Μάνα είναι μόνο μία και κρίνοντας από τις απεικονίσεις της στον κινηματογράφο, δεν ξεχνιέται ποτέ.
Παρουσιάζεται ως αντιήρωας, μάρτυρας, ψυχοπαθής, χαριτωμένη, εκνευριστική, αξιαγάπητη, καταπιεστική, αλλά είναι και ο μόνος άνθρωπος που σε ξέρει και σε αγαπά ανιδιοτελώς.
Προς τιμήν της γιορτής της μητέρας συλλέξαμε κάποια παραδείγματα από τις κλασσικότερες ταινίες που κυκλοφόρησαν με θέμα την μητέρα, αλλά και μερικές από τις χαρακτηριστικότερες μάνες της 7ης τέχνης. Κάνοντας αυτήν την λίστα καταλάβαμε πολλά για την αντίληψη που έχουμε για την μάνα κινηματογραφικά, δεδομένου ότι είναι αξιοπρόσεκτη η ομοιότητα με την οποία την προσεγγίζουν οι περισσότεροι σκηνοθέτες. Συχνά είναι ένα είδος θηλυκού Οδυσσέα που μπλέκει σε δοκιμασίες και περιπέτειες προκειμένου να βρει ή να σώσει τα παιδιά της, μη γνωρίζοντας φόβο στην διαδικασία. Μπορεί επίσης σε μερικά έργα να έχει έναν κωμικό και ανάλαφρο χαρακτήρα, αλλά από την άλλη μάλλον κάτι λέει το γεγονός ότι έχουν βγει περισσότερα δράματα για τις σχέσεις μάνας-κόρης και περισσότερα θρίλερ για την σχέση μάνας-γιου, δείχνοντας πραγματικά πόσο καθοριστικά μας επηρεάζει μία τέτοια σχέση, αλλά και τις διαφορετικές σχέσεις ανά φύλο.
Επίσης, κάτι λέει το γεγονός πως η μάνα συνήθως είναι ο πρώτος άνθρωπος που θα πληρώσει τις ατασθαλίες της οικογένειας, αλλά και ο πρώτος που θα κινήσει τα νήματα προς τα καλύτερα και τα χειρότερα.
Όπως και να 'χει, το σίγουρο είναι πως η μάνα, όπου και αν βρίσκεται και σε όποιον από τους παραπάνω ρόλους και αν καταταχθεί, είναι πάντα ο ήρωας μας.
Precious (2009)
H Mary Lee Johnston είναι ό,τι δε θα θέλατε να είναι ένας πραγματικός κηδεμόνας: απαιτητική, σκληρή, σωματικά και ερωτικά βίαιη. Παρόλα αυτά, η έξαλλη ερμηνεία της M'Nique στο μελόδραμα του Lee Daniels μας επιτρέπει να δούμε ελάχιστα τον κακόμοιρο άνθρωπο κάτω από το τέρας σε ένα έργο για μία έφηβη που ξεφεύγει από ένα εφιαλτικό οικογενειακό περιβάλλον.
Bloody Mama (1970)
Καλτ ταινία υπό την υπογραφή του Roger Corman. Η Shelley Winters ερμηνεύει την μαμά-γκάνγκστερ που καθοδηγεί τα παιδιά της (συμπεριλαμβανομένου του νεαρού Robert de Niro στον ρόλο ενός ναρκομανή) σε μία μαφιόζικη ζωή. Η εγκληματική της οικογένεια αποτελεί πηγή της υπερηφάνειάς της, αλλά στο τέλος της ημέρας θα ψήσει κουλουράκια για τους γιους της.
Mother (2009)
Μία μεγάλη γυναίκα (υπό την ερμηνεία της Kim Hye-ja) μπαίνει σε ρόλο ντετέκτιβ, όταν ο αχαΐρευτος γιος της κατηγορείται για φόνο. Ο Κορεάτης σκηνοθέτης Bong Joo-ho ξεκινάει ένα έργο ως θρίλερ μυστηρίου για να το γυρίσει ευφυέστατα σε μία τραγική ωδή στην μητρική αφοσίωση, η οποία ξεπερνά ακόμα και τους κανόνες ηθικής.
Stepmom (1998)
Την έχουμε δει όλοι, ολόκληρη ή αποσπασματικά, σε μία από τις διακόσιες επαναλήψεις της στην τηλεόραση και για κάποιους ήταν η πρώτη φορά που γνωρίσαμε την Julia Roberts και την Susan Sarandon. O γνωστός για τις ζεστές οικογενειακές του ταινίες σκηνοθέτης Chris Colombus (Home Alone) αναλαμβάνει ένα λεπτό θέμα που παρότι βρίσκει κάποια ισορροπία δεν μπορούμε να πούμε πως έχει αίσιο τέλος. Η Susan Sarandon στον ρόλο της (αναντικατάστατης) μάνας δίνει μία ουσιαστική νότα σε μία ταινία που κατά τα άλλα θα μπορούσε να είναι κομμάτι γλυκανάλατη.
Oedipus Wrecks, New York Stories (1989)
Ένα από τα πιο απολαυστικά ταινιάκια του Woody Allen που βρίσκεται στην συλλογή New York Stories. Το έργο αφιερώνεται εξολοκλήρου στην Εβραία μάνα. Κατά βάση το συγκεκριμένο θέμα είναι ένα που αποφεύγει ο Allen στα έργα του, αλλά όταν το προσεγγίζει το κάνει καθολικά. Με φροϋδική προσέγγιση το έργο μιλάει για μία γκρινιάρα, στοργική μητέρα (υπό την ερμηνεία της Mae Questel) που σε μία απολύτως σουρεαλιστική πραγματικότητα ελέγχει τον γιο της (και ολόκληρο το Μανχάταν) από τον ουρανό.
Mother (1996)
Ένας λυπητερός συγγραφέας αποφασίζει να επιστρέψει στο πατρικό του για να συγκατοικήσει με την μητέρα του Beatrice (υπό την ερμηνεία της Debbie Reynolds). Εκείνη ως κλασσική μάνα, πάντα βρίσκεται κάποιον τρόπο να τον ενοχλήσει με υποδείξεις, κριτικές και υπερβολικά προσωπικές λεπτομέρειες, παρόλα αυτά καραδοκεί μία στοργική, γεμάτη αγάπη διάσταση στην ενοχλητική της παρουσία που σε κάνει να θες να την πνίξεις και να την αγκαλιάσεις ταυτόχρονα.
Μία Τρελή…Τρελή Οικογένεια (1965)
Όχι, που θα αφήναμε εκτός λίστας την μία και μοναδική Πάστα Φλόρα. Κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει τον τρόμο με τον οποίο η (εκπληκτική) Μαίρη Αρώνη αντικρίζει την κόρη της Μίκα να μαγειρεύει για τον άνδρα της, την λαχτάρα της όταν ζητάει Max Factor Νούμερο Οχτώ από την Αγγλία και την παράκληση της, όταν ο άνδρας της την ξαναχαστουκίζει, να βγάλει το δαχτυλίδι του διότι αφήνει σημάδι.
Σίγουρα αντικρούει το πρότυπο της μητέρας τύπου αμάρτησα για το παιδί μου που κυριαρχούσε σαν μοντέλο την χρυσή εποχή του ελληνικού σινεμά, ενώ έμεινε ως αγαπημένη καλτ μορφή στα μετέπειτα χρόνια. Μπορούμε να την αναγνωρίσουμε ως πηγή έμπνευσης για μία άλλη φοβερή μάνα της ελληνικής τηλεόρασης, την Ντένη Μαρκορά.
Serial Mom (1994)
Η Kathleen Turner παίζει την τέλεια μεσοαστή μητέρα εξωτερικά, ενώ εσωτερικά καραδοκεί ένας αιμοσταγής δολοφόνος. Σε μία απολαυστική μαύρη σάτιρα υπό την σκηνοθεσία του John Waters, η άψογη μητέρα έχει απαιτήσεις που αν δεν ακολουθηθούν το μετανιώνεις ακριβά.
Grey Gardens (1975)-(2009)
Ένα σπαρακτικό ντοκιμαντέρ που ύστερα έγινε μία σπαρακτική ταινία, με την Drew Barrymore και την Jessica Lang να παίζουν με εξαιρετική μαεστρία ένα αληθινό δράμα μητέρας-κόρης. Πρώην αριστοκράτισσες και μακρινοί συγγενείς της Jackie Kennedy, οι δύο γυναίκες σταδιακά οδηγούνται στην πλήρη κοινωνική απομόνωση, αφότου γνωρίσουν την οικονομική καταστροφή. Ύστερα από χρόνια τους καταγράφει ο φακός μίας ομάδας κινηματογραφιστών σε κατάσταση πλήρους εξαθλίωσης. Παρατηρώντας τις φοβερά ιδιαίτερες αλλά και ταυτόχρονα αναγνωρίσιμες προσωπικότητες των ηρωίδων, παρατηρεί κανείς πως υπάρχει ένα μίσος και απωθημένο μεταξύ τους που, όμως, κρύβει μία βαθιά αγάπη.
Bambi (1942)
Για μερικούς υπήρξε η πρώτη φορά που έκλαψαν σε ταινία και υπήρξε αφορμή για να πρωτοσκεφτούν την ιδέα της απώλειας. Ο ρόλος της μάνας στο αριστουργηματικό Bambi της Disney μπορεί να είναι σχετικά σύντομος, έχει μείνει όμως στα χρονικά για το σοκ που μας άφησε ως παιδιά. Σε μία εποχή μάλιστα που τόσο αξιαγάπητοι χαρακτήρες επιβίωναν με κάποιο τρόπο, η Disney πήρε την τολμηρή απόφαση (που στα μετέπειτα χρόνια την έκανε κανόνα) να την βγάλει από το παιχνίδι, αναπαράγοντας έτσι απόλυτα την ιδέα της μητρικής θυσίας αλλά και μεταφέροντας μας, μια και καλή, μία παιδική αποστροφή για το κυνήγι που θα μας ακολουθήσει σε όλη μας τη ζωή. Η στιγμή του θανάτου δε δείχνει τίποτα, πράγμα που είναι ακόμα πιο τρομακτικό.
Todo Sobre Mi Madre (1999)
Όλα για την μητέρα μου, μία από τις ταινίες που καθιέρωσε τον Αλμοδοβάρ, χαράζοντας το ιδιαίτερο στυλ του στα μάτια του κοινού. Με μία δύσκολη, αλλά ευρηματική, ιστορία και χαρακτήρες πολύ καλά σκιαγραφημένους, συγκροτείται ένα δραματικό και κωμικό έργο που πλαισιώνει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της πενθούσας μητέρας (υπό την ερμηνεία της Cecilia Roth).
Rosemary's Baby (1968)
Μπορεί η Mia Farrow να είναι εγκυμονούσα στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας, αλλά αν αφαιρέσεις το στοιχείο του τρόμου στο οποίο επικεντρώνεται το έργο, πρόκειται επίσης ένα έργο για την μητρότητα. Αφότου η Rosemary γεννήσει, το έργο δίνει έναν παράξενο φόρο τιμής στο μητρικό ένστικτο που κυριαρχεί σε μία μάνα, ακόμα και αν ο γιος της είναι ο ίδιος ο διάβολος.
We Need to Talk About Kevin (2011)
Η Tilda Swinton παίζει την γεμάτη ενοχές μητέρα ενός εφήβου ψυχοπαθή, που καταστρέφει το μέλλον μία ολόκληρης κοινότητας. Η ιστορία διαδραματίζεται σε μεικτό χρονολογικό πλαίσιο, με αποσπάσματα από δυσοίωνα στιγμιότυπα ανατροφής του παιδιού που εναλλάσσονται με εφιαλτικές σκηνές του τραγικού αποτελέσματος. Ένα έργο που μάλλον δεν συστήνεται σε όσους σκέφτονται να γίνουν άμεσα γονείς.
Sansho the Bailiff (1954)
Μία ταινία για την μητέρα που ίσως θα θέλατε να αποφύγετε να την δείτε την ημέρα της μητέρας ούτως ώστε να μην την τρομάξετε με τα δάκρυα που θα επιφέρει το έργο. Η τραγωδία του Kenji Mizoguchi αποτελεί μία από τις πιο συγκινητικές ταινίες στην λίστα. Ξεκινάει με την σκληρή ιστορία μίας μητέρας που προσπαθεί να επιβιώσει, ενώ τα παιδιά της έχουν πουληθεί ως σκλάβοι και ο άνδρας της βρίσκεται στην εξορία. Ο σκηνοθέτης έχει μία ουσιαστική ικανότητα να πλάθει δυναμικές γυναίκες, υπενθυμίζοντας μας πως ο χρόνος που περνάμε μαζί τους μπορεί να κοπεί απότομα, αλλά μας σημαδεύει για πάντα.
Sophie's Choice (1982)
Η Χρυσή Εποχή της Merryl Streep, η εποχή που έπρεπε να αποδείξει το ταλέντο της. Το Sophie's Choice υπήρξε ουσιαστικά το έργο που την έφερε εδώ που βρίσκεται. Το έργο διαδραματίζεται στο μεγαλύτερο μέρος του μέσα σε ένα διαμέρισμα του Brooklyn, όπου η πρωταγωνίστρια, μία Πολωνή επιζών του Ολοκαυτώματος, περνάει τον χρόνο της με τον εραστή της και τον συγγραφέα γείτονα τους. Σταδιακά το έργο αποκαλύπτει ρωγμές στην σχέση τους και ένα μυστικό τους χωρίζει. Η επιλογή της Sophie δεν είναι επιλογή, αλλά το χειρότερο σενάριο που μπορεί να φανταστεί οποιοσδήποτε γονιός.
Mamma Roma (1962)
Η Ιταλίδα μητέρα. Φασαριόζα, επιτακτική, παθιασμένη και υπερβολική από κάθε άποψη. Το στερεότυπο της πάντα υπήρξε μία δελεαστική επιλογή για κάθε σκηνοθέτη. Στο δεύτερο έργο του ιερού τέρατος Pasolini, η Ιταλίδα μάνα, υπό την φοβερή ερμηνεία της Anna Magnani, ισορροπεί μεταξύ της αγίας και της πόρνης. Αφότου τελείωσαν οι μέρες που πουλούσε το κορμί της για να ζήσει τα παιδιά της, η πρωταγωνίστρια έχει φτάσει στο σημείο οι θυσίες της να πιάσουν τόπο και να προσφέρουν στον γιο της την ζωή που του αξίζει. Σαφώς τα πράγματα δε θα ακολουθήσουν τα σχέδια της, αλλά αυτό δεν εμποδίζει την Magnani να μας παρουσιάσει όλες τις συναισθηματικές αποχρώσεις ενός χαρακτήρα που θα μπορούσε να υποπέσει κάλλιστα στην παγίδα ενός ακόμη στερεότυπου.
Carrie (1976)
Μανιακή και φανατικά θρησκόληπτη, η Margaret White είναι ο τύραννος της έφηβης κόρης της σε ένα από τα γνωστότερα έργα του Brian De Palma, βασισμένο στο πρώτο μυθιστόρημα του Stephen King. H Κυρία White κυνηγάει την κόρη της Carrie με σχιζοφρενή φανατισμό, κλείνοντας την σε ένα ντουλάπι γεμάτο σταυρούς, προκειμένου να την ξορκίσει για την παραμικρή παράβαση, ή όποια εκλαμβάνει αυτή ως παράβαση. Η υπερπροστατευτική μητέρα – εφιάλτης κάθε παιδιού.
Psycho (1960)
Ο καλύτερος φίλος ενός αγοριού είναι η μητέρα του. Μπορεί η ιστορία να περιβάλλεται γύρω από τον Norman Bates, όλοι όμως ξέρουμε ποιος ήταν ο πραγματικός και σχεδόν αθέατος πρωταγωνιστής του έργου. Μία από τις πιο εμβληματικές ταινίες του Hitchcock εμβαθύνει φροϋδικά πάνω στην παθολογική σχέση μητέρας-γιου για να πλάσει το πιο περιβόητο μαμμόθρεφτο και σεξουαλικά καταπιεσμένο αγόρι της 7ης τέχνης. Η Κυρία Bates δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας σχιζοφρενής ψυχοπαθής, παρότι τρελαίνεται λίγο που και που… όπως όλοι. Ο Anthony Perkins στον καλύτερο ρόλο της καριέρας του, υποδύεται έναν πολύπλευρο πρωταγωνιστή που, όλως παραδόξως, κερδίζει την συμπάθεια μας.
Mommie Dearest (1981)
Η Faye Dunaway δεν μοιάζει με κανέναν άνθρωπο στην γη, αλλά είναι η χειρότερη μάνα του κόσμου. Για να εκτιμήσει κανείς την ερμηνεία της στο συγκεκριμένο έργο πρέπει να κατανοήσει την απροκάλυπτη αγάπη του ρόλου της για την τρέλα. Παρότι δεν καταχωρείται ιδιαίτερα ψηλά στην εκτίμηση των κριτικών, το έργο έχει καταφέρει να συγκροτήσει γύρω του ένα ενθουσιώδες κοινό.
Hush (1998)
Για τις νύφες που θεωρούν κρυφά ότι η πεθερά τους θέλει να τις σκοτώσει. Άλλη μία αρκετά γνωστή αναπαράσταση της ενίοτε αρρωστημένης σχέσης μάνας γιου. Η Jessica Lang, όπως πάντα υπέροχη, υποδύεται την μεγαλοαστή μητέρα που έχει άκρως διαφορετικά σχέδια από την νύφη της Gwyneth Paltrow, ενώ ο γιος της κάνει τα στραβά μάτια. Δεν μπορούμε να την χαρακτηρίσουμε δαιμονική, παρότι στην πραγματικότητα δεν έχει όρια. Η συγκεκριμένη μάνα είναι ο εφιάλτης κάθε γυναίκας.
Φθινοπωρινή Σονάτα (1978)
Η μοναδική φορά που το ιερό τέρας του κινηματογράφου Ingmar Bergman, συνεργάστηκε με την φοβερή και παραδόξως συνονόματη Ingrid Bergman (προς απογοήτευση μας, δεν έχουν συγγένεια). Η μούσα του σκηνοθέτη Liv Ullman υποδύεται μία στερημένη από μητρική στοργή κόρη που, πλέον παντρεμένη, υποδέχεται την πετυχημένη μητέρα της στο σπίτι της. Μία νύχτα στέκεται ως αφορμή για να ανοιχτούν οι πόρτες του παρελθόντος και να αποκαλυφθούν χρόνια κρυμμένα απωθημένα, μυστικά, πληγές και παράπονο. Το έργο ουσιαστικά διερευνά περισσότερο από την πολύπλοκη και σπαρακτική σχέση μάνας- κόρης, την βαρύτητα της γονικής απουσίας και τις συνέπειες της, χτίζοντας με απόλυτα σκανδιναβική ματιά, χαρακτήρες γεμάτους ένταση που φτάνουν στα όρια του παραλογισμού, όπως όμως κάνουν και τα πραγματικά ισχυρά συναισθήματα. Μία δυναμική ψυχολογική ματιά στην ευθύνη και μία Ingrid Bergman απομακρυσμένη από τα φώτα του Hollywood σε ένα έργο πολύπλοκο και απλό, όπως μόνο ο Bergman ξέρει να δημιουργεί.
Μην το δείτε με τις κόρες σας.
