανοιχτές (όπως ο χαμός της αγαπημένης του, αλγερινής καταγωγής), εξωτερικά του επέφερε παράσημο, το κόκκινο σιρίτι της Λεγεώνας της Τιμής. Και αυτό το σιρίτι, που πεισματικά αρνείται να φορά, είναι ένας από τους λόγους της κόντρας με τους ανωτέρους του στην Πόλη.
Η πρώτη υπόθεση που θα αναλάβει είναι η εξαφάνιση και δολοφονία (όπως αργότερα θα αποδειχθεί) της δεκαπεντάχρονης κόρης ενός υπαλλήλου. Οι άλλες υποθέσεις, που θα προκύψουν στη συνέχεια, δεν θα αποσπάσουν την προσοχή του Σνεντέρ από τον πρώτο φόνο. Η φωτογραφία της νεαρής θα τον κατατρύχει μέχρι το τέλος.
Η λυκοφιλία που συνδέει τον Σνεντέρ με τον Κύριο Τομ, τον ισχυρό άνδρα της Πόλης, θα εξελιχθεί σε διελκυστίνδα επικράτησης. Αντίθετα, η διελκυστίνδα που χαρακτηρίζει στην αρχή τη σχέση του Σνεντέρ με τη δημοσιογράφο Λωρά Τραβέν, ικανή, πολύ φιλόδοξη και μοιραία γυναίκα, θα εξελιχθεί σε ερωτική.
Τα αστυνομικά προβλήματα που θα αντιμετωπίσει ο Σνεντέρ θα τα λύσει. Όλα! Χάρη στην ολοφάνερη ικανότητά του, αλλά και στην ακατανίκητη επιθυμία του για απονομή δικαιοσύνης, ακόμα κι αν χρειαστεί να αγνοήσει ή να παρακάμψει την ιεραρχία. Δεν είναι λίγες οι φορές που ο Σνεντέρ θα προκαλέσει την μήνι των ανωτέρων του, αλλά θα την αντιμετωπίσει με εκνευριστική αδιαφορία και αδιαμφισβήτητη αποτελεσματικότητα στις έρευνές του.
Όλη η ατμόσφαιρα, η Πόλη, οι χώροι, τα γραφεία, οι άνθρωποι, αποπνέουν μια θλίψη, μια παραίτηση. Μοιάζει σαν να λείπει το φως, το χρώμα, σαν όλα να είναι ασπρόμαυρα.
Εξαιρετική η ανάπτυξη των χαρακτήρων. Πέρα από τις πολύ ενδιαφέρουσες περιγραφές των εξωτερικών χαρακτηριστικών, τονίζονται ιδιαίτερα τα μελανά σημεία των χαρακτήρων. Ένας εξ αυτών, ο ιταλικής καταγωγής Καταλά, θα μπορούσε να είναι φόρος τιμής στον Καμιλέρι και τον δικό του Καταρέ.
Ο ρυθμός είναι πολύ αργός. Άλλωστε το ζητούμενο του βιβλίου δεν είναι να βρεθούν οι ένοχοι, αλλά να απεικονιστούν με τον εντονότερο τρόπο (δεν λέω χρώματα για ένα νουάρ μυθιστόρημα) οι άνθρωποι, οι αδυναμίες, οι σχέσεις τους. Στο τέλος φυσικά θα κλείσουν όλες οι υποθέσεις. Θλιβερά, όπως είναι το κλίμα όλου του βιβλίου.
Μέσω του Σνεντέρ και της συμμετοχής του στον πόλεμο της Αλγερίας υποδηλώνεται η στάση των Γάλλων απέναντι σ’ αυτό το μέρος της ιστορίας τους και η ανομολόγητη ενοχή τους.
Ο Παγκάν μας ταξίδεψε σχεδόν πενήντα χρόνια πίσω, έπλασε μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία, τη βύθισε στους καπνούς τσιγάρων, τη μπόλιασε με τις μελαγχολικές νότες της τζαζ και μας έδωσε ένα βιβλίο που κερδίζει τον αναγνώστη από τις πρώτες σελίδες και διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον μέχρι την τελευταία σελίδα. Εξαιρετική η μετάφραση, αποδίδει μοναδικά το κλίμα του συγγραφέα. Πολύ κατατοπιστικές οι σημειώσεις του μεταφραστή στο τέλος του βιβλίου.
«Η νύχτα έπεφτε σιωπηλά, το σκοτάδι απλωνόταν γοργά. Οι βιτρίνες φωτίζονταν η μια μετά την άλλη, δίνοντας στους δρόμους μια ζεστασιά εφήμερη και φτιαχτή, στοχαστική, που θα ‘λεγες ότι προέρχεται από το εσωτερικό των πραγμάτων».
«Η μικροπρέπεια είναι συχνά χαρακτηριστικό μιας απόλυτης εξουσίας».
«Το μόνο του παράπονο ήταν ότι ο πρωτότοκος γιός του είχε επιλέξει την αστυνομία αντί να βρει μια τίμια δουλειά».
«Η σκληρότητα της απουσίας μετριέται με γνώμονα μικροπράγματα, ένα χαμηλόφωνο κάλεσμα, μια ανεπαίσθητη κίνηση που συγκρατούμε αμέσως, τώρα που δεν χρησιμεύει πια σε τίποτα».
