Εξετάζοντας τον ρόλο του γονέα διαπιστώνουμε πως είναι ένα καθήκον το οποίο δείχνει να γίνεται όλο και πιο βαρύ και απαιτητικό όσο περνούν τα χρόνια. Πολύ μεγάλο ρόλο σ' αυτό φαίνεται να παίζει η έντονη διάθεση που παρατηρείται αυτή την κοινωνική περίοδο, να προσπαθούμε να αναλύουμε και να κατανοούμε κάθε τι που συμβαίνει και να θέλουμε να το εντάξουμε σε μια κατηγορία για να το ταξινομήσουμε ως ένα συγκεκριμένο φαινόμενο. Είναι πολύ σύνηθες να υπάρχει η τάση τόσο στην παιδιατρική όσο και στην παιδοψυχιατρική να υπεραναλύεται και να κατηγοριοποιείται κάθε μορφή συμπεριφοράςμε μια κατεύθυνση να μπει κάποια διάγνωση. Οι όροι υπερκινητικότητα, διάσπαση προσοχής είναι πολύ συχνοί και συχνά πιο «εύκολοι» και μπορεί να ειπώνονται ή να υπονοούνται από εκπαιδευτικούς, είτε από το νηπιαγωγείο είτε και στο δημοτικό, χωρίς να γνωρίζουν οι ίδιοι ακριβώς τα κριτήρια, κάτι που ενισχύει την αγωνία των γονιών κάποιες φορές χωρίς να υπάρχει σοβαρός λόγος.
Το άγχος της κατηγοριοποίησης λοιπόν υπάρχει πιο έντονο στην καθημερινότητα και αναπόφευκτα συνδυάζεται με το άγχος της αξιολόγησης το οποίο δυστυχώς χαρακτηρίζει την κουλτούρα, αλλά και το πνεύμα της εποχής που ζούμε. Φαίνεται λοιπόν να περνάει αυτόματα μέσα μας η αίσθηση πως ό,τι κάνουμε περνάει από κριτική – αξιολόγηση κάτι που μπορεί να κάνουμε εμείς για τους εαυτούς μας, αλλά και για τους άλλους. Όλη αυτή η συνθήκη σίγουρα επιβαρύνει τους γονείς με ένα επιπρόσθετο άγχος, αν ασκούν «σωστά» το ρόλο τους. Είναι πολύ εύκολο για κάθε γονέα που έχει ένα πλατύ εύρος πληροφόρησης μέσω διαδικτύου να κρίνει τον εαυτό του και τον κάθε γονέα σε σχέση με αυτά που έχει διαβάσει και συχνά ταιριάζουν στον ίδιο ως πλαίσιο αναφοράς. Υπάρχουν πλέον αρκετές θεωρίες διαπαιδαγώγησης για τον τρόπο ανατροφής και κάποιες είναι αντικρουόμενες μεταξύ τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο καθένας να πρέπει να πάρει το ρίσκο να διαλέξει προσωπικά τι ταιριάζει στη δική του φιλοσοφία ζωής και στα δικά του ιδεολογικά σχήματα, χωρίς βέβαια να είναι απόλυτα σίγουρος πως είναι το «σωστό».
Μέσα σ' αυτήν την τη διευρυμένη πολυπλοκότητα μπορούμε να αντιληφθούμε το διάχυτο άγχος των γονιών οι οποίοι προσπαθώντας να είναι μέσα στο γενικότερο κλίμα ανατροφής των παιδιών, συγκρίνονται με τους υπόλοιπους γονείς οι οποίοι προσφέρουν ποικίλα ερεθίσματα στα παιδιά τους: από 4 χρονών να πηγαίνουν χορό, κολυμβητήριο, πολεμικές τέχνες, στίβο και άλλες εξειδικευμένες «εκπαιδευτικού τύπου» δραστηριότητες οι οποίες συχνά έχουν ως αποτέλεσμα να κατακερματίζονται όλες οι εμπειρίες γνώσης και μάθησης του παιδιού. Μια συχνή παγίδα που μπορεί να πέφτουν οι γονείς, είναι στην προσπάθεια τους να μην «στερούν» από το παιδί τους χρήσιμες δραστηριότητες (βάσει της τρέχουσας τάσης) να φτάνουν κάποιες φορές στο άλλο άκρο και να προσφέρουν ένα περιβάλλον πολυσύνθετο και ταχύρυθμο με συνοδό το άγχος «να τα προλάβουμε όλα και να τα κάνουμε και καλά». Όσο πιο ψηλά λοιπόν ανεβαίνει το επίπεδο απαιτήσεων και παράλληλα το επίπεδο απόδοσης σε αυτές, τόσο πιο εύκολο είναι να χαθεί η παιδικότητα σ' αυτές τις ηλικίες και τα παιδιά να υιοθετούν έναν τρόπο ζωής ο οποίος συνήθως απευθύνεται σε πολύ μεγαλύτερες ηλικίες. Ο παράγοντας άγχους αν θα προλάβουμε και αν θα τα κάνουμε καλά γίνεται συνοδός σε αρκετές ώρες της καθημερινότητας μας.
Αν αναλογιστούμε στο σύνολο τις απαιτήσεις που έχει ο γονεϊκός ρόλος σε συνδυασμό με τους υπόλοιπους ρόλους στους οποίους καλείται να ανταποκριθεί ο κάθε άνθρωπος, τότε αντιλαμβανόμαστε ακόμη πιο ξεκάθαρα την συνθετότητα και την πολυπλοκότητα. Ο κάθε γονέας συνήθως έχει να ανταποκριθεί σε ένα επαγγελματικό ρόλο που στην σημερινή κοινωνία γνωρίζουμε πόσο πιο έντονες είναι οι απαιτήσεις στον εργασιακό χώρο, ειδικότερα στον ελληνικό, με μικρές απολαβές κάτι που μπορεί συχνά να ματαιώνει τους γονείς ως εργαζόμενους. Ως εργαζόμενοι βιώνουν την πίεση, τον ανταγωνισμό και συχνά ταχείς ρυθμούς οι οποίοι μπορούν να προκαλούν ένταση, εκνευρισμό και να αυξάνουν το επίπεδο στρες το οποίο πολύ πιθανά να μεταφέρεται και στο σπίτι.
Συνεχίζοντας να περιγράφουμε τις απαιτήσεις των κοινωνικών ρόλων, παράλληλα με τον εργασιακό ρόλο των γονέων, υπάρχει και το κομμάτι του συντροφικού ρόλου, το οποίο μέσα στην οικογένεια έχει πολύ μεγάλο βάρος για το σύνολο της λειτουργίας της οικογένειας. Η επαφή με τον σύντροφο ως άτομο στα πλαίσια της οικογενειακής ζωής είναι ένα πολύ συχνό θέμα που συναντάμε να προβληματίζει το ζευγάρι. Είναι πολύ εύκολο για τον κάθε άνθρωπο μέσα σε τόσες απαιτήσεις να παραμελήσει τις ανάγκες του συντρόφου του, κυρίως επειδή ο γονεϊκός ρόλος είναι πιο απαιτητικός. Βλέπουμε πολύ συχνά συζύγους οι οποίοι είναι μονίμως απογοητευμένοι στο συντροφικό κομμάτι καθώς συχνά δεν υπάρχει ο χρόνος, η διάθεση και τα ψυχικά αποθέματα για να επικοινωνηθούν οι ανάγκες και στη συνέχεια να καλυφθούν. Όταν παγιδευτούν σε τέτοια μοτίβα συμπεριφοράς η απογοήτευση μπορεί να είναι παρούσα καθημερινά κάτι που μειώνει τη διάθεση, αλλά και τις ψυχικές αντοχές.
Προχωρώντας ακόμα πιο διεισδυτικά, για να μπορέσει να ανταποκριθεί ένας άνθρωπος στους παραπάνω ρόλους θα πρέπει να έχει μια ξεκάθαρη αυτοεικόνα και αυτογνωσία σε σχέση με τη δική του ταυτότητα, τις προσωπικές του ανάγκες, τα προσωπικά του όρια και τις πραγματικές του επιθυμίες. Φτάνοντας την ανάλυση σε ένα τέτοιο επίπεδο είναι πλέον κατανοητό πως ο κάθε άνθρωπος από τη στιγμή που θα ξυπνήσει το πρωί μέχρι να κοιμηθεί το βράδυ, θα πρέπει να «περάσει» από άτυπες δοκιμασίες σε πολλά επίπεδα ξεκινώντας σε σχέση με τον εαυτό του, σε σχέση με τον σύντροφο του, τα παιδιά του, τον επαγγελματικό του χώρο και ίσως και σε ένα κοινωνικό επίπεδο που συχνά επηρεάζει και αυτό.
Διαπραγματευόμαστε λοιπόν μια τόσο απαιτητική καθημερινότητα που αναρωτιέμαι μέσα σε όλη αυτή την πίεση και το άγχος, πόσοι έχουν την ενέργεια, τη διάθεση και την πολυτέλεια να κάτσουν μόνοι τους με τον εαυτό τους ή και τον σύντροφό τους και να αναστοχαστούν πάνω στο πώς ήταν η μέρα τους, τι τους άρεσε και τι δεν τους άρεσε και τι θα ήθελαν να είναι διαφορετικό.
Συχνά μπορεί μια απλή ενασχόληση με τα social media, παρατηρώντας το τι έχει «ανεβάσει» ο καθένας να αποτελεί το κλείσιμο της ημέρας, χωρίς να υπάρχει επαφή με τον εαυτό μας και με τους κοντινούς μας ανθρώπους. Επίσης αρκετοί αναφέρουν πως μια μέθοδος χαλάρωσης στο τέλος της ημέρας είναι να σερφάρουν ανάμεσα σε ιστοσελίδες με προϊόντα προς πώληση, κάτι που τους ανακουφίζει σε επιφανειακό επίπεδο από την πίεση της ημέρας.
Εξετάζοντας λοιπόν τη σύνθετη αυτή καθημερινότητα είναι εύκολο να αγνοηθεί και να παραγκωνιστεί η επαφή με τα δικά τους συναισθήματα πρώτα ως άτομα και στη συνέχεια ως γονείς και κατ επέκταση να παραγκωνιστεί η επικοινωνία με τα παιδιά τους πάνω σε αυτά τα ζητήματα. Η αναγνώριση των συναισθημάτων και ο τρόπος έκφρασης αυτών είναι μια θεμελιώδης βάση για την ομαλότερη ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη, αλλά και του τρόπου έκφρασης κάθε παιδιού. Για να μπορέσει όμως να καλλιεργηθεί αυτή η δυνατότητα στα παιδιά προϋποθέτει οι ίδιοι οι γονείς να μπορούν να έχουν προβεί σ' αυτή τη διαδικασία και να μπορούν μέσα από το δικό τους παράδειγμα να δώσουν στα παιδιά κι ένα τέτοιο τρόπο κατανόησης και έκφρασης. Κατανοούμε λοιπόν πόσο απαιτητικό φαντάζει και αυτό για τους γονείς.
Φαίνεται πως αυτή η πολυσύνθετη και ταχύτατη κοινωνική πραγματικότητα δυσκολεύει όλο και περισσότερο την κοινωνική,συντροφική, αλλά και τη γονική μας ταυτότητα. Όλη αυτή η καταγραφή και η αποτύπωση της καθημερινή μας ζωής δεν έχει ως στόχο να φανεί μια απαισιόδοξη οπτική και να καταλήξουμε σε μια ηττοπαθή αποδοχή της πραγματικότητας. Γίνεται με στόχο να ενεργοποιηθεί ο καθένας απέναντι στις πραγματικές του επιθυμίες, ηθικές, ιδεολογικές και πρακτικές. Ο καθένας λοιπόν, οφείλει να αναστοχαστεί και να φιλτράρει τις πραγματικές του επιλογές σ' αυτό που ζει καθημερινά και να συνειδητοποιήσει αν υπάρχουν παγίδες στις οποίες πέφτει λόγω κεκτημένης ταχύτητας.
Στόχος είναι να αναπτυχθεί μια πιο ψύχραιμη κριτική σκέψη η οποία θα βοηθήσει να αποφεύγονται τέτοιες παγίδες. Μέσα σε όλη αυτή τη δυσκολία παίζει πολύ μεγάλο ρόλο η παραφιλολογία και η πολλαπλή και συχνά ατεκμηρίωτη πληροφόρηση γύρω από το τι είναι σωστό και τι λάθος για όλα τα θέματα. Είναι σημαντικό λοιπόν για τον κάθε γονέα, αλλά γενικότερα για τον κάθε άνθρωπο ως αυτόνομη προσωπικότητα να έρθει σε επαφή με τον ψυχισμό του, με τον εαυτό του και να μπορεί να εμπιστευτεί την δυνατότητα του να κρίνει και να επιλέγει. Για κάποιον που νιώθει σε κάποια κομμάτια ανεπαρκής και διστακτικός στο να παίρνει αποφάσεις για το μέλλον του και των δικών του, μπορεί να συμβουλευτεί ειδικούς ψυχικής υγείας που συχνά έχουν ένα πιο ουδέτερο και επιστημονικό «βλέμμα». Ο τελικός στόχος της συμβουλευτικής και της ψυχοθεραπείας δεν είναι να δώσει τις σωστές συμβουλές, αλλά να ενδυναμωθεί ο λήπτης των υπηρεσιών έτσι ώστε να μπορεί ο ίδιος να εμπιστεύεται τον εαυτό του για να μπορέσει να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες και τα προβλήματα που θα εμφανίζονται στον ίδιο αλλά και στην οικογενειακή του ζωή. Τέλος είναι σημαντικό μέσα απ' τη διαδικασία αυτογνωσίας ο καθένας να μπορεί να έρχεται σε επαφή με τις δικές του αξίες, τις επιθυμίες και τα θέλω του και να προσπαθεί να διατηρήσει την αυθεντικότητα του μέσα στην πολυπλοκότητα της καθημερινότητας μας.
Ο Γιάννης Δασκαλάκης είναι Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπευτής – Συγγραφέας / logos-psychi.gr
