Η ιστορία ως διαρκές παρόν
Αρης Μαραγκόπουλος, «Το Χαστουκόδεντρο», εκδ. Τόπος, 2013,
σελ. 444
Διαβάζοντας το «Χαστουκόδεντρο» του Άρη Μαραγκόπουλου, πέραν
της προφανούς τοιχογραφίας μιας ολόκληρης –και σφόδρα ταραγμένης– περιόδου για
τα ελληνικά πράγματα (από το 1940 έως τη μεταπολίτευση), την οποία καλείσαι να
ψηλαφήσεις, έρχεσαι αντιμέτωπος με το καίριο ζήτημα του ιστορείν. Ο ίδιος ο
συγγραφέας, ευθύς εξαρχής, τοποθετεί το «Χαστουκόδεντρο» στο ευρύ πεδίο της
μυθιστορίας.
Στον πυρήνα του «Χαστουκόδεντρου» είναι ο… βραχνός ύμνος της
ερωτικής σχέσης του Έλληνα ναυτεργάτη, συνδικαλιστή και στελέχους του ΚΚΕ, Τόνι
Αμπατιέλου, και της Ουαλής δασκάλας και ακτιβίστριας, Μπέτι Μπάρτλετ. Βραχνός
και διακοπτόμενος από τη μακροχρόνια φυλάκιση του Αμπατιέλου για τις πολιτικές
του πεποιθήσεις. Μια αγάπη, εν πολλοίς, αδιέξοδη, μαρτυρική, καταστρατηγημένη
από τις κοινωνικές συνθήκες. Η Μπέτι θα κινήσει γη και ουρανό (επί 17 συναπτά
χρόνια) για να απελευθερωθεί ο αγαπημένος της. Ο αστικός μύθος αναφέρει ότι
έφτασε στο σημείο να χαστουκίσει επί αγγλικού εδάφους την περιβόητη Φρειδερίκη,
επειδή η βασιλομήτωρ αρνήθηκε να την ακούσει.
Από το «Χαστουκόδεντρο» παρελαύνει όλη η… πανίδα της
εποχής: επαρχιωτάκια που φόρεσαν τη φαιά
κουκούλα, σαλταδόροι της ιδεολογίας, κομματικοί παραχαράκτες, ευγενείς που
προδόθηκαν, μικροπρεπείς νοικοκυραίοι, λούμπεν της ζωής, κλακαδόροι κατ’
επάγγελμα, βασανιστές και βασανιζόμενοι. Από κοντά, πρόσωπα που έπαιξαν
δραστικό ρόλο στην ανέλιξη των γεγονότων: ο Τσώρτσιλ, ο Κένεντι, ο
Μπελογιάννης, ο Ζαχαριάδης, η Τζάκι, ο Ωνάσης, ο Νιάρχος, ο Παπανδρέου, οι
χουντικοί, ο Στάλιν, ο Πλουμπίδης, ο…
Βενιαμίν Σανιδόπουλος.
Ο Μαραγκόπουλος συναρμόζει, αποδομεί, επανατοποθετεί,
σχολιάζει, παρεμβαίνει και σίγουρα εμφανίζει μια άλλη εκδοχή των ιστορικών
γεγονότων. Ουσιαστικά ξεφλουδίζει τα στρώματα του κοινωνικού και πολιτικού βίου
της εποχής: από το πογκρόμ κατά των αριστερών, τα πολιτικά αλισβερίσια, το
απεχθές παρασκήνιο, έως την ιστορία της ταλαίπωρης Σπυριδούλας, που είχε
συγκλονίσει το πανελλήνιο.
Από το μερικό στο γενικό, από το προσωπικό δράμα στην εθνική
τραγωδία, από το μικροσκόπιο στον μεγεθυντικό φακό. Ο Μαραγκόπουλος «παίζει» με
την κάμερά του. Άλλοτε βαθαίνει το πεδίο κι άλλοτε ψαύει το μικροσκοπικό χνούδι
που έχει κατακαθίσει στη ζωή ενός ανθρώπου, που πρόσφερε τη ζωή του στον αγώνα.
Αυτό είναι το «Χαστουκόδεντρο»: ένα βαθύ κείμενο εμπειρίας με πολλαπλές
αναγνώσεις.
Διονύσης Μαρίνος
Η πορνογραφία
Βίτολντ Γκόμπροβιτς, Η Πορνογραφία, μτφ. Δημήτρης Δημητριάδης
1943, η Πολωνία είναι υπό πλήρη γερμανική κατοχή. Οι φίλοι
του Βίτολντ πασχίζουν να συνεχίσουν τον μποέμικο τρόπο ζωής τους, επιδεικνύοντας
αδιαφορία για τις εξωτερικές συνθήκες. Κάθε Τρίτη μαζεύονται σε ένα μικρό
διαμέρισμα και σε κατάσταση μέθης γυροφέρνουν συνεχώς τα ίδια θέματα· θεός,
τέχνη, λαός, προλεταριάτο. Η αιώνια συζήτηση γύρω από την αλλαγή.
Την ίδια ώρα που η κατάσταση στην πρωτεύουσα είναι σχεδόν
ασφυκτική, στην επαρχία η ζωή συνεχίζεται σε ρυθμούς σχεδόν φυσιολογικούς.
Παρέα με τον άγνωστο και μυστηριώδη Φρεντερίκ, θα αποδεχτούν την πρόσκληση να
περάσουν μερικές μέρες στην έπαυλη του Ιππό, φίλου του Βίτολντ, σπρωγμένοι από
την περιέργεια της ανακάλυψης του άγνωστου.
Τα επαρχιακά ήθη, η βαρύτητα της θρησκείας στην
καθημερινότητα και η νιότη –κυρίως αυτή– θα αποτελέσουν πρόκληση για το δίδυμο.
Και ενώ ο Βίτολντ θα αρκεστεί στο ρόλο του παρατηρητή, ο Φρεντερίκ δε θα
διστάσει στιγμή να διαφθείρει και να προκαλέσει. Η κόρη του Ιππό, λογοδοσμένη
με το γιο ενός μεγαλοκτηματία μα –υποσυνείδητα– ερωτευμένη με έναν νεαρότερό
της, θα βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των δύο πρωτευουσιάνων. Ο
Φρεντερίκ στο ρόλο ενός σκηνοθέτη-δημιουργού δίνει συνεχώς σκηνικές εντολές
στους ηθοποιούς-μαριονέτες και είναι τέτοια η επιρροή του σε αυτούς ώστε
εκείνοι του εμπιστεύονται τυφλά τις ζωές τους αδυνατώντας να προβάλλουν την
παραμικρή αντίσταση.
Με διάχυτα τα επαρχιακά στερεότυπα, το μυθιστόρημα θα
μπορούσε να χαρακτηριστεί φολκλορικό ταυτόχρονα όμως και ποιητικό, εξαιτίας της
διαρκούς παρουσίας του υπαινιγμού αλλά και του τρόπου με τον οποίο ο
Γκόμπροβιτς χειρίζεται τη γλώσσα. Η αίσθηση της φάρσας, η μεταφυσική χροιά και
η λατρεία του συγγραφέα για το ατελές αποτελούν βασικούς άξονες για την
προσέγγιση του μυθιστορήματος. Και η Ιστορία, δε θα μπορούσε να απουσιάζει η
Ιστορία σε μια περίοδο τόσο ταραγμένη για την Πολωνία αλλά και τον υπόλοιπο
κόσμο.
Καλογερόπουλος Γιάννης
Bookstand.gr – Περιοδικό για το βιβλίο και την
ανάγνωση
