Η χθεσινή μέρα ξεκίνησε με το πολύ ενδιαφέρον masterclass του Σέρβου σκηνοθέτη Ζέλιμιρ Ζίλνικ, του “ανθρωπιστή
ριζοσπάστη” δημιουργού του οποίου οι ταινίες προβάλλονται για πρώτη φορά στην
Ελλάδα σε ειδικό αφιέρωμα που οργανώθηκε από το ΦΚΘ. Ο σκηνοθέτης μίλησε στο
κοινό για το όραμα, τις μεθόδους και τις τεχνικές του, σημειώνοντας ότι «έμαθα
πολλά βλέποντας φιλμ που μου αρέσουν, άλλα πολύ περισσότερα βλέποντας αυτά που
από την αρχή γνωρίζω πως δε θα μου αρέσουν». Κάνοντας μια μικρή ανάδρομη στο
κινηματογραφικό έργο άλλα και την πολιτική ιστορία του τόπου του, στάθηκε
ιδιαίτερα στο πώς οι εκάστοτε συγκυρίες και κοινωνικές προκλήσεις καθόρισαν τη
σκέψη, την έκφραση και τελικά τη δημιουργία των ταινιών του. Δουλεύοντας με
χαμηλά μπάτζετ και ημιεπαγγελματίες ηθοποιούς ανέλυσε τη συνδυαστική
κινηματογραφική μέθοδο που ο ίδιος χρησιμοποιεί συσχετίζοντας πραγματικά
γεγονότα με μυθοπλασία, πάντοτε στοχεύοντας σε ένα σινεμά της αυθεντικότητας. Ολοκληρώνοντας
την επιχειρηματολογία του, κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι σήμερα ζούμε σε μια
έκρυθμη κατάσταση που προσφέρει λίγες, γεμάτες ψευδαίσθηση στιγμές ειρήνης και
φυσιολογικότητας, πιστεύοντας ότι το σινεμά που ο ίδιος πραγματοποιεί
χρησιμεύει ως υλικό αντιπαράθεσης, σύγκρουσης και αμφισβήτησης.
Cure-The Life of Another της
Αντρέα Στάκα (τμήμα “Ματιές στα Βαλκάνια”, κυρίως πρόγραμμα)
Η γνωστή στους φεστιβαλικούς κύκλους Αντρέα Στάκα, επανέρχεται
με τη νέα της ταινία που μίλα για ένα εμμονικό παιχνίδι ρόλων ανάμεσα στη
νεόφερτη στο Ντουμπρόβνικ Λίντα και την πιο ξέγνοιαστη φίλη της Έτα. Οι δύο
συνομήλικες, απολαμβάνουν η μια την παρέα της άλλης αν και τόσο διαφορετικές. Σε μια μακρινή τους βόλτα σε ένα απαγορευμένο δάσος γεμάτο νάρκες (το φιλμ
διαδραματίζεται το 1993, ένα χρόνο μετά από τη πολιορκία κροατικής πρωτεύουσας
από σέρβικες δυνάμεις), τα πνεύματα οξύνονται και η Λίντα σε μια κίνηση
απελπισίας σπρώχνει την Έτα από έναν γκρεμό. Το αρχικό σοκ του
θανάτου της φίλης θα εισάγει νέα “παραισθησιογόνα” στοιχεία στην αφήγηση και θα
θολώσει τα όρια μεταξύ της ζωής της και αυτής της νεκρής φίλης της. Η ταινία ρίχνει φευγαλέες, βιαστικές ματιές σε ιδέες και συμβολισμούς που
κυλούν κάτω από την επιφάνειά της παρατηρώντας τα φαντάσματα των νεκρών που
στοιχειώνουν ακόμη τις πληγωμένες πόλεις της πρώην Γιουγκοσλαβίας και παράλληλα
στοχάζεται πάνω στην “διπολική” φύση που κάθε ένας από εμάς κρύβει μέσα του. Δυστυχώς
η κοινότοπη βασική υπόθεση (βασισμένη σε γνωστά μοτίβα φιλμ με “διπλούς
ανθρώπους”) και η αίσθηση ότι οι ιστορίες των υποαναλυμένων υποστηρικτικών
ρόλων (κυρίως της γιαγιάς του θύματος) θα μπορούσαν να είναι πιο ενδιαφέρουσες
από τη βασική πλοκή, υπονομεύουν το οποιοδήποτε μήνυμα προσπαθεί να περάσει, κάνοντας
την ταινία να τραβιέται άσκοπα μέχρι το περαιωτικό της φινάλε.
Η ταινία θα επαναπροβληθεί την Παρασκευή 7 Νοεμβρίου
στις 23:00 στην αίθουσα Σταύρος Τορνές
***
Arctic του
Γκάμπρι Βελάσκεθ (τμήμα “Ανοιχτοί Ορίζοντες”, κυρίως πρόγραμμα)
Η “Αρκτική” μοιάζει με ένα ηχητικό πείραμα. Χωρίς στην
ουσία καμιά αφηγηματική γραμμή, η νέα ταινία του Ισπανού Γκάμπρι Βελάσκεθ, παραθέτει
με εικόνες, άλλα κυρίως με τριγμούς, βόμβους και ουρλιαχτά, αυτό που οι μικρές
λεζάντες οι οποίες μας συστήνουν τους βασικούς της χαρακτήρες εξηγούν με λόγια.
Οι σιωπές των πρωταγωνιστών “μιλούν” περισσότερο από αυτούς, προσδιορίζοντας
την ύπαρξη τους, την ανάγκη τους για βια, τη ματαιότητα της απομόνωσής τους, πάντοτε
μέσα από την οπτική ενός κόσμου μπερδεμένου, ακατανόητου, δίχως αγάπη. Η
φωτογραφία του Νταβίντ Αθκάνο, γεμάτη καθαρές γωνίες και λεπτομέρειες σχεδόν
αόρατες παρατηρεί τα επεισόδια που σηματοδοτούν τις ζωές των χαρακτήρων
αφήνοντας τον θεατή να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Το ίδιο συμβαίνει και
με τον ήχο, ο οποίος αποσυντίθεται στα βασικά του συστατικά, απλοποιείται και
αναλαμβάνει το ρόλο του μέσου επαφής και επιβίωσης. Μοιραία οι δυνατοί χτύποι
και κρότοι θα φέρουν αποτέλεσμα και θα δώσουν κάποια λύση, είτε μέσω της
γέννησης είτε του θανάτου. Η ταινία που απέσπασε ειδική μνεία στο τμήμα “Generation” της
τελευταίας berlinale, απευθύνεται σε δυνατούς λύτες, που αν την
επιλέξουν όμως θα έχουν την ευκαιρία να δουν μια από τις ανατριχιαστικότερες
σκηνές γέννας στην όχθη ενός ποταμού.
***
99 Homes του
Ραμίν Μπαχράνι (τμήμα “Αφιερώματα”)
“Γνωρίζετε ότι το 1% του πληθυσμού της γης, κατέχει την
ίδια ποσότητα πλούτου με αυτή του υπόλοιπου 99%; Ελπίζω
εδώ μέσα κάνεις να μην ανήκει στο πρώτο νούμερο που σας παρέθεσα, γιατί το έργο
αυτό μιλά αποκλειστικά για το δεύτερο …”. Με αυτά τα λόγια υποδέχτηκε το κοινό
που γέμισε ασφυκτικά την αίθουσα, ίσως ο πιο εμπνευσμένος σκηνοθέτης του
ανεξάρτητου αμερικάνικου κινηματογράφου αυτή τη στιγμή. Στη συνεχεία, καθώς τα
φώτα χαμήλωσαν, ήρθαν οι εικόνες, οι μουσικές και τα συναισθήματα αυτού του
μυώδους, περίπλοκου δράματος, να επιβεβαιώσουν του λόγου το αληθές…
Η υπόθεση της ταινίας εξελίσσεται γύρω από δύο εξίσου
βασικούς χαρακτήρες στους κοινωνικούς, ηθικούς και οικονομικούς αντίποδες. Ο
ένας, ο οικοδόμος Ντένις Νάς (ο Άντριου Γκάρφιλντ του “Σπάιντερμαν”) βλέπει να
πέφτουν στο κενό όλες του οι προσπάθειες να κρατήσει το πατρικό του σπίτι, στο
οποίο ζει με τη μητέρα του (Λόρα Ντερν) και το μικρό του γιο. Η έξωση τελικά
δεν αργεί να έρθει -με τον σκηνοθέτη να μεταφέρει λεπτό προς λεπτό όλες τις
λεπτομέρειες επενδυμένες από ένα μουσικό υπόβαθρο που θυμίζει καρδιακούς
παλμούς- και όταν οι αστυνομικοί του χτυπούν την πόρτα, τότε έρχεται για πρώτη
φορά αντιμέτωπος με το άλλον. Τον Ρίκ Κάρβερ (Μάικλ Σάνον) έναν διεφθαρμένο
κτηματομεσίτη, καλυπτόμενο από την ψευτοευγένεια και την ανηθικότητα της
δικαστικής απόφασης. Η απελπισμένη οικογένεια τελικά φεύγει από το σπίτι και
καταλήγει σε εργατικές κατοικίες που φιλοξενούν ολοένα και περισσότερα θύματα
της ανέχειας. Ο Ντένις απελπισμένος και άνεργος, αποδέχεται να καθαρίζει μέχρι
και σπίτια πνιγμένα στα σκατά για να εξασφαλίσει έστω και 50 δολάρια (τρομακτικός
ο ο συσχετισμός της σιχαμένης εικόνας με την αυτοαηδία που νιώθει). Η ανάγκη
του για άμεσα χρήματα τον αναγκάζει τελικά να κάνει συμφωνία με το διάβολο, δουλεύοντας
για τον Ρικ και παίρνοντας το ρόλο του προσώπου που ο ίδιος μισεί περισσότερο.
Ο Μπαχράνι στήνει ένα φιλμ που μίλα για τις ψεύτικες
υποσχέσεις, σε μια χωρά της μεσιτείας και της χρεοκοπίας. Ο πειρασμός, η ντροπή,
ο εξευτελισμός και η απληστία ανακυκλώνονται μέσα σε μια αρρωστημένη σχέση
μαθητή- μέντορα καθώς ο Ντένις χάνεται αφοπλισμένος μπροστά στην απάνθρωπη
στάση ζωής του Ρικ: η επιβίωση είναι το παν, τα λεφτά είναι το
παν. Τα σπίτια δεν είναι κατοικίες οικογενειών άλλα μεγάλα κουτιά, περιουσιακά
στοιχειά που εύκολα καταλήγουν στα σωστά χέρια, όταν η περίοδος μεγάλης κρίσης
των πολλών γίνεται χρυσή ευκαιρία πλουτισμού των λίγων. Τα πλάνα του Μπαχράνι
παραβιάζουν και καταπατούν, αφήνοντας πίσω τους αμήχανους, συντετριμμένους
ανθρώπους στους οποίους η ηθική δεν έχει θέση. Ίσως γι αυτό το λόγο το φινάλε μοιάζει
λιγότερο ρεαλιστικό από ότι το υπόλοιπο φιλμ. Καταφέρνοντας να αποσπάσει
εξαιρετικές ερμηνείες από τους δύο πρωταγωνιστές του και οντάς σχεδόν άψογο
τεχνικά, τα “99 σπιτικά” είναι απλά μια από τις καλύτερες ταινίες του φετινού
φεστιβάλ.
