Γράφει ο Τάσος Γέροντας
Percival Everett «Τα δέντρα». Μετάφραση Πάνος Τομαράς. Εκδόσεις Gutenberg, σειρά Aldina, αριθμός 90.
416 σελίδες σε εξαιρετικής ποιότητας υποκίτρινο χαρτί σαμουά των 100 γραμμαρίων, με καλή επιμέλεια, εξαιρετική εκτύπωση και πολύ διπλή βιβλιοδεσία με κλωστή και κόλλα.
Βρισκόμαστε στο χωριό με το ωραίο όνομα Χρήμα, στην πολιτεία του Μισσισσιππή, στις ΗΠΑ. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, το χωριό αυτό υπάρχει και ονομάστηκε έτσι προς τιμήν ενός γερουσιαστή της πολιτείας, του Χερνάντο Μάνεϋ (Hernando Money). Το χωριό αυτό έγινε διεθνώς διάσημο το 1955. Τότε ένα αγόρι 14 ετών, αφροαμερικανικής καταγωγής, ο Έμμεττ Τιλλ, λυντσαρίστηκε, βασανίστηκε, ακρωτηριάστηκε, πυροβολήθηκε στο κεφάλι και τελικά ρίχτηκε στο ποτάμι Ταλαχάτσι. Κι αυτό επειδή μια λευκή γυναίκα από το χωριό είπε ότι το παιδί την παρενόχλησε, της σφύριξε. Οι δύο συγγενείς της γυναίκας που δολοφόνησαν το παιδί δικάστηκαν και αθωώθηκαν από ένα δικαστήριο μόνο με λευκούς δικαστές και ενόρκους. Πολλά χρόνια αργότερα η λευκή γυναίκα, η Καρολάιν Μπράυαντ, παραδέχτηκε πως το αγόρι δεν την είχε ενοχλήσει.
Πάνω σ’ αυτήν την υπόθεση ο Έβερεττ έστησε την πλοκή του.
Βρισκόμαστε λοιπόν στο Χρήμα, γύρω στο 2020. Πρόεδρος των ΗΠΑ είναι ο Τραμπ. Θα τον συναντήσουμε κι αυτόν. Θα γνωρίσουμε την οικογένεια της Καρολάιν Μπράυαντ: η Γιαγιά Κάπα, όπως την αποκαλούν, ο γιός της, η νύφη της και τα δύο εγγόνια της. Θα γνωρίσουμε και την άθλια κατάστασή τους. Το χιούμορ του συγγραφέα, που συχνά φτάνει στον σαρκασμό, είναι διάχυτο σε όλες τις περιγραφές τους.
Και τότε θα αρχίσουν οι φόνοι. Και μαζί με τους φόνους θα έρθει ο τρόμος. Δύο κάτοικοι του Χρήματος (που αν κάποιος τους χαρακτήριζε «μούτρα», δεν θα τους αδικούσε) βρέθηκαν νεκροί, με διαφορά ελάχιστες ημέρες. Ο καθένας είχε βασανιστεί, είχε ακρωτηριαστεί και είχε θανατωθεί. Άλλο κοινό στοιχείο είναι πως δίπλα στο πτώμα του καθενός είχε βρεθεί το πτώμα ενός από καιρό πεθαμένου μαύρου, ο οποίος κρατούσε στο χέρι του τα αποκομμένα γεννητικά όργανα του νεκρού. Ναι, και στις δύο περιπτώσεις ήταν ο ίδιος ο δεύτερος νεκρός, ο οποίος με μυστήριο τρόπο μετά εξαφανιζόταν. Αξιοσημείωτο ότι ακόμα κι εδώ, στη φρίκη, ο συγγραφέας δεν εγκαταλείπει το χιούμορ του.
Τα νέα θα διαδοθούν ταχύτατα σε όλη τη χώρα. Οι άρχοντες της κομητείας και της πολιτείας θα θορυβηθούν. Από το Γραφείο Ερευνών Μισσισσιππή (ΜΒΙ κατά το FBI) θα σταλούν δύο ειδικοί ερευνητές για να βοηθήσουν τους τοπικούς. Τώρα το χιούμορ του συγγραφέα φτάνει στην κορύφωσή του. Και οι δύο ειδικοί ερευνητές του ΜΒΙ είναι μαύροι! Σ’ ένα χωριό που από την αρχή έγινε σαφές πως κατοικείται από ρατσιστές!
Κι όσο οι δύο ειδικοί ερευνητές θα ψάχνουν το παρελθόν των δύο λευκών νεκρών (αφού ο μαύρος έχει εξαφανιστεί), θα μάθουν πολλές λεπτομέρειες τόσο γι’ αυτούς όσο και για τους συγγενείς των, το χωριό, την υπόθεση του Έμμεττ Τιλλ. Κι όταν οι έρευνές τους φτάσουν σε αδιέξοδο, θα κληθεί να τους συνδράμει μια –επίσης μαύρη- πράκτορας του FBI.
Μια σερβιτόρα, η Ντίξι ή Γκέρτρουντ, θα οδηγήσει τους ερευνητές στην προγιαγιά της, τη Μαμά Ζήτα, η οποία είναι πάνω από εκατό χρονών. Η Μαμά Ζήτα γνωρίζει τα πάντα που συμβαίνουν και που έχουν συμβεί στο χωριό, και όχι μόνο. Το συγκλονιστικό όμως είναι πως η Μαμά Ζήτα έχει ένα τεράστιο αρχείο με 7.006 ντοσιέ, ένα για κάθε ρατσιστικό θάνατο από το 1913, οπότε και γεννήθηκε. Η Ντίξι έχει καλέσει και έναν καθηγητή πανεπιστημίου να γνωρίσει τη Μαμά Ζήτα και να δει το αρχείο της. Κι αυτός άρχισε να γράφει τα ονόματα των θυμάτων. Γίνεται έτσι η επίσημη ιστορία, η οποία δίνει υπόσταση σε καθένα από τα θύματα, ώστε να μείνουν στην ιστορία ως πρόσωπα με όνομα κι όχι μόνο σαν αριθμοί.
Δεν θα αργήσει να εξαπλωθεί μια επιδημία σ’ όλη την πολιτεία. Λευκοί θα δολοφονούνται άγρια και πάντα δίπλα τους θα υπάρχει ένας άλλος νεκρός, άλλοτε μαύρος, άλλοτε ασιάτης. Και πάντα ο δεύτερος νεκρός θα εξαφανίζεται. Μια ορδή νεκρών θα εμφανιστεί σε όλη τη χώρα. Θα αρχίσουν να σκοτώνουν ενόχους ρατσιστικών θανάτων. Δεν θα πειράζουν κανέναν άλλο. Θα εκδικηθούν το Κακό με περισσότερο Κακό και τρόμο. Επειδή οι κακοί μόνο το κακό καταλαβαίνουν. Αυτή η ορδή θα φτάσει στον Λευκό Οίκο. Θα σκοτώσει έναν υπουργό του προέδρου Τραμπ. Ο πρόεδρος θα πανικοβληθεί. Θα εξαγγείλει διάγγελμα στον αμερικανικό λαό. Κι αυτό που έγραψε ο συγγραφέας αναπαριστά με ακρίβεια τον τρόπο που μιλάει ο Τραμπ!
Θα εμφανιστεί και η Κου Κλουξ Κλαν, ή έστω κάποιες παραφυάδες της που φυτοζωούν σε μικρά μέρη. Παρουσιάζονται σαν καρικατούρες, που δεν μπορούν να αντιληφθούν ή να παραδεχτούν ότι η ιστορία τούς προσπέρασε, ότι πια αποτελούν ξεχασμένο παρελθόν. Είναι χαρακτηριστικό ότι ούτε έναν ξύλινο σταυρό της προκοπής δεν κατάφεραν να στήσουν, για να ανάψουν τη γνωστή φωτιά τους.
Οι εκδικητικοί νεκροί συνεχώς αυξάνονται και εξαπλώνονται. Μόνον ένας μπορεί να τους σταματήσει. Δεν θα σας πω ποιός, ούτε πώς.
Στο βιβλίο κυριαρχούν οι διάλογοι, όμως είναι στημένοι με μεγάλη μαεστρία. Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε πολλά, μικρά κεφάλαια, και σε συνδυασμό με το διάχυτο χιούμορ, διαβάζεται γρήγορα. Ενώ όμως ξεκινά ευχάριστα, προς το τέλος γίνεται βαρύ. Διάσπαρτα υπάρχουν πολλά έξυπνα λογοπαίγνια, τα οποία αποδίδονται εξαιρετικά στα ελληνικά.
Συνολικά εξαιρετική η μετάφραση, συνοδεύεται από λίγες αλλά καίριες και πολύ χρήσιμες υποσημειώσεις. Πολύ καλή η επιμέλεια, με μία κραυγαλέα αστοχία: διάβασε «ένα τραγούδι των Earth, Wind and Fire από ένα τζουκμπόξ» και νόμισε πως μετά το κόμμα του Earth ακολουθεί ο τίτλος του τραγουδιού και το έκανε «ένα τραγούδι των Earth, το “Wind and Fire”, από ένα τζουκμπόξ».
Συγκλονιστικό! Διαβάστε το!
