γράφει ο Στέφανος Γραβάνης
Στο ξεκίνημα της δεκαετίας του ’50 η Ευρώπη έχει ορθοποδήσει οικονομικά.
Μια νέα κοινωνία αναδύεται από τις στάχτες του πολέμου προκαλώντας έντονο προβληματισμό λόγω του καπιταλιστικού ορθολογισμού και της βαναυσότητας του νέου οικονομικού και κοινωνικού συστήματος.
Ο κινηματογράφος όπως και η τέχνη γενικότερα, αναζητεί νέες φόρμες έκφρασης.
Το τυπικό χολυγουντιανό πρότυπο δεν μπορούσε πια να στέκει καθώς η τυπική ανάπτυξη και έκβαση μιας ιστορίας θεωρούνται τετριμμένα. Παράλληλα, ο ιταλικός νεορεαλισμός δημιουργών όπως ο Ροσελίνι καθώς η σκιαγράφηση του εξαθλιωμένου από τον πόλεμο ατόμου δεν ήταν πια ικανοποιητική.
Η εμφάνιση της Nouvelle Vague : Η καινούργια πρόκληση
Οι νέες αισθητικές κινηματογραφικές αναζητήσεις στη Γαλλία εκφράζονται μέσα απο μια ομάδα σκηνοθετών το όνομα της οποίας ήθελε να εκφράσει την αλλαγή.
Τι ήθελε να δείξει πρωτίστως η Nouvelle Vague; Την ενδιέφερε το συλλογικό υποσυνείδητο των κινηματογραφικών προτύπων και η εγκεφαλικότητα των ηρώων καθώς και η ψυχολογική τους ιδιομορφία. Η μεγάλη καινοτομία της Nouvelle Vague έγκειται στη γλώσσα του κινηματογράφου και στη χρήση της. Η ίδια η εικόνα βοηθάει στην επέκταση του νοήματος ενώ η κινηματογραφική αφήγηση δε χρησιμοποιείται αποκλειστικά για να εξηγήσει την πλοκή ή να παρουσιάσει τους κινηματογραφικούς ήρωες. Όσον αφορά τους κινηματογραφικούς χαρακτήρες δεν υπάρχει κεντρικός ήρωας ούτε ο «καλός και αγαθός» πρωταγωνιστής που πληρώνει για το κακό που προξένησε στους άλλους ή που να ανταμείβεται για μια ενέργεια ή πράξη του. Έτσι λοιπόν η κάμερα μετατρέπεται σε ένα
είδος στυλού που δεν καταγράφει την πραγματικότητα αλλά τη συγγράφει
δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στα πλάνα.
Franηois Truffaut (Φρανσουά Τριφώ) και Jean Luc Godard (Ζαν Λουκ Γκοντάρ): Τα τρομερά παιδιά της Nouvelle Vague.
Ο Truffaut (1932-1984) σε ηλικία 27 ετών γυρίζει την ταινία “Les 400 coups (Τα 400 χτυπήματα, 1959). Ταινία σταθμός για την Nouvelle Vague, αναφέρεται στα νιάτα και την
παιδική ηλικία. Κεντρικός χαρακτήρας είναι ο Antoine ο οποίος εγκατέλειψε την οικογένειά του για να βρεθεί στο δρόμο και καταλήγει στο αναμορφωτήριο. Χαρακτηριστικό δείγμα της κινηματογραφίας της Nouvelle Vague, δείχνοντας κυρίως με την εκφραστικότητα του προσώπου ότι πίσω από το νεαρό σκανταλιάρη υπάρχει μια τρυφερή ψυχή. Η κάμερα δεν στοχεύει να μας αποδείξει και να μας αφηγηθεί τη δυστυχισμένη ζωή του μικρού Antoine, παρά μόνο ακολουθεί την πορεία του επιθυμώντας να παρουσιάσει με χιούμορ τα αδιέξοδα του. Χαρακτηριστικό δείγμα της κινηματογραφίας αυτής που άνοιξε νέους δρόμους, αποτελεί η τελευταία σκηνή που δείχνει το πρόσωπο του ήρωα πλάι στη θάλασσα να παγώνει,
δείγμα λυρισμού και πρωτοποριακής ανάλυσης.
Jules et Jim (1961): Η νέα απελευθερωμένη ηθική του ’60
Ταινία σταθμός που αμφισβήτησε το συμβατικό μονογαμικό ζευγάρι. Πρόκειται για μια ερωτική ιστορία ανάμεσα στο Γάλλο Jim, στο Γερμανό Giles και την Catherine.
Παράλληλα, η ταινία αυτή αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της κινηματογραφικής γλώσσας της Nouvelle Vague. Δεν υπάρχει μια αυστηρή γραμμική αφήγηση καθώς τα άλματα στο χώρο και στο χρόνο έχουν σαν στόχο να καταδείξουν τις εντάσεις και στιγμές ειρωνείας,
επιτείνοντας την τραγική κατάληξη των ηρώων.
O Jean Luc Godard:
Εμβληματική μορφή του κινηματογράφου το τελευταίο μισό του εικοστού αιώνα συνεργάστηκε στην αρχή της καριέρας του με τον F. Truffaut συνέβαλε στην εδραίωση της Nouvelle Vague. Σε διάφορα γραπτά του αποτυπώνει τις σκέψεις του για το τι είναι η κινηματογραφική ταινία: Μια σειρά πλάνων που ανασύρονται από το βάθος ενός πηγαδιού που ανέρχονται στο φως της ημέρας και μοντάρονται δίχως να επεξεργαστούνε διότι, αυτό
που προέχει στον κινηματογράφο είναι η έκφραση των υψηλών συναισθημάτων,
της συγκίνησης.
Η πιο γνωστή του ταινία είναι Με κομμένη την ανάσα (1960)
Α bout de souffle (Με κομμένη την ανάσα, 1960) ή όταν ο αυτοσχεδιασμός γίνεται ταινία. Στην ταινία αυτή πρωταγωνιστεί ο Belmondo στο ρόλο ενός μικροαπατεώνα, ο οποίος έχει ερωτική σχέση με την Τζιν, Αμερικανίδα που ζει στο Παρίσι. Μέσα από την σχέση αυτή προβάλλεται η διάσταση και το χάσμα που υπάρχει μεταξύ δύο διαφορετικών πολιτισμών. Η ειρωνεία που υπάρχει σε όλο το έργο (ο γάλλος ήρωας θαυμάζει τους γκαγκστερικούς ήρωες αμερικανικών ταινιών ενώ η Αμερικανίδα νιώθει ιδιαίτερη έλξη για την ευρωπαϊκή κουλτούρα. Τα γυρίσματα των σκηνών έχουν ύφος ντοκιμαντέρ, ενώ η συχνή μεταπήδηση από τη μια σκηνή δράσης σε μια άλλη παραλείποντας τη μέση προκάλεσε έντονες συζητήσεις στους σκηνοθετικούς κύκλους. Υπάρχουν κι άλλοι αξιόλογοι κινηματογραφιστές της Nouvelle Vague όπως ο Ecric Rohmer («Μία νύχτα με την Mωντ», 1968)
Ο Claude Chabrol, (Ο ωραίος Σερζ), ο Alain Resnais (Χιροσίμα αγάπη μου, 1959), (Πέρσι στο Μάριεμπαντ, 1965) ή ο περίφημος Jacques Tati με την κωμωδία “Play Time αλλά θα χρειαζόταν ένα ολόκληρο τεύχος για να μιλήσουμε για άλλους.
Επιλεκτικά θα μπορούσαμε να πούμε οτι η Nouvelle Vague επιχείρησε να πραγματοποιήσει το σύνθημα της «αλλαγή εδώ και τώρα», να ξεφύγει από τις ρεαλιστικές σχέσεις. Η εικόνα του ρεύματος αυτού είναι συνυφασμένη με τη σύγχρονη γυναίκα και επεξεργάζεται τη σχέση των δύο φύλων επιδιώκοντας να εμφανίσουν ήρωες ρομαντικούς γεμάτους όνειρα από τη μια και θέτοντας στο περιθώριο τις συμβατικές φόρμες αποτύπωσης της πραγματικότητας απο την άλλη.
Ο ορισμός της ζωής και της καλλιτεχνικής δημιουργίας όπως την αντιλαμβάνεται η
Nouvelle Vague συνοψίζεται στα λόγια του Samuel Fuller στο έργο “Pierrot Le Fou του Godard.
«Είναι (η δημιουργία) μια μάχη, ένα έργο. Ο έρωτας… το μίσος… η δράση… Η βία και ο θάνατος. Με μία λέξη είναι η συγκίνηση»
