10 Υποτιμημένες Ταινίες από το 80΄ Μέχρι Σήμερα
Ξεχασμένες μέσα στον χρόνο, τις κακές κριτικές ή απλά στο
χάος της μαζικής παραγωγής, το πιο κοινό “σφάλμα στο οποίο υπέπεσαν οι
περισσότερες από αυτές τις επιλογές είναι το γεγονός ότι επιδιώκουν να
ισορροπήσουν ανάμεσα σε δύο κόσμους:
του εμπορικού και του ποιοτικού, του
εφηβικού block buster και
του ώριμου δράματος- που αποτελεί μεγάλο “no-no στην αγορά του σινεμά. Το κοινό θέλει κάτι συγκεκριμένο-
και κάπου εκεί οι ταινίες που έκαναν το άλμα του συνδυασμού και της
διασταύρωσης έχασαν τον δρόμο και έπεσαν στο κενό. Κατά βάση αυτή ήταν η μεγάλη
αμαρτία που μαθαίναμε ως μαθητές να αποφεύγουμε πάση θυσία-να μην ξεφεύγουμε
από το κέντρο μας, να επιλέγουμε ένα κοινό, ένα είδος, έναν στόχο και να
μένουμε εκεί. Κατά την γνώμη μου όλες αυτές οι συμβουλές όταν κάνεις
κινηματογράφο είναι παντελώς ηλίθιες. Όλα εκείνα τα στοιχεία που εμποδίζουν την
πλήρη αφομοίωση του έργου από την αγορά είναι εκείνα που κάνουν μία ταινία
πραγματικά καλή, πολυδιάστατη και αντιπροσωπευτική του σκηνοθέτη και της ιδέας
του. Συνεπώς ας ρίξουμε μία ματιά σε ταινίες που έπαιξαν αυτό το χαρτί και για
διάφορους λόγους φαίνεται να έχασαν στην αγορά.
Θα προσέξετε πως η λίστα αναφέρεται
κυρίως σε ταινίες από studio,
διότι αν μιλούσαμε για ανεξάρτητο κινηματογράφο, η λίστα δεν θα τελείωνε ποτέ.
Marie
Antoinette (2006) Sofia
Coppola
Όταν πρωτοβγήκε θυμάμαι πολύ καθαρά τις αρνητικές κριτικές
που ακολούθησαν μία μεγάλη διαφημιστή εκστρατεία που εν τέλη απέτυχε.
Θυμάμαι
επίσης ότι την πρώτη φορά που την είδα δεν μου άρεσε σχεδόν καθόλου. Το λάθος
της ταινίας είναι ακριβώς αυτό που ανέπτυξα στην εισαγωγή: πρέπει να επιλέξει
τι ταινία θέλει να είναι. Χάνει από το εφηβικό-θηλυκό κοινό της διότι σοβαρεύει
πολύ έντονα και χάνει από το ώριμο κοινό της, διότι είναι πολύ ανώριμη. Ύστερα
όμως από το πρώτο σοκ, κατάλαβα πως ακριβώς έτσι ήταν και ο ίδιος ο χαρακτήρας
της γνωστής Βασίλισσας, συνεπώς η ταινία είχε το δικαίωμα να είναι και τα δύο
ταυτόχρονα και όλως περιέργως το εναλλακτικό ψυχολογικό πορτραίτο που προέκυψε
από αυτήν την λογική, εν τέλη λειτούργησε κατατάσσοντας την ταινία ως
πετυχημένη. Κάτι ακόμα αξιοσημείωτο είναι η τόλμη της ταινίας, τολμάει να γίνει
ποπ, ιστορική, φιλοσοφική και υποκειμενική ταυτόχρονα και αυτό δεν το βρίσκει
κανείς συχνά. Ανόμοια δοσμένες καταστάσεις-όπως μας έχει συνηθίσει η Coppola που όμως επιτυγχάνουν
εν τέλη τον αισθητικό και δραματικό τους στόχο διότι αλλάζουν μαζί με τον
χαρακτήρα τους χωρίς να ενδιαφέρονται για το αν θα κακοφανεί στον θεατή, όχι
προκλητικά αλλά με πρωτοφανή ελευθερία. Φυσικά απέτυχε η ταινία, για παρόμοιους λόγους που έπεσε η ίδια
η Αντουανέτα: Το κοινό δεν ήταν υποχρεωμένο να την καταλάβει.
Τα Παιδιά των Ανθρώπων (2006) Alfonso Cuaron
Μπορεί ο Alfonso
Cuaron να κυριάρχησε στα Όσκαρ με το “Gravity, το 2006, όμως όταν κυκλοφόρησε
το Sci Fi δράμα του, το
όνομα του δεν ακουγόταν σχεδόν καθόλου.
Η ταινία έλαβε μία σχετικά αξιοπρεπή διαφημιστή καμπάνια, που όμως διαφήμιζε την ταινία σε λάθος κοινό-περισσότερο ως blockbuster παρά ως συμβολικό δράμα,
μάλλον και ο λόγος που δεν διαδόθηκε ανάλογα. Βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο, η Sci-Fi παραλλαγή της ιστορίας
της γέννησης του θείου βρέφους, έχει ο,τι επιθυμεί ένας συμβολιστής. Μακράν από
τα καλύτερα έργα που έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία 20 χρόνια, όφειλε να είχε
χαρίσει το όσκαρ στον Cuaron
από τότε. Η ερμηνεία του Clive
Owen είναι εξαιρετική και συνέβαλε ο ίδιος στην διαμόρφωση του ρόλου του
και η σκηνοθεσία αποτελεί πρότυπο ενός πετυχημένου δράματος.
Pleasant ville
(1998) Gary Ross
Μια κοινωνικοπολιτική ματιά στην μετάλλαξη της αμερικανικής
κοινωνίας μεταμφιεσμένη ως εφηβική κομεντί.
Η ταινία αυτή υπήρξε ένας από τους
λόγους που δημιουργήθηκε αυτή η λίστα διότι είναι ένα περίφημο παράδειγμα marketing vs νοήματος.Παρομοίως όπως έγινε με το “Truman Show και το “The Majestic, μια κατά τα
άλλα σοβαρή ταινία καμουφλάρεται ως ένα εμπορικό flick για να φτάσει το μαζικό κοινό. Αν
δει κανείς το επίσημο trailer πριν
δει την ίδια, μάλλον θα βρεθεί προ εκπλήξεως μπροστά στην ιστορία που θα
συναντήσει. Μία εφηβική κομεντί που ευθέως μετατρέπεται σε κοινωνικό δράμα που
αγγίζει τον ρατσισμό, τις διακρίσεις, την ελευθερία της έκφρασης και τον
φασισμό της αμερικανικής κοινωνίας όταν άφησε πίσω της το ονειρικό 50'. Αρκετά
απλό στην σύλληψη με εφευρετικά μέσα αφήγησης και μία υγιής εναλλαγή ψυχαγωγίας
και σοβαρότητας, το Pleasantville
έχει αναπτύξει γύρο του ένα θερμό κοινό που διαρκώς αναρωτιέται γιατί
δεν είναι ευρύτερα γνωστό. Μέχρι την επιστροφή της εξαλογίας των Star Wars το 1999 είχε την
πρωτιά στις ταινίες με τη μεγαλύτερη χρήση ειδικών εφέ και ίσος είναι η
μοναδική φορά που ο Randy
Newman κατόρθωσε να κάνει μία μουσική επένδυση της προκοπής.
It's All
About Love (2003) Thomas Vinterberg
Με την μουσική του Preisner, την σκηνοθεσία του Vinterberg και διανομή αστέρων, το “It's All About Love κατάφερε να είναι μία κριτική και
εισπρακτική αποτυχία, σε σημείο ακόμα και η εταιρία διανομής του να το κόψει
. Ο
λόγος μάλλον είναι διότι πέφτει στην κατηγορία των ταινιών που δεν μπορεί να
αποφασίσει ακριβώς τι είναι. Είναι μία Αμερικανική ταινία με σκανδιναβικό
χαρακτήρα, ένα ρομαντικό Sci-Fi
με στοιχεία θρίλερ, μία ιστορία επιβίωσης με ένα τέλος χωρίς κορύφωση.
Παρακολουθώντας το όμως, για μένα όλες αυτές οι ανισότητες δεν έχουν σημασία,
διότι εξυπηρετούν το νόημα του έργου που λειτουργεί συνολικά-αφαιρετικά ακόμα,
και όχι συγκεκριμένα στην αφήγηση. Το θέμα του έργου είναι η επιβίωση ενός
ζευγαριού σε έναν κόσμο που καταρρέει και χρειάζεται ακριβώς όλα τα παραπάνω
στοιχεία για να αναδείξει ένα τέτοιο περιβάλλον γιατί καταρρέει και τι ακριβώς
σημαίνει το “καταρρέει. Η λύση που προσφέρει είναι σαφώς η αγάπη και την
αναδεικνύει τόσο άδοξα όσο θα περίμενε κανείς σε έναν χαμένο κόσμο. Αν κανείς
το παρακολουθήσει συγκεκριμένα για την πλοκή, μάλλον θα απογοητευτεί. Το έργο
είναι εμπειρικό και εννοιολογικό, ο σουρεαλισμός που το διακατέχει και η
συναισθηματική του γραμμή είναι τα στοιχεία που το ολοκληρώνουν. Προσωπικά
θεωρώ πως αξίζει μία πολύ καλύτερη θέση στον κινηματογράφο.
The Misfits
(1961) John Huston
Ίσως όχι η Marilyn
που ξέρουμε, σίγουρα όμως η καλύτερη.
Από τις τελευταίες ταινίες της Marilyn Monroe και η
τελευταία του παιδικού έρωτα της και εξίσου περίφημο Clark Gable, το “The Misfits δεν έχει τραγούδια, δεν
έχει χορευτικές σεκάνς, έχει αισθητική, χαρακτήρες και αληθινή σύγκρουση: όλα
εκείνα τα στοιχεία δηλαδή που δεν περιμένεις να δεις σε μία ταινία της Marilyn και παρακολουθώντας
την κατανοείς πόσο αδικημένη εν τέλη ήταν από την βιομηχανία. Παρότι ο ρόλος της
δεν είναι εξαιρετικά κόντρα σε αυτό αυτό που ξέρουμε- μιας όμορφη και
ταυτόχρονα θλιβερή εκμεταλλεύσιμη γυναίκα σε έναν κόσμο που δεν της πολυπέφτει
λόγος, η Marilyn τοναγγίζει με τελειότητα. Τοποθετημένη στο
ερημικό τοπίο της Β. Αμερικής η ταινία
περιστρέφεται γύρο από το παράνομο κυνήγι αλόγων, των ανθρώπινων σχέσεων και
δύο αντίθετων πόλων ηθικής.
“Diarios de
Motocicleta (2004) Walter
Salles
Σε παραγωγή του Robert Redford, σχετικά γνωστή αλλά χωρίς τον ενθουσιασμό που της
αξίζει
. Πολλοί δεν χώνεψαν την
συγκεκριμένη ταινία διότι περίμεναν να δουν έναν πολιτικό ύμνο στον Che Guevara και αντ' αυτού
βρέθηκαν εμπρός ενός road trip
ενός νεαρού φοιτητή ιατρικής που διαρκώς έμπλεκε. Προσωπικά για μένα αυτός
ακριβώς είναι ο λόγος που καθιστά την ταινία ως αριστούργημα. Χωρίς πολιτικούς
ύμνους και ηρωικές αναπαραστάσεις, μας δείχνει την πορεία ενός νέου ο οποίος θα
καταλήξει στα χρυσά γράμματα της ιστορίας από κοινή λογική και αγνή ιδεολογία,
δείχνοντας μας όχι τον ήρωα αλλά
το ταξίδι που μετέτρεψε τον φοιτητή στον
Che και το καταφέρνει
αβίαστα. Μας φέρνει σε επαφή με την Νότια Αμερική των 60s, την νεότητα, την φτώχεια, το δίκαιο
και το άδικο, τον έρωτα, την καλοσύνη. Ένας ανθρωπιστικός ύμνος για τον
άνθρωπο. Κέρδισε όσκαρ για το τραγούδι “Al Otro Lado Del Rio και δικαίως αφού από την μουσική μέχρι την
σκηνοθεσία και την υποκριτική, το έργο είναι άψογο.
The French
Lieutenants Woman (1981) Karel Reisz
Παρότι υποψήφιο για πέντε όσκαρ την εποχή του, η ευφυέστατη
ταινία αυτή ξεχάστηκε στον χρόνο για το μαζικό κοινό και είναι ελάχιστη οι
σινεφίλ της νέας γενιάς που την γνωρίζουν, τουλάχιστον στην Ελλάδα.
Με σενάριο
του νομπελίστα Harold Pinter και
το δίδυμο Streep και Ivory, η ταινία αποτελεί ένα
διαμάντι σεναρίου και υποκριτικής που κινείται σε δύο παράλληλους κόσμους:
αυτήν της ιστορίας που διαδραματίζεται, του John Fowles και των ηθοποιών που την αναπαριστούν στην ίδια την
παραγωγή. Αυτή η ιδέα της παράλληλης αφήγησης μεταξύ ιστορίας και συνεργείου
είναι δύσκολο να αγνοηθεί τόσο για την σύλληψη όσο και τις δραματικές
δυνατότητες που προσφέρει και είναι αληθινά απορίας άξιο γιατί δεν εφαρμόζεται
στον κινηματογράφο πιο συχνά. Όπως είναι αναμενόμενο, η μία ιστορία συμπληρώνει
την άλλη, κοντράρονται, ειρωνεύεται η μία την άλλη και δίνουν την κάθαρση ή την
μη-κάθαρση σε ίσο χρόνο αναδεικνύοντας το πόσο λίγο οι εποχές έχουν αλλάξει
ουσιαστικά το άνθρωπο.
Dreams(1990)
Akira Kurosawa
Παρά την φήμη του σκηνοθέτη, “Τα Όνειρα δεν κατάφεραν να
περάσουν στην ιστορία με τις υπόλοιπες εμβληματικές ταινίες του.
Από τις λιγότερο
γνωστές ταινίες του Kurosawa και
μάλλον από τις πιο προσιτές. “Τα Όνειρα σε παραγωγή της Warner Bros και με την συμμετοχή του Scorsese και του Ishiro Honda συχνά δεν είναι
αποδεκτά από το κοινό του Kurosawa
για αυτόν ακριβώς τον λόγο, ότι ξεφεύγει από την φόρμα “Kurosawa. Προσωπικά αυτό το στοιχείο
δεν με ενοχλεί αλλά και δεν βλέπω ιδιαίτερα μεγάλη απόκλιση. Οχτώ όνειρα του
Κουροσάβα που πλάθουν οχτώ ξεχωριστές ιστορίες με καλλιτεχνική αρτιότητα και
εικαστική προσέγγιση, μιλάνε για τον άνθρωπο και το περιβάλλον του, το ιερό, το
μοιραίο και την αλληλεπίδραση τους. Ανοιχτό σε ερμηνεία και αυτό είναι μέρος
της αριστοτεχνικής μαγείας του.
Russian Ark
(2002) Aleksandr Sokurov
Όχι τόσο αδικημένη αλλά σίγουρα περισσότερο απ'όσο αξίζει, η
Ρώσικη Κιβωτός είναι ένα αριστούργημα που είναι θαύμα το πως κατακτήθηκε.
Υπό
την σκηνοθεσία του περίφημου Aleksandr
Sokurov, η ταινία πρόκειται για μία ιστορική αναδρομή στην τσαρική Ρωσία
του μουσείου Ermitage. Αιώνες
περνάνε εμπρός των ματιών σου καθώς πλανιέσαι στους διαδρόμους του πρώην
αυτοκρατορικού ανακτόρου με συνοδό έναν Ευρωπαίο διπλωμάτη. Η ταινία δεν
πρόκειται για ντοκιμαντέρ, έχει ξεκάθαρη δομή και δραματουργία, ποιητικότητα
και φοβερή αισθητική. Το κυριότερο, η ιστορία μεταδίδεται διακριτικά και δεν
αναπαριστάται. Αντιλαμβάνεται κανείς την σύγκρουση της Ρωσίας με την Ευρώπη,
την κινητήρια δύναμη πίσω από τον πολιτισμό της και δένει την κριτική με την
απλή παρουσίαση κάνοντας την διείσδυση στην ρωσική ιστορία προσωπική και
ουσιαστική. Η δε τελική σκηνή της εξόδου της παλιάς Ρωσίας στην νέα Ρωσία είναι
γλυκόπικρη. Το σπουδαιότερο στοιχείο του έργου είναι βέβαια ότι αποτελεί την
μοναδική ταινία στον κόσμο που γυρίστηκε ολοκληρωτικά με μία λήψη- όνειρο που
είχε εκφράσει στο παρελθόν ο Eisenstein.
Plenty (1985)
Fred Schepisi
Βασισμένο σε θεατρικό, η σχεδόν ξεχασμένη αυτή ταινία
αποτελεί για μένα τον ορισμό της μεταπολεμικής κατάθλιψης.
Μία βρετανίδα
γυναίκα (Meryl Streep),
πρώην μέτοχος της γαλλικής αντίστασης στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και παντρεμένη
με έναν Βρετανό διπλωμάτη, αρνείται να συμβιβαστεί με την μεταπολεμική
πραγματικότητα που την περιβάλλει και οδηγεί τον εαυτό της και τους γύρο της
στην καταστροφή. Η ταινία ασχολείται με ένα θέμα που δεν θίγεται αρκετά κατά
την γνώμη μου και είναι πολύ αντιπροσωπευτικό των ευρωπαϊκών γενεών του 20ου
αιώνα: η κατάθλιψη που επέρχεται μετά την φαινομενική νίκη του αγωνιζόμενου
όταν καταλαβαίνει ότι δεν έχει αλλάξει τίποτα. Εκτός του ότι η ταινία έχει
εκπληκτικό καστ (και το χρειάζεται), έχει ένα πολιτικό μάτι πάνω σε δύο αντίθετες
ιδεολογίες: του ήμι-συστηματικού διπλωμάτη και της απογοητευμένης
επαναστάτριας. Συνεπώς είναι ένα θέμα που πιστεύω εύκολα αγγίζει το ελληνικό
κοινό διότι υπάρχει συσχέτιση με το τοπικό παρελθόν. Πολλοί κατακρίνουν την
ηρωίδα και ενίοτε είναι δύσκολο να μην το κάνεις, παρόλα αυτά η τελική σκηνή
επιτρέπει όχι μόνο την συμπόνοια αλλά και την κατανόηση ενός ανθρώπου που μη
έχοντας ιδανικά, δεν έχει τίποτα.
