Η ασφάλεια και η αίσθηση άνεσης στον δημόσιο χώρο αποτελούν θεμελιώδη δικαιώματα για όλους, αλλά η εμπειρία του αστικού περιβάλλοντος συχνά διαφέρει με βάση το φύλο και την κοινωνική ταυτότητα. Αυτήν τη διαφορετικότητα ανέδειξε η έμφυλη χαρτογράφηση που υλοποίησε το Europe Direct Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με την ActionAid Hellas, επικεντρωμένη στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και στις Σαράντα Εκκλησιές.
Το πρόγραμμα, που συνδυάζει επιτόπια παρατήρηση και συμμετοχική έρευνα, είχε στόχο να εξετάσει πώς γυναίκες και ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα αντιλαμβάνονται τη ζωντάνια, την ασφάλεια και την πρόσβαση στις δημόσιες υποδομές. Μέσα από περιπατητικές διαδρομές και εργαστήρια, κατεγράφησαν παρατηρήσεις, συναισθήματα και βιώματα σε πραγματικό χρόνο.
Στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, οι πολυσύχναστοι δρόμοι αποπνέουν ζωντάνια και κίνηση. Όμως, όταν πέφτει το σκοτάδι, η ατμόσφαιρα αλλάζει. Σημεία με λιγοστό φωτισμό και στενά πεζοδρόμια μεταμορφώνονται σε χώρους που συχνά προκαλούν ανησυχία. Αντίθετα, στις Σαράντα Εκκλησιές, η γειτνίαση με το φυσικό τοπίο δημιουργεί μια αίσθηση ηρεμίας, που όμως χάνεται όταν τα μονοπάτια σκοτεινιάζουν και ο δημόσιος χώρος χάνει τη διαφάνειά του.
Αυτά είναι μερικά από τα ευρήματα μιας πρωτοποριακής έρευνας που διεξήχθη από το EUROPE DIRECT Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με την ActionAid Hellas. Γυναίκες και μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας χαρτογράφησαν δύο εμβληματικές περιοχές της πόλης – την πλατεία Ναυαρίνου και τις Σαράντα Εκκλησιές – αναδεικνύοντας πώς ο φωτισμός, η αρχιτεκτονική και η ανθρώπινη δραστηριότητα διαμορφώνουν την αίσθηση ασφάλειας στο δημόσιο χώρο.
Ναυαρίνου: Ζωντάνια με κρυφές ανησυχίες
Η περιπατητική έρευνα αποκάλυψε πως η πλατεία Ναυαρίνου και οι γύρω δρόμοι, όπως η Ιασωνίδου και η Τσιμισκή, προσφέρουν έναν αστικό παλμό γεμάτο φως και ήχους. Ωστόσο, σημεία χωρίς επαρκή φωτισμό και στενά πεζοδρόμια δημιουργούν προβληματισμούς. «Το φως και η μουσική από τα μαγαζιά με τραβούν, αλλά όταν τα φώτα σβήνουν, η περιοχή μοιάζει λιγότερο φιλόξενη», σχολιάζει μία συμμετέχουσα.
Σαράντα Εκκλησιές: Ηρεμία που σκιάζεται από το σκοτάδι
Από την άλλη, η χαρτογράφηση στις Σαράντα Εκκλησιές ανέδειξε τη διττή φύση της περιοχής. Το πράσινο και η γειτνίαση με το Σέιχ Σου προσφέρουν γαλήνη τη μέρα, αλλά την νύχτα η έλλειψη φωτισμού και η χαμηλή ορατότητα ενισχύουν την αίσθηση απομόνωσης. «Το δάσος είναι μαγευτικό, αλλά μόνη μου δεν θα περπατούσα εδώ το βράδυ», παρατηρεί μία άλλη συμμετέχουσα.
Το πρόγραμμα δεν περιορίστηκε στη συλλογή δεδομένων. Μέσα από τη συμμετοχική διαδικασία, οι συμμετέχοντες εξερεύνησαν πώς οι έμφυλες ταυτότητες επηρεάζουν την αντίληψη του δημόσιου χώρου. Η ανάλυση ανέδειξε ότι ο αστικός σχεδιασμός συχνά παραβλέπει τις ανάγκες των διαφορετικών κοινωνικών ομάδων, δημιουργώντας αποκλεισμούς. Για παράδειγμα, η έλλειψη θέσεων ανάπαυσης ή φιλικών προς τα παιδιά χώρων αποτρέπει γυναίκες και οικογένειες από το να αξιοποιούν πλήρως τον χώρο.
