Έχουμε όλοι δύο ζωές:
Την αληθινή, αυτήν που ονειρευόμαστε στα παιδικάτα μας,
Και που εξακολουθούμε να ονειρευόμαστε ως ενήλικες, πνιγμένη στην ομίχλη.
Την ψεύτικη, αυτήν που μοιραζόμαστε με τους άλλους,
Την πρακτική ζωή, την ωφέλιμη ζωή,
Αυτήν που στο τέρμα της είναι το φέρετρο.
Fernando Pessoa
O Fernando Antonio Noguiera Pessoa γεννιέται στη Λισαβόνα στις 13 Ιουνίου το 1888 και πεθαίνει στις 30 Νοεμβρίου του 1935. Χάνει πολύ νωρίς τον πατέρα του και η μητέρα του ξαναπαντρεύεται ένα διπλωμάτη, ο οποίος διορίζεται στο Ντάρμαν της Ν. Αφρικής. Η οικογένεια τον ακολουθεί στην Αφρική και εκεί ο Pessoa ξεκινά και ολοκληρώνει τις σπουδές του πάνω στην αγγλική γλώσσα αποκτώντας στέρεη λογοτεχνική παιδεία. Το 1905 επιστρέφει στην Πορτογαλία και έπειτα από μια αποτυχημένη προσπάθεια να σπουδάσει Φιλολογία στη Λισαβόνα, εγκαταλείπει οριστικά τις σπουδές τους και εισάγεται στο εμπορικό κύκλωμα, ώστε να εξασφαλίσει τα προς το ζην. Εργάζεται ως συντάκτης – μεταφραστής αναλαμβάνοντας την εμπορική αλληλογραφία οίκων της εμπορικής Κάτω Πόλης της Λισαβόνας. Η δουλειά αυτή δεν είναι ιδιαίτερα επικερδής, του προσφέρει, ωστόσο, ένα ελεύθερο και ευέλικτο ωράριο εργασίας.
Το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Pessoa έμεινε αδημοσίευτο μέχρι και τον θάνατό του. Ως τότε ο ίδιος δημοσιεύει μόνο το πρώτο του βιβλίο, γραμμένο στην πορτογαλική γλώσσα με τίτλο Mensagem, κάποια ποιήματα του γραμμένα στα αγγλικά, καθώς και μερικά λογοτεχνικά και πολιτικά μανιφέστα. Από το 1924 ως το 1925 εκδίδει την επιθεώρηση Athena και συνεργάζεται με πρωτοποριακά έντυπα της εποχής όπως το Orpheu, το οποίο εισάγει τον μοντερνισμό στην πορτογαλική τέχνη.
Το 1915 ο Pessoa εκδίδει την εντυπωσιακή συλλογή ποιημάτων του Άλβαρο ντε Κάμπος, και εκείνη τη χρονική στιγμή γεννιέται ένα από τους διάσημους ετερώνυμους του ποιητή, στους οποίους ο ίδιος δίνει μια βιογραφία και ένα ιδιαίτερο λογοτεχνικό ύφος.
Με τον ίδιο τρόπο που πλένουμε το κορμί μας, θα έπρεπε να πλένουμε και το πεπρωμένο μας, να αλλάζουμε ζωή, όπως αλλάζουμε ρούχα – όχι για λόγους επιβίωσης, όπως κάνουμε όταν τρώμε ή κοιμόμαστε, μα με εκείνο το σεβασμό που έχουμε σαν τρίτοι απέναντι στον εαυτό μας, με αυτό που κατεξοχήν ονομάζουμε καθαριότητα.
Οι μελετητές του έργου του Pessoa έχουν ανακαλύψει ως σήμερα 27 διαφορετικές προσωπικότητες, με τα ονόματα των οποίων υπογράφει στα γραπτά του. Κάποιες από αυτές: Αλεξάντερ Σερτς, Αλμπέρτο Κέιρο, Ρικάρντο Ρέις, Άλβαρο ντε Κάμπος, Μπερνάρντο Σουάρες. Οι ετερώνυμοι του Pessoa δημοσιεύουν αυτόνομα και ο καθένας ζει τη δική του ξεχωριστή ζωή έχοντα ημερομηνία γέννησης και θανάτου. Χρειάστηκαν δεκαετίες μετά το θάνατο του συγγραφέα ώστε να μπορεί να συγκεντρωθεί και να μελετηθεί η συνολική παραγωγή του. «Ζωή είναι να είσαι άλλος», σημείωνε ο Pessoa και μέσα από τα πολλαπλά εγώ του έστησε ένα ολόκληρο λογοτεχνικό έργο.
Πέθανε το 1935, σε ηλικία μόλις 72 ετών, διαλυμένος από το ποτό. Στο σπίτι του βρέθηκε ένα μπαούλο με 27.453 χειρόγραφα, από τα οποία μεγάλο μέρος δεν έχει μελετηθεί ακόμα. Η τελευταία φράση που γράφει στα αγγλικά πριν το θάνατό του είναι η εξής, «I know not what tomorrow will bring». Πέθανε όντας γνωστός στου λογοτεχνικούς κύκλους, όμως η Πορτογαλία άργησε να τον γνωρίσει και να τον αναδείξει εθνικό της ποιητή.
Μια μέρα ίσως καταλάβουν πως εκπλήρωσα, όπως κανείς άλλος, το εγγενές μου καθήκον να ερμηνεύσω ένα κομμάτι του αιώνα μας.
Ο Pessoa είναι σύγχρονος, οικείος, διαχρονικός. Αγγίζει υπαρξιακά θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο σε όλες τις εποχές. Γι’ αυτό και έχει γίνει κλασικός. Τον ενδιέφερε να γράφει, μα δεν τον ενδιέφερε να δημοσιεύει. Η λογοτεχνία και οι λογοτεχνικές του περσόνες υποκατέστησαν τη ζωή του. Αυτό που είχε σημασία για τον ίδιο, ήταν το να δει τη ζωή μέσα από διαφορετικές προοπτικές ξεκινώντας, όμως μια κοινή βάση, «στο καθένα απ’ αυτά τα πρόσωπα έθεσα μια διαφορετική έννοια της ζωής, όλες όμως αντλούν την ουσία τους από το μυστήριο της ύπαρξης», σημειώνει.
Αναγνωρίζοντας την αλήθεια σαν αλήθεια, και συγχρόνως σαν λάθος, ζώντας τα αντίθετα, χωρίς να τα δέχεσαι, νιώθοντας τα πάντα με κάθε τρόπο, και στο τέλος να μην είσαι τίποτα άλλο παρά μόνο η διάνοια του κάθε τι – όταν ο άνθρωπος ανυψώνεται σε μια τέτοια κορυφή, είναι ελεύθερος όπως σε όλες τις κορυφές, μόνος όπως σε όλες τις κορυφές, ενωμένος με τον ουρανό, με τον οποίο δεν είναι ποτέ ενωμένος, όπως σε όλες τις κορυφές.
