του Νίκου Δασκαλάκη
Οι διακοπές του Πάσχα λειτούργησαν σαν μία «διακοπή» από την τηλεοπτική πραγματικότητα.
Η αποτοξίνωση του “off”, παρ’ότι δύσκολη, επιδρά ευεργετικά στον ανθρώπινο εγκέφαλο που αναγνωρίζει ευκολότερα τα ερεθίσματα που του προσφέρει η ανοιξιάτικη φύση και οι άνθρωποι, εκτός της φαντασμαγορίας. Ο παγκόσμιος πόνος, κρύβεται για λίγο πίσω από την σβηστή οθόνη της τηλεόρασης και του υπολογιστή, έως ότου καταναλωθεί ξανά, άμα τη επιστροφή των εκδρομέων.
Ο Αμερικανός τραγουδοποιός Tim Buckley ενσωμάτωσε την jazz, funk, soul και την avant garde ψυχεδέλεια, σε μία σύντομη καριέρα στα τέλη του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970, που έληξε με τον θάνατό του από υπερβολική δόση ηρωίνης και αλκοόλ στην ηλικία των 28 χρόνων.
Το καλοκαίρι του 1967, η Ελλάδα είχε μπει για τα καλά στον «γύψο» της στρατιωτικής
δικτατορίας, που είχε επιβληθεί λίγους μήνες πριν, την 21η Απριλίου του ίδιου έτους. Η ιστορική αυτή εκτροπή σηματοδότησε την Χαμένη Άνοιξη που απέδωσε λογοτεχνικά ο συγγραφέας Στρατής Τσίρκας, δηλαδή την ανάκοψη της καλλιτεχνικής σύγκλισης της ελληνικής τέχνης και πρωτοπορίας με την πολιτιστική και κοινωνική αναγέννηση που επέφεραν παγκοσμίως τα γεγονότα που σημάδεψαν την γενιά της δεκαετίας του 1960 και έμειναν στην ιστορική μνήμη ως Sixties.
Στην οδό Χέιτ του Σαν Φρανσίσκο, χίπηδες που δεν θέλουν να τους λένε χίπηδες διαμαρτύρονται γιορτάζοντας τον «Θάνατο του xίπη» κουβαλώντας ένα συμβολικό φέρετρο
Στο Χέιτ-Άσμπερι, μια εγκαταλελειμμένη περιοχή του Σαν Φρανσίσκο, το καλοκαίρι του
1967, μια νέα αντίληψη χώρισε την αμερικανική (και κατά συνέπεια την δυτική) κουλτούρα
σε προ και μετά εποχή. Ήταν το ξέσπασμα μιας ουτοπικής ευφορίας που συγκέντρωσε
100.000 νέους στους δρόμους της καλιφορνέζικης μητρόπολης, εγκαινιάζοντας τον
κοινωνικό σεισμό που ονομάστηκε επανάσταση των χίπηδων. Η κουλτούρα εκείνου του
καλοκαιριού βασιζόταν κυρίως στη μουσική και στην άρνηση της καθεστηκυίας τάξης
και έμεινε στην ιστορία ως το “Καλοκαίρι της Αγάπης”.
Γνήσιο παιδί των λουλουδιών, μεγαλωμένος δίπλα στα κύματα του Ειρηνικού Ωκεανού που
βρέχει τις ακτές της Καλιφόρνια, ένας νεαρός τραγουδοποιός, με φωνή τενόρου,
ονόματι Tim Buckley, εξέφρασε μουσικά εκείνο το καλοκαίρι της αγάπης, το καλοκαίρι της δικής του ξέφρενης γενιάς, μέσα από τον δίσκο του “Goodbye and Hello” που κυκλοφόρησε
τον Αύγουστο του 1967. Με στίχους διεισδυτικούς και μελαγχολικούς, που κόβουν σαν
βελούδινες λεπίδες, ξεχωρίζει το 7ο τραγούδι του δίσκου με τον τίτλο
“Phantasmagoria in Two”.
Φαντασμαγορία (Phantasmagoria) ονομάστηκε ο πρώτος μηχανισμός προβολής εικόνων που εφευρέθηκε στην Γαλλία στα τέλη του 18ου αιώνα και θεωρείται σήμερα ο πρόγονος της μηχανής προβολής διαφανειών (slides). Μέσω ενός φαναριού και ενός καθρέφτη, προβάλλονταν, ενώπιον κοινού, γυάλινα πλακίδια ζωγραφισμένα στο χέρι με εικόνες
δαιμόνων και φαντασμάτων.
Ήδη, από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης, που η βία και οι αποκεφαλισμοί στους δρόμους και τις πλατείες των πόλεων ήταν καθημερινό φαινόμενο, η προβολή του φόβου και του τρόμου καθιερώθηκε ως ψυχαγωγία μέσω της φαντασμαγορίας. Σαν ένα πρώιμο view-master, η απεικόνιση ανατριχιαστικών ιστοριών, μέσω των διαφανειών που προέβαλαν οι πλανόδιοι καλλιτέχνες με το «μαγικό φανάρι», κατέστη αγαπημένη συνήθεια του κοινού που συνήθισε την προβολή τους, όπως σήμερα έχει συνηθίσει την προβολή των τρομολαγνικών δελτίων ειδήσεων.
«Αν μου πεις όλο τον πόνο που κρύβεις, δεν θα χαμογελάσω ξανά» τραγουδάει σε ένα
σημείο του “Phantasmagoria in Two” ο Tim Buckley, με τη φωνή του να απλώνεται πάνω από τους στίχους σαν ένα δίχτυ προστασίας απ’το φόβο.
Το “Phantasmagoria in Two” είναι ο ψυχισμός μας τις ημέρες που σκοτεινιάζει. Δεν είναι όμως μια σκοτεινή εικόνα εκείνες τις ώρες αλλά μια φαντασμαγορική εικόνα, διπλή, διότι περιέχει μέσα της το σκοτεινό του Τώρα και το φωτεινό του Αύριο.
