γράφει η Μαρία Ράπτη
Εκείνη την ημέρα, λένε εκείνοι που ξέρουν, η πόλη ήταν ανήσυχη. Δεν ήταν κάτι που μπορούσες να δεις ή να το αγγίξεις, κάτι που μπορούσες να προσδιορίσεις, μα ήταν κάτι που ένιωθες. Και μαζί με εσένα το ένιωθαν κι άλλοι. Το ένιωθαν όλοι. Η πόλη ήταν ανήσυχη, γιατί κάτι καινούργιο ερχόταν. Και τα καινούργια πράγματα δεν αρέσουν σε όσους έχουν συνηθίσει ή έχουν βολευτεί. Δεν αρέσουν στους κυβερνήτες και τους άρχοντες, δεν τα θέλουν οι βιομήχανοι, οι έμποροι και οι ευκατάστατοι, που έχουν την πόλη για δική τους και πιστεύουν ότι έτσι θα έπρεπε να παραμείνει.
Έτσι, κοιτάχτηκαν ύποπτα όταν συναντήθηκαν μεταξύ τους στις πλατείες. Χαιρετήθηκαν μαγκωμένα στα σταυροδρόμια και στα καφενεία, αναρωτώμενοι αν το ένιωθαν και οι άλλοι, αν κάποιος ήξερε, αν κάποιος θα μπορούσε να το σταματήσει. Η ανήσυχη πόλη γύρω τους το προετοίμαζε, το κοιλοπονούσε.
Όμως όταν το καινούργιο είναι να έρθει δεν ρωτά κανέναν και κανείς δεν μπορεί να το σταματήσει -κι αυτό ακριβώς έγινε εκείνη τη μέρα. Η πόλη, που δεν επιθυμούσε πια να είναι ήσυχη, το έφερε στο φως.
Η Φεντερασιόν ιδρύεται στη Θεσσαλονίκη στις 24 Ιουλίου του 1909 από τον σοσιαλιστή Αβραάμ Μπεναρόγια, ο οποίος συσπειρώνει γύρω του ομάδες με μέλη από την προοδευτική εβραϊκή κοινότητα της πόλης και αρκετούς διανοούμενους. Η οργάνωση ονομάζεται αρχικά «Εργατικός Σύνδεσμος Θεσσαλονίκης» (Ασσοσισασιόν Ομπραντέρα ντε Σαλόνικα) και -μετά τη συμμετοχή της στην εργατική διαδήλωση την Πρωτομαγιά του 1909- αυξάνει σημαντικά την επιρροή της στην πόλη. Αργότερα συνενώνεται με την βουλγαρική Σοσιαλδημοκρατική ομάδα και μετονομάζεται σε «Σοσιαλιστική Εργατική Συνομοσπονδία Θεσσαλονίκης» (Φεδερασιόν Σοσιαλίστα Οβραδέρα δε Σαλονίκι).
Οι οθωμανικές αρχές αποδέχονται την οργάνωση, κυρίως γιατί έχει νομιμόφρονα δράση και πολυεθνική ταυτότητα. Η οργάνωση συνεργάζεται με το κίνημα των Νεότουρκων, καθώς πιστεύει ότι μπορεί να λύσει το ζήτημα των διαφορετικών εθνοτήτων. Για σχεδόν μια δεκαετία, η οργάνωση αναπτύσσει εξαιρετικά σημαντική δράση στα εργατικά κινήματα της πόλης. Μετά την εγκαθίδρυση Ελληνικής κυβέρνησης το 1912, η οργάνωση συνεχίζει να υποστηρίζει την ανεξαρτησία της περιοχής, μέχρι που επανέρχεται στον έλεγχο του Μπεναρόγια και όσων υποστηρίζουν τη νέα κατάσταση. Τα μέλη της θα αντιμετωπίσουν συχνά συλλήψεις και εξορίες. Το 1918 η οργάνωση προσχωρεί στο Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος, το μετέπειτα Κ.Κ.Ε
