Τετάρτη πρωί, άργησα στο μάθημα, αλλά μικρό το κακό. Το ακαδημαϊκό τέταρτο καλά κρατεί και εδώ. Ελέγχω για όγδοη φορά αν πήρα το πάσο μου μαζί μου. Να και οι πρώτοι στρατιώτες. Μια παρέα φοιτητών αφήνουν λουλούδια σε ένα αυτοσχέδιο μνημείο, κάποιοι άλλοι γράφουν συνθήματα με κιμωλία στο πλακόστρωτο, δεν έχω χρόνο τώρα να πάω να δω.
Δείχνω το πάσο μου σε έναν φύλακα του πανεπιστημίου κι αναρωτιέμαι αν οπλοφορεί. Μου δίνουν μια πλαστική θήκη να περάσω το πάσο στο λαιμό μου, όπως στα σεμινάρια. ΄΄Σε εμφανές σημείο΄΄ μου λέει. Αναρωτιέμαι γιατί θέλουν το πάσο σε εμφανές σημείο, σκοπεύουν να αρχίσουν να πυροβολούν στο ψαχνό; Θα έχουν τους λόγους τους σκέφτομαι, θαυμάζω την οργάνωσή τους που σε μια μέρα μπόρεσαν να προμηθευτούν τις θήκες. Σε λίγο όμως το παίρνω πίσω, όταν βλέπω τον καθηγητή και όλους τους συμφοιτητές μου έξω από το κλειδωμένο κτήριο, να ψάχνουν τρόπο να μπουν.
Αποφασίζουν να ανοίξουν το πανεπιστήμιο την επόμενη μέρα των επιθέσεων και μας έχουν να περιμένουμε έξω βορά στους τρομοκράτες, τους λέω αντί για καλημέρα. Αναρωτιέμαι πως οι κλειδοκράτορες της ευρωπαϊκής ένωσης είναι τόσο χύμα σα λαός. Ψάχνουμε έναν επιστάτη, κοιτάμε αμήχανα ο ένας τον άλλον, γελάμε με τα χάλια μας. Μερικοί αρνούνται να φορέσουν το πάσο στο λαιμό. Ένας στρατιώτης, είναι δεν είναι 25 χρονών, κόβει βόλτες παραδίπλα οπλισμένος σαν αστακός. Την πόρτα πάντως δε μπορεί να την ανοίξει.
Μπήκαμε μέσα τελικά, τουλάχιστον όσοι από εμάς πήραν την απόφαση να ξεμυτίσουν σήμερα το πρωί από το σπίτι τους, οι μισοί τουλάχιστον δεν έχουν έρθει. Υποχρεωτικό το μάθημα αλλά ο καθηγητής δεν παίρνει παρουσίες. Καταλαβαίνω ότι κάποιοι είναι φοβισμένοι και δεν ήρθαν λέει, καταλαβαίνω ότι και από εσάς που ήρθατε κάποιοι είναι επίσης φοβισμένοι.
Στις 12 θα κρατήσουμε ενός λεπτού σιγή, μέχρι τότε προτείνει να μιλήσουμε για ό,τι έγινε, γιατί δε μπορούμε προσποιηθούμε ότι δεν έγινε τίποτα. Θα προτιμούσα να ξεκινήσει κατευθείαν μάθημα, γι'αυτό είμαι εδώ εξάλλου, αλλά απ'το ολότελα το δέχομαι κι αυτό.
Αρχικά κανείς δε μιλάει, μετά κάποιοι νυσταγμένα αρχίζουν να διαμαρτύρονται που άνοιξε το πανεπιστήμιο τόσο γρήγορα. Εγώ πάλι χαίρομαι γιατί η χθεσινή μέρα ήταν ατελείωτη. Δε θα άντεχα και σήμερα.
Τηλεφωνήματα πριν καλά καλά ξυπνήσω να δουν αν πρόλαβα να ανατιναχτώ… Συμβουλές να προσέχω τώρα που ζω στη ζώνη του πυρρός. Πώς να προσέχω, αναρωτιέμαι. Να αγοράσω σπρέι πιπεριού να το κουβαλάω στην τσάντα μου; Και τι θα πει Πως τα βλέπεις τα πράγματα από εκεί; Τι νομίζουν ότι βλέπω; Όχι δεν άκουσα σειρήνες, ούτε ασθενοφόρα, μόνο μια στιγμή στο μπαλκόνι βγήκα όλη μέρα να πάρω φρούτα. Το μεσημέρι πήγα στην κουζίνα της εστίας, να βρω τους συγκατοίκους μου, να γκρινιάξω νευριασμένη όπως ήμουν, γιατί έμαθα ότι έκλεισαν τις πύλες για ασφάλεια κι εγώ είχα σκεφτεί ότι ήταν καλή ευκαιρία να βάλω πλυντήριο σήμερα. Καλά τι φοβούνται μην έρθουν οι τζιχαντιστές στην κουζίνα μας; ρωτάω. Ναι μόνο με βόμβα καθαρίζει αυτό το μέρος απαντά ο Σουηδός που πασχίζει να βρει κανένα καθαρό τηγάνι. Φεύγω από την κουζίνα, το σκανδιναβικό χιούμορ μου πέφτει βαρύ στην παρούσα φάση. Στην τραπεζαρία ακούγονται φωνές, δυο τρεις Ισπανοί καυγαδίζουν στο τηλέφωνο. Με τους δικούς τους μιλάνε υποθέτω, ένας από αυτούς το κλείνει κατακόκκινος. Προφανώς στα ισπανικά κανάλια μου λέει,μεταδίδουν ότι τζιχαντιστές τριγυρνάνε στο δρόμο και πυροβολούν μικρά παιδιά και κουτάβια.
Γελάω, ναι δίκιο έχει. Κι εγώ φοβόμουν να έρθω στις Βρυξέλλες με αυτά που έγιναν το Νοέμβρη, εξάλλου. Φοβόμουν τότε πολύ περισσότερο απ'όσο φοβάμαι τώρα, επειδή τότε οι Βρυξέλλες ήταν κάτι ξένο ,εχθρικό, ένας σκοτεινός τόπος γεμάτος παγίδες. Τώρα ήρθα και τις έμαθα, έγιναν δικιές μου και θέλει κόπο να νιώσεις ανασφάλεια στο δρόμο που παίρνεις κάθε μέρα για να πας σουπερμάρκετ.
Δε ξέρω που τη βρήκα αυτή την απάθεια σήμερα, χαίρομαι πάντως. Υποθέτω ότι πρέπει πλέον να μάθουμε να ζούμε στην Ευρώπη με αυτά τα δεδομένα, με τη συνθήκη της τρομοκρατίας πάνω από το κεφάλι μας. Απλά μία ακόμη πιθανή αιτία θανάτου στη λίστα, καρκίνος, αυτοκινητιστικά δυστυχήματα, τρομοκρατικά χτυπήματα.
Τώρα μιλάει μια Ιταλίδα. Ήταν από τους λίγους ανθρώπους που βγήκαν έξω χθες παρά την απαγόρευση κυκλοφορίας. Οι υπόλοιποι έμειναν μακριά κι από τα παράθυρα ακόμη. Λέει ότι της έκανε εντύπωση που είχε τουρίστες στη Γκραν Πλας, που έβγαζαν φωτογραφίες. Άρχισαν δειλά, δειλά και άλλοι να συμμετέχουν στη συζήτηση. Ο καθηγητής μας δίνει κάποια νούμερα: 800 ύποπτοι που έχουν ενταχθεί στους κύκλους του Ίσις στο Βέλγιο, 1000 οι υπάλληλοι των μυστικών υπηρεσιών και ευχαριστώ να λέμε που ήταν μόνο τόσοι οι νεκροί δηλαδή.
Οι συμφοιτητές μου δε πείθονται, απορούν γιατί δεν έχει περισσότερο στρατό στους δρόμους, γιατί δεν είναι καλύτερα οργανωμένοι. Σιγά, σιγά μπαίνουν καλύτερα στο νόημα, ξεθαρρεύουν. Κάποιος ρωτά σε ποιο σημείο η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων έρχεται σε σύγκρουση με το εθνικό συμφέρον. Ένας άλλος αναρωτιέται αφού ήταν ύποπτοι οι δράστες για τρομοκρατία, γιατί δεν τους είχαν συλλάβει ήδη, γιατί κυκλοφορούσαν ελεύθεροι κι αν τους συλλάβουν πως θα τους αφήσουν μετά από μερικά χρόνια ελεύθερους πάλι με την πεποίθηση ότι έχουν αναμορφωθεί.
Όλοι τους είναι φοιτητές νομικής, μεταπτυχιακοί οι περισσότεροι, γνωρίζουν την απάντηση, απλά η απάντηση μπροστά στα γεγονότα τους φαίνεται λίγη, ψάχνουν λογική διέξοδο στα φράγματα που βάζει η Δημοκρατία στην ασφάλειά τους.
Ο καθηγητής φαίνεται ταραγμένος έτσι που τον βομβαρδίζουν με ερωτήσεις. Μπορούμε πάντα να τους πυροβολήσουμε όλους μας λέει τελικά, αλλά αν πάρουμε αυτό το μονοπάτι έχουμε πιο πολλά να χάσουμε παρά να κερδίσουμε. Δίκιο έχει. Αν θες Βόρεια Κορέα, Βόρεια Κορέα θα έχεις, αλλά θα πάρεις όλο το πακέτο.
Δε τους κατηγορώ πάντως, μπροστά στην καταστροφή «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω», έτσι πάει. Εγώ θα φύγω στο κάτω κάτω σε τρεις μήνες, αυτοί είναι που θα μείνουν. Κι όμως και πάλι δε βιάζομαι να φύγω, μπορεί και να ξανάρθω, σκέφτομαι, αν ηρεμήσουν τα πράγματα, γιατί μου άρεσε εδώ. Είναι εύκολο να νιώσεις άνετα στο Βέλγιο. Χώρα με ετερόκλητα στοιχεία, μια σταλιά κράτος με δύο επίσημες γλώσσες και έξι κοινοβούλια. Γεμάτο μειονότητες από την αρχή της ιστορίας του, λευκός πολιτισμικός καμβάς. Έτσι, γρήγορα προσαρμόστηκα, γρήγορα συνήθισα και το ξένο στοιχείο δίπλα μου. Ξένο στοιχείο όχι γκετοποιημένο, να ζει στο περιθώριο, αν και σίγουρα υπάρχει κι αυτό.
Εγώ όμως μιλάω για άτομα από διαφορετικές φυλές ανά δύο μέτρα, που κρατάνε σημειώσεις στα αραβικά δίπλα μου στο μάθημα, που με εξυπηρετούν σε μαγαζιά, που μου δίνουν πληροφορίες όταν χάνομαι. Έχω συνηθίσει να ρωτάω κατευθείαν όταν γνωρίσω κάποιον, από πού είναι, γιατί καθόλου δεδομένο δε μου είναι πια ότι επειδή βρισκόμαστε στο Βέλγιο θα είναι Βέλγος.
Σκέφτομαι την επόμενη Κυριακή, που κανόνισα να γιορτάσω το Πάσχα των καθολικών, σε ένα διαμέρισμα στις Βρυξέλλες, με κάποιους Ιταλούς φίλους μου, έναν Καναδό και μια Κινέζα. Θα καλέσουμε και τον Τούρκο, έχει φέρει ρακή από την πατρίδα του. Ας έρθει και αυτός με τη ρακή του να γιορτάσουμε μαζί την ανάσταση. Γιατί όχι; Μήπως μια βδομάδα πριν δεν ήταν που μάλωνα σε μια μπυραρία με έναν Αμερικανό κι έναν Αιγύπτιο; Θυμάμαι κι έναν νεαρό από την Αφρική που γνώρισα τις πρώτες μέρες, σε μια τράπεζα που δούλευε. Αδύνατον να θυμηθώ το όνομα της χώρας του.
Σκέφτομαι τώρα τις Ελληνικές υστερίες. Τρωγόμαστε κι εμείς με τα ρούχα μας, φοβόμαστε και τη σκιά μας. Το ξένο τρομάζει, δε ξέρεις τι μυστικά κρύβει, τι συνήθειες έχει, με τι προθέσεις ήρθε.
Εγώ όμως ξέρω ότι η Ιρανή που μένει δίπλα μου ήταν η πρώτη που χτύπησε τρομαγμένη την πόρτα μου χθες το πρωί. Αγουροξυπνημένη εγώ, δεν κατάλαβα γιατί ήταν ταραγμένη, ΄΄Εντάξει τη σκαπουλάραμε΄΄ της λέω. Επίσης ήταν η πρώτη που έδωσε αίμα χθες το απόγευμα. Ασυνήθιστοι όπως είμαστε να βλέπουμε μαντίλες στην Ελλάδα, οι πιο φιλεύσπλαχνοι θα δώσουν ελεημοσύνη, θα απορήσουν που οι μετανάστες ξέρουν να χειρίζονται το κινητό τηλέφωνο, ενώ οι εντελώς υστερικοί φοβούνται μη μας κάνουν όλους ισλαμιστές.
Γελάω μόνη μου, κάτι τέτοιοι έκαιγαν μάγισσες στο μεσαίωνα σκέφτομαι. Εσείς κύριε καθηγητά δε φοβάστε μη σας προσηλυτίσουν; Δε φοβάστε μη γίνεται μειονότητα στην ίδια σας τη χώρα; Ή μήπως ήδη είστε ; Συνήθως σε τέτοιους παραλογισμούς, σε αυτά τα παιδιαρίσματα απαντούσα με ένα, Ε και; Και τι θα πάθουμε αν γίνουμε μειονότητα, αν γεμίσουμε ξένους, οι άλλοι τι έπαθαν;
Τώρα διστάζω να το πω, γίνεται κόμπος το στομάχι μου στην ιδέα ότι χθες ίσως δόθηκε αντίλογος σε αυτό το επιχείρημα. Αλίμονο κύριε καθηγητά, τι έχετε να πείτε τώρα; Θα αντάλλαζες μετά χαράς την πολυπολιτισμική σου κοινωνία και το θαύμα της παγκοσμιοποίησης με λίγη ασφάλεια τώρα εξυπνάκια; Τον παρατηρώ καλά. Με τη γραβάτα του, τα γυαλάκια του, την περίεργη προφορά του. Γερμανός πρέπει να είναι. Το Βέλγιο είναι η δεύτερη πιο πολυπολιτισμική χώρα στον κόσμο μας λέει, και είμαστε περήφανοι γι'αυτό. Η πολυπολιτισμικότητα είναι δύσκολη, αλλά υπέροχη και αν χρειαστεί να κάνουμε θυσίες για να τη διατηρήσουμε θα τις κάνουμε.
Κατάλαβαν αυτοί ότι είχαν πιο πολλά να κερδίσουν παρά να χάσουν, δεν ανέχονται απλά το διαφορετικό, το θέλουν, το τιμούν, ξέρουν πώς να το εκμεταλλεύονται. Και βλέπω όντως ότι είναι περήφανος, είμαι κι εγώ περήφανη εκ μέρους του. Φοβάμαι όμως ότι όντως θα χρειαστούν θυσίες κύριε καθηγητά, γιατί όταν Βέλγοι πολίτες ανατινάζονται στο μετρό, κάτι πήγε απίστευτα στραβά. Δυστυχώς βλέπω το κόμπιασμα σας, διακρίνω το τρέμουλο στη φωνή σας και αναρωτιέμαι πόσο σίγουρος είστε γι'αυτό που λέτε. Αναρωτιέμαι αν οι συμπολίτες σας νιώθουν το ίδιο περήφανοι με εσάς.
Γιατί, τις πρώτες ώρες είναι αλήθεια το μόνο που σκεφτόμουν είναι πόσες φορές έτυχε και εγώ να πάρω εκείνη τη γραμμή του μετρό. Σκεφτόμουν και εκείνη την κοπέλα από την εστία μου, που έκλαιγε στα σκαλιά κι έλεγε ότι πέρασε από το σταθμό 15 λίγα λεπτά πριν, ότι άκουσε την έκρηξη μπαίνοντας στο γραφείο της. Σκεφτόμουν αυτό το κλισέ του «Λάθος τόπος, λάθος στιγμή», πόσο εύκολα γίνεται μοιραίο. Αρκεί λίγη ουρά στην τράπεζα, μια αναβολή στο ξυπνητήρι που δεν πάτησες. Μπαίνεις στο λεωφορείο, χτυπάς εισιτήριο, βρίσκεις θέση να καθίσεις, προσέχεις μη κάψεις τη γλώσσα σου με τον καφέ, σκέφτεσαι τι θα φας το μεσημέρι και μπουμ…
Τώρα όμως σταμάτησα να σκέφτομαι το μπουμ, άλλο είναι που με τρομάζει. Τώρα σκέφτομαι, πότε οι εκρήξεις θα πάψουν να είναι το μοναδικό θέμα συζήτησης, πότε θα φύγει αυτή η μόνιμη κατήφεια από τα πρόσωπα μας. Αναρωτιέμαι αν τα τανκ θα εξαφανιστούν από τους δρόμους πριν προλάβουμε να τα συνηθίσουμε και πότε θα αρχίσουμε να κοιτάμε ξανά τις βιτρίνες στο δρόμο κι όχι ο ένας τον άλλον με καχυποψία. Αναρωτιέμαι αν οι Βέλγοι θα κάνουν βήματα μπροστά, να διορθώσουν αυτό που τους ξέφυγε, ή αν θα κάνουν βήματα πίσω.
Πόσο εύκολα θα προσλάβουν ξανά έναν Αφρικανό σε τράπεζα άραγε; Αναρωτιέμαι αν θα γίνουμε εμείς σαν αυτούς, ή αν θα γίνουν αυτοί σαν εμάς. Κυρίως αναρωτιέμαι αν η κοπέλα με τη μαντίλα που μου έδωσε σημειώσεις για το μάθημα της Τρίτης θα μπει με σκυμμένο το κεφάλι στο αμφιθέατρο. Όχι, αυτό ειδικά είναι το χειρότερο απ'όλα. Υπόσχομαι στο επόμενο μάθημα, μόλις τη δω, να πάω και να της μιλήσω, να της πω πόσο καλές ήταν οι σημειώσεις της, να τη ρωτήσω πως αισθάνεται.
Γιατί δε θέλω, φοβάμαι, δεν είμαι έτοιμη ακόμη, να αποχαιρετήσω το Βέλγιο που αγάπησα και χάνω…
