συνέντευξη στον Χρήστο Σατανίδη
Είναι ένας από τους σπουδαιότερους και πιο αγαπητούς ηθοποιούς και σκηνοθέτες της γενιάς του.
Όμως είναι και ένας ωραίος άνθρωπος, καλλιεργημένος, με σκέψεις και θέσεις, που αν είχε η πλειοψηφία του κόσμου, όλα γύρω μας θα ήταν πραγματικά πιο όμορφα.
Αφορμή για τη συζήτηση μας, οι «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, με συμπρωταγωνιστή τον Γιώργο Χρυσοστόμου, σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη, όπου στις 15 και 16 Ιουλίου θα ανέβουν στο θέατρο Συκεών «Μάνος Κατράκης».
ΟΣ: Η παράσταση «πατάει» πάνω στο έργο του Αριστοφάνη, προχωρώντας σε μια διασκευή που κρατάει απολύτως το θέμα το έργου. Αυτό σημαίνει πως θα είναι απαλλαγμένο από τα επικαιρικά στοιχεία της εποχής του Αριστοφάνη, τα οποία είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα μέσα στα έργα του. Όμως δε θα γίνει αντικατάσταση με άλλα επικαιρικά στοιχεία της δικής μας εποχής. Δεν έγινε μια διασκευή με γνώμονα να γίνει μια σύγχρονη σάτιρα, γνωστών προσώπων του σήμερα. Αυτά που φεύγουν, αντικαθίστανται με στοιχεία χιούμορ που θα μπορούσε να πει κανείς, πως καυτηριάζουν αδυναμίες των ανθρώπων, χωρίς να μπαίνουμε σε λεπτομέρειες εποχής. Επίσης κάποια ακόμα πράγματα, που σχετίζονται με την ποίηση του έργου, πατώντας σε αυτήν την ονειρική διάσταση που έχουν οι «Όρνιθες», αυτής της επιθυμίας για αλλαγή και την επιθυμία ενός καλύτερου κόσμου, πάνω εκεί έρχονται στοιχεία εποχής του Αριστοφάνη, Ορφικοί ύμνοι και πράγματα που ίσως θα μας κάνουν να συγκινηθούμε ή να μεταφερθούμε σε ένα καινούργιο όνειρο, σε σχέση με τη συμβολική έννοια του πετάγματος. Του «πετάει η ψυχή μου», του «ανασαίνω ξανά», του «βγάζω φτερά», με μία μεταφορική έννοια.
ΧΣ: Τηρουμένων των αναλογιών, μεταξύ ενός σύγχρονου ανθρώπου και ενός Αριστοφανικού ήρωα, εσείς με τον Πεισθέτερο, έχετε κοινά σημεία;
ΟΣ: Έχω κοινά στοιχεία με όλους τους ήρωες που υποδύομαι μιας και τους υποδύομαι. Άρα μοιραία σε αυτό το συγκοινωνούν δοχείο, μεταξύ ηθοποιού και ρόλου, γίνονται μετακινήσεις αμφίπλευρες.
Ο ρόλος δανείζεται στοιχεία από τον ερμηνευτή και ο ερμηνευτής ποτίζει στοιχεία του το ρόλο. Βέβαια αν αύριο κάνω έναν δολοφόνο, δε σημαίνει πως έχω κι εγώ δολοφονικές τάσεις. ‘Όμως για να μπορώ να συναντήσω αυτόν τον ήρωα, θα πάω να ψάξω τις δικές μου περιοχές θυμού, οργής, εκδίκησης. Τώρα, όσον αφορά τον Πεισθέτερο, είναι ένας άνθρωπος, ιδωμένος από τον σκηνοθέτη και από εμένα, αρκετά ασυνήθιστός. Δεν είναι ένας ήρωας, πολύ συχνά είναι πολύ δυναμικός. Πεισθέτερος σημαίνει ότι αυτός μπορεί να πείσει και τους άλλους. Στο τέλος επειδή παντρεύεται τη βασιλεία, φτάνει να γίνει κακός διαχειριστής της εξουσίας. Ο δικός μας λοιπόν Πεισθέτερος, δεν έχει αυτά τα στοιχεία. Είναι ένας ανθρωπάκος, γεμάτος αδυναμίες, δειλία, επιθυμία για να γίνει καλύτερη η ζωή του, αλλά και τεράστιο φόβο. Ψάχνει να βρει τη δύναμη του. Εγώ λοιπόν που δεν είμαι καθόλου ηρωικός, έχω πολλά κοινά στοιχεία μαζί του.
ΧΣ: Ο Πεισθέτερος ψάχνει έναν τόπο να ζήσει, γεμάτο ηρεμία και χαρά. Ο Οδυσσέας από τι παίρνει χαρά στη ζωή;
ΟΣ: Από τη δουλεία μου αδιαμφισβήτητα. Από τα ταξίδια, την προσωπική μου ζωή, το διάβασμα, με το να φροντίζω τους ανθρώπους που αγαπώ και τη γυμναστική.
ΧΣ: Οι «Όρνιθες» ήταν η πρώτη σας επαγγελματική δουλειά.
ΟΣ: Ναι, με πρεμιέρα δική μου στην Επίδαυρο. Η παράσταση είχε ξεκινήσει νωρίτερα σε άλλους σταθμούς ανά την Ελλάδα, όμως εγώ συμμετείχα σε αυτήν πια στην Επίδαυρο, το 1997, 27 χρόνια πριν.
ΧΣ: Για πολλούς ηθοποιούς, η μέγιστη τιμή, είναι να παίξουν στην Επίδαυρο. Νιώθετε το ίδιο;
ΟΣ: Καθόλου. Μέγιστη τιμή είναι να συνεργάζομαι με ωραίους ανθρώπους, με αλληλοσεβασμό και να κάνουμε δουλείες που σέβονται τον ευατό τους. Όλα τα υπόλοιπα έχουν την δική τους, ξεχωριστή χαρά. Δε μειώνω το μέγεθος και την ιστορία της Επιδαύρου, τη χαρά να παίζουμε εκεί, αλλά στην δική μου πραγματικότητα, δεν πιστεύω σε ιερούς χώρους. Αυτές οι αναγνώσεις μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα, διότι μπορούν να διαστρεβλώσουν την πραγματικότητα.
ΧΣ: Έχετε αναγνωρίσει, πως στην καλλιτεχνική σας διαδρομή, ήρθανε εύκολα τα πράγματα. Από την άλλη βλέπουμε δεκάδες εκατοντάδες δραματικές σχολές στην Ελλάδα. Νέα παιδιά με τα ίδια όνειρα με τα δικά σας.
ΟΣ: Είναι αναντίστοιχα πολλοί οι άνθρωποι που θέλουν να ασχοληθούν με την υποκριτική, με τη δυνατότητα της χώρας να τους έχει. Αναντίστοιχα μεγάλη η προσφορά σε σχέση με τη ζήτηση. Μιλάω βέβαια εκ του ασφαλούς και ίσως παρεξηγηθώ εύκολα. Όμως πιστεύω, το σύστημα της όλης εκπαίδευσης, θα έπρεπε να δυσκολεύει κάποιους ανθρώπους να μπούνε σε μια σχολή. Στην Ελλάδα σε δέχονται σε σχολές, αρκεί να έχεις λεφτά να πληρώσεις, δίχως καν να δώσεις εξετάσεις.
Κατανοώ την επιθυμία και την ανάγκη κάποιων ανθρώπων να εκφραστούν, αλλά όταν κάτι είναι πολύ εύκολο να συμβεί, δυστυχώς μειώνει και τις πιθανότητες κάποιος, να σκεφτεί αν πραγματικά το επιθυμεί.
Αν δεν το επιθυμείς με όλη σου την ψυχή να βρεθείς στο χώρο του θεάτρου, καλύτερα να στραφείς σε έναν άλλο χώρο, που ίσως δε θα παιδευτείς τόσο πολύ. Και το λέω με πλήρη κατανόηση. Σε όλες τις χώρες του κόσμου, οι σχολές έχουν μια βαρύτητα, κάτι που εδώ δεν ισχύει.
ΧΣ: Γεννηθήκατε και μεγαλώσατε Αθήνα. Ας κάνουμε ένα υποθετικό σενάριο. Έχετε γεννηθεί στη Θεσσαλονίκη, τελειώνετε το Κρατικό θέατρο και έχετε τη δυνατότητα να ζείτε εδώ, ως ηθοποιός που δραστηριοποιείται, στις εδώ παραγωγές. Θα σας αρκούσε ή θα κατεβαίνατε Αθήνα, κυνηγώντας τα πράγματα που σήμερα κατακτήσατε;
ΟΣ: Όχι, δε θα έμενα στη Θεσσαλονίκη. Δυστυχώς στην Ελλάδα, το θέαμα έχει μία πόλη, το οποίο συμβαίνει σε πλήρη εφαρμογή. Και εννοώ πως στην Αθήνα μόνο, γυρίζονται οι ταινίες, οι σειρές, στην Αθήνα γίνονται 200 παραγωγές το χρόνο. Δεν είμαι υποκριτής και δε θέλω να υποκρίνομαι. Συγνώμη αν σας δυσαρεστεί η απάντηση μου. Δεν είναι ίσες οι ευκαιρίες. Φυσικά υπάρχουν εξαιρέσεις, άνθρωποι που κάνανε καριέρα μένοντας στη Θεσσαλονίκη, αλλά είναι ελάχιστοι. Και εννοώ μια καριέρα χωρίς περιορισμό. Θα σας πω κάτι πολύ απλό. Στην Ελλάδα για να ζήσεις αξιοπρεπώς ως ηθοποιός, πρέπει να κάνεις τηλεόραση. Τα λεφτά του θεάτρου είναι πάρα πολύ λίγα, αν δεν είσαι αναγνωρίσιμος από την τηλεόραση. Μετά πάμε στη λύση του να είναι αναγκασμένος κάποιος να δουλεύει και αλλού. Αυτό τον αποσπά από τη δουλειά του. Πρέπει να ζούμε από τη δουλειά μας, διαφορετικά αυτό σημαίνει πως αργά ή γρήγορα θα αρχίσουμε να κουραζόμαστε, θα θυμώνουμε. Και επειδή ότι λέμε μπορεί να χρησιμοποιηθεί και εναντίον μας, δεν εννοώ ούτε για αστείο, πως οι ηθοποιοί που ζουν και βιοπορίζονται κάνοντας θέατρο στη Θεσσαλονίκη ή σε κάποια άλλη πόλη, είναι υποδεέστεροι, από εμάς που ζούμε και κάνουμε καριέρα στην Αθήνα. ΣΕ ΚΑΜΙΑ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ. Δε θεωρώ καλό πως είμαστε μια κοινωνία πρωτευουσοκεντρική. Θα έπρεπε, όπως συμβαίνει και σε άλλες πολιτισμένες χώρες της Ευρώπης, να έχουμε τουλάχιστον 3 ακόμα σταθμούς. Κάποιος που ζει πχ στη Βόρεια Ελλάδα ή στην Κρήτη, θα έπρεπε να μπορεί να κάνει αυτή τη δουλεία, με τους ίδιους όρους, με κάποιον που ζει στην Αθήνα.
ΧΣ: Ιδιαίτερη εντύπωση μου έκανε η δήλωση σας, πως σας είναι πιο οδυνηρή η έκθεση μέσω της σκηνοθεσίας.
ΟΣ: Γιατί σας έκανε εντύπωση;
ΧΣ: Διότι, έχοντας ως Χρήστος, μια πραγματικά απειροελάχιστη επαφή με το θέατρο και την έκθεση στο κοινό, ΙΣΩΣ, το τονίζω, να πήρα μια ιδέα του τι σημαίνει να εκτίθεσαι στο κοινό. Χωρίς βέβαια να έχω καμία σχέση και καμία γνώση του τι σημαίνει να σκηνοθετώ.
ΟΣ: Θα είμαι αυστηρός στην απάντηση μου. Πίσω από όλα μπορεί να είναι ασφαλής ο καθένας, εξαρτάται όμως πως τα κάνει. Αν το να σκηνοθετήσεις, σημαίνει απλά, ότι ανεβάζεις ένα έργο πιθανό ναι, είναι πιο ασφαλές και λιγότερο εκτεθειμένο, από το να είσαι επάνω στη σκηνή και να σε κοιτάνε.
Αυτή όμως είναι μια πρώτου επιπέδου ανάγνωση. Για μένα το να σκηνοθετήσεις, δε σημαίνει απλά «ανεβάζω ένα έργο». Για μένα σημαίνει να βγεις έξω στον κόσμο και να σηκώσεις το χέρι σου, να πεις «ακούστε με μισό λεπτό, έχω να σας πω κάτι πολύ σημαντικό», να ζητήσεις την προσοχή των ανθρώπων και να τους πεις πως βλέπεις τον κόσμο. Αυτό έχει μια τρομακτική έκθεση, την οποία ο ηθοποιός δεν αναλαμβάνει. Ο ηθοποιός εκθέτει τον ευατό του ως ερμηνευτή, αλλά, την παράσταση υπογράφει κάποιος άλλος και η ερμηνεία του ηθοποιού εμπεριέχεται μέσα στην υπογραφή κάποιου άλλου. Εγώ δε θα παίξω όπως θέλω το ρόλο μου, αλλά με βάση τον σκηνοθετικό κόσμο, στον οποίο ανήκω. Αυτόν τον κόσμο τον διαλέγει ο σκηνοθέτης μου. Εγώ θα φέρω την ψυχή και την ύπαρξη μου αλλά μέχρι εκεί. Αν πχ ο «Οθέλλος» είναι Κορεάτης, είναι γυναίκα ή εξωγήινος, δεν είναι επιλογή μου. Είναι του σκηνοθέτη και αυτή έχει μια τρομερή έκθεση. Δεν αντιλαμβάνομαι τη σκηνοθεσία ως ένα τρόπο βιοπορισμού, αλλά ως τη στιγμή στην οποία, ένα πράγμα με καίει πάρα πολύ να το πω, σηκώνω το χέρι μου και το λέω. Αυτό έχει τρομερή έκθεση, γιατί οποιοσδήποτε μπορεί να με κρίνει, για αυτό που είμαι και λέω. Αυτό δε μου συμβαίνει ως ηθοποιός, μιας και είμαι προστατευμένος από τη σκηνοθεσία.
Οι σκηνοθεσίες μου είναι ο τρόπος με τον οποίο κοιτάζω τον κόσμο.
ΧΣ: Πήρατε μέρος στις «Ψυχοκόρες», που ξεχώρισαν και δικαίως πιστεύω. Ήταν μια χρονιά με πάρα πολλές σειρές, όλες δραματικές. Ο κόσμος από την άλλη πλευρά, έμοιαζε να ψάχνει μια καλή κωμωδία. Πολλοί συνάδερφοι σας, θεωρούν πως είναι δύσκολο πια να γίνει μια κωμωδία, έχοντας πλέον μπει, η πολιτική ορθότητα στη ζωή μας.
ΟΣ: Η τηλεόραση δεν είναι ένας τόπος πρωτοτυπίας και σχετίζεται με την εμπορικότητα. Ακολουθεί τις τάσεις. Όπου «νιώσει» καλά, με κάτι που πήγε την προηγούμενη χρονιά καλά, σε κάτι αντίστοιχο θα ποντάρει τα λεφτά της.
Άρα όποτε είχαμε μεγάλες επιτυχίες είτε με κωμικές είτε με δραματικές σειρές, το ζητούμενο ήταν να επαναληφθεί αυτό με κάτι αντίστοιχο. Όσον αφορά το πρόσφατο παρελθόν, οι «Άγριες μέλισσες» και ο «Σασμός», είχανε μια σαρωτική επικοινωνία με τον κόσμο και ως παράμετρος αυτού ήταν να γίνουν πολλές δραματικές σειρές. Και θα προσέξατε πως μετά τις «Άγριες μέλισσες» έγιναν πολλές σειρές εποχής. Και σειρά εποχής αποκλείεται να είναι κωμωδία. Τώρα στην ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης, αν κοιτάξει κανείς προσεκτικά, θα δει ένα γεγονός, που για μένα είναι πολύ καθαρό. Είναι πιο δύσκολο μια κωμωδία να είναι μια καλή δουλειά, σε σχέση με μια δραματική. Το χιούμορ είναι δύσκολη ιστορία. Συχνά δε, για να γελάσουμε, φλερτάρουμε και με πιο φθηνές επιλογές. Τώρα όσον αφορά το θέμα της πολιτικής ορθότητας. Φυσικά και θα είναι δυσκολότερο να μπορέσει κανείς, να έχει χιούμορ, σεβόμενος παράλληλα την καινούργια πραγματικότητα. Απόρροια αυτού του συλλογισμού, μπορούμε να οδηγηθούμε σε δύο νέους συλλογισμούς. Ο ένας είναι. Τι θα γίνει τώρα; Δε θα βλέπουμε κωμωδίες, μη θιχτεί κάποιος; Αυτός είναι ο πρώτος με τον οποίο είμαι και αντίθετος. Ο δεύτερος συλλογισμός, με τον οποίο είμαι πιο σύμφωνος λέει, να βρει ο κάθε δημιουργός τον τρόπο και το χιούμορ του, μέσα σε μια νέα πραγματικότητα. Το να κάνουμε αστεία για χοντρούς, ελπίζω πια να μοιάζει ανόητο και φτηνό. Δεν είναι θέμα λογοκρισίας, είναι θέμα ευαισθησίας που λέει ότι μπορείς να οξύνεις λίγο παραπάνω τη σκέψη και το χιούμορ σου. Εύχομαι ειλικρινά να μην έλκεται κανείς από αστεία που αφορούν τη σωματοδομή κάποιου, το χρώμα, τη σεξουαλικότητα του ή με κάποια πράγματα που, ελπίζω, η εποχή να μην αντέχει πια. Ελπίζω, δεν είμαι σίγουρος! Βέβαια θεωρώ, πως όταν η ζυγαριά γέρνει από τη μία μεριά για καιρό, δε μπορείς να πας κατευθείαν στην ισορροπία.
ΧΣ: Έχετε δηλώσει πως «είμαι επιφανειακά απαισιόδοξος, αλλά ουσιαστικά είμαι αισιόδοξος». Ως άνθρωπος αλλά και ως πατέρας, πόσο αισιόδοξος παραμένετε με όσα γύρω μας συμβαίνουν καθημερινά, αλλά και με την άνοδο της ακροδεξίας, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη;
ΟΣ: Μελετώντας την ιστορία, παρατηρώ πως αυτό που λέμε σήμερα «ζούμε σε δύσκολους καιρούς», το λένε οι άνθρωποι, σε όλο τον πλανήτη, σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας. Πιθανότατα νοσταλγώντας και μια προηγούμενη πραγματικότητα. Με αυτό σα δεδομένο, έχω να σας πω, πως δε θεωρώ πως ζούμε στην πιο δύσκολη ιστορικά στιγμή. Θεωρώ μάλιστα πως μας απασχολούν ζητήματα πρωτοφανή. Πχ η ευαισθησία με την οποία σκύβουμε πάνω σε αυτά, που αναφερθήκαμε πριν, δεν υπήρχε ούτε σαν υποψία μέχρι πριν κάποια λίγα χρόνια. Θα σας θυμίσω πως μέχρι πρότινος, το να βαράει ένας άντρας τη γυναίκα του, θεωρείτο δείγμα γοητείας. Σήμαινε πως αυτός ήταν πραγματικός άντρας. Αυτό σαν πρότυπο προβαλλόταν από την κοινωνία, σε όλα τα πόστα της. Καλλιτεχνικά, πολιτικά, αθλητικά. Αυτό ήταν δείγμα της κοινωνίας, όχι μόνο της δικής μας, που ακολούθησε δείγματα άλλων δυτικών κοινωνιών.
Ο πραγματικός λόγος ανησυχίας μου, είναι η αλλαγή του κλίματος, που είναι κάτι πρωτόγνωρο.
Όσο για την ακροδεξιά, είναι πλήρως απογοητευτική αλλά και καθόλου πρωτότυπη. Η απόσταση μας από τους πολέμους, φλερτάρει πια με τον αιώνα. Η αμνησία μας επισκέπτεται. Ο φασισμός και κάθε ολοκληρωτισμός, το μεγάλο όπλο που έχει είναι ότι σε απαλλάσσει από την προσωπική σου ευθύνη.
Σου επιτρέπει να πεις «πως τα κάνανε έτσι, τώρα θα δούνε», όπου πιθανότερο «πως τα έκανες έτσι» να είσαι εσύ ο ίδιος, αλλά δε σου αρέσει αυτή η εκδοχή, γιατί αυτή, έχει ευθύνη. Παρόλα όσα είπαμε όμως ναι, παραμένω αισιόδοξος.
ΧΣ: Πιάσαμε ένα πολύ σοβαρό θέμα και βαρύ θα έλεγα. Οπότε να κλείσουμε κάπως διαφορετικά. Ποιο είναι το αγαπημένο σας τραγούδι;
ΟΣ: Πολλά αγαπημένα και πολλών διαφορετικών ειδών. Θα ξεχωρίσω 2, το « Life on Mars» του David Bowie και το « I want you” του Elvis Costello.
Ανοιχτό Θέατρο Συκεών «Μάνος Κατράκης», Θεσσαλονίκη
Ημέρες: Δευτέρα 15 & Τρίτη 16 Ιουλίου
Ώρα: 21:30
Εισιτήρια από 20 ευρώ
Προπώληση Εισιτηρίων:
https://www.more.com/theater/ornithes-tou-aristofani-1/
Μετάφραση: Τάσος Ρούσσος
Σκηνοθεσία: Άρης Μπινιάρης
Δραματουργική επεξεργασία- Διασκευή: Έλενα Τριανταφυλλοπούλου – Άρης Μπινιάρης
Παίζουν:
Πεισθέτερος Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος
Ευελπίδης Γιώργος Χρυσοστόμου
Έποπας Κώστας Κορωναίος
Χρησμολόγος- Προμηθέας Στέλιος Ιακωβίδης
Ποιήτρια- Ίρις Κωνσταντίνα Τάκαλου
Μέτων- Ηρακλής Ερρίκος Μηλιάρης
Επίτροπος- Ποσειδώνας Μάριος Παναγιώτου
Συκοφάντης Θανάσης Ισιδώρου
Χορός Μιχάλης Βαλάσογλου, Θανάσης Ισιδώρου, Τάσος Κορκός, Σοφία Κουλέρα, Αυγουστίνος Κούμουλος, Μαρία Κυρώζη, Κυριάκος Σαλής, Αλεξία Σαπρανίδου, Ειρήνη Τσέλλου
