γράφει ο Γιάννης Δασκαλάκης
Η Αφροαμερικανίδα τραγουδίστρια Odetta Holmes, γνωστή ως Odetta (Οδέττη), έμεινε στην Ιστορία ως «Η Φωνή του Κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα» χάρη στον αγώνα της για την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων.
Γεννήθηκε παραμονή πρωτοχρονιάς, στις απαρχές της δεκαετίας του 1930, στην πολιτεία της Αλαμπάμα. Μεγαλώνοντας σε καιρούς βαθιάς οικονομικής κρίσης και μάλιστα μέσα στην φωλιά του αμερικανικού ρατσισμού, έχασε τον πατέρα της όταν ήταν μόλις 6 ετών και βρήκε παρηγοριά στο παλιό πιάνο της γιαγιάς της. Σε αυτά τα σκονισμένα πλήκτρα, ανακάλυψε τις νότες που συνόδευαν τα παμπάλαια γκόσπελ τραγούδια που της ψιθύριζε η γιαγιά της, άσματα θρησκευτικά από την εποχή της δουλείας, μελωδίες και στίχοι αιώνων που πέρασαν προφορικά από γενιά σε γενιά.
Ένα από τα πιο ακουσμένα νέγρικα σπιρίτσουαλς (spirituals) τραγούδια, του οποίου οι
απαρχές χάνονται πολύ πριν από την πρώτη επίσημη καταγραφή του, το 1870, είναι
το «Sometimes I Feel Like a Motherless Child» («Μερικές Φορές Νιώθω Σαν ένα Παιδί Δίχως Μάνα»).
Για εκατοντάδες χρόνια, μικρά κοριτσάκια και αγοράκια, αλυσοδεμένα σε αμπάρια
πλοίων ή σε κορμούς δέντρων, τραγουδούσαν με πόνο και κρυφή ελπίδα τους
παρακάτω στίχους:
«Μερικές φορές εύχομαι, να μπορούσα να πετάξω, σαν ένα πουλί ψηλά στον
ουρανό, λιγάκι πιο κοντά στο σπίτι μου».
Κατά την περίοδο του δουλεμπορίου, ήταν κοινή πρακτική να χωρίζονται οι οικογένειες
των Αφρικανών σκλάβων. Στα σκλαβοπάζαρα του Αμερικανικού Νότου, οι επίδοξοι «αγοραστές», κυρίως ιδιοκτήτες φυτειών βαμβακιού, διάλεγαν συνήθως τα νεότερα μέλη μιας οικογένειας (τα αγοράκια για τα χωράφια, τα κοριτσάκια για τα νοικοκυριά) και με την «εξαγορά» τους, τα παιδιά αυτά δεν έβλεπαν ποτέ ξανά τους γονείς τους. Αυτά ήταν τα
«παιδιά δίχως μάνα», βίαια χωρισμένα από την μητέρα τους την πραγματική, ξεριζωμένα από την μητέρα-πατρίδα, την πολύπαθη Αφρική.
Οι εκατοντάδες απεγνωσμένες μητέρες των μαθητριών, που έχουν πέσει θύματα απαγωγής στη Νιγηρία, ζητούν να ξαναβρούν τις κόρες τους, προτού εκείνες καταλήξουν σκλάβες.
Λίγα χρόνια πριν η είδηση της απαγωγής τουλάχιστον 200 μαθητριών του χωριού Τσιμπόκ από ακραίους ισλαμιστές της τρομοκρατικής οργάνωσης «Μπόκο Χαράμ» (το όνομα της οποίας σημαίνει «η δυτική εκπαίδευση είναι ακάθαρτη»), έστω και με καθυστέρηση,
ξέφυγε από τα στενά όρια της Νιγηρίας και έλαβε παγκόσμιες διαστάσεις. Ο αρχηγός των απαγωγέων-τρομοκρατών δήλωσε δημόσια, ότι σκοπεύει να πουλήσει τα κορίτσια σε σκλαβοπάζαρα για να μην μορφωθούν, αναδεικνύοντας την πιο ακραία μορφή καταπίεσης των γυναικών.
Για άλλη μια φορά, ο κόσμος της Δύσης παρακολούθησε ένα δράμα που απέχει χιλιόμετρα μακρυά. Όπως και άλλες φορές στο παρελθόν, όπως με την γενοκτονία περίπου 1 εκατομμυρίου ανθρώπων στη Ρουάντα ή με τα παιδάκια με τις πρησμένες κοιλίτσες στην Μπιάφρα, η είδηση σοκάρει αλλά σχεδόν ταυτόχρονα αποβάλλεται από το μυαλό του θεατή. Κατά βάθος, θεωρούμε ότι όλα αυτά δεν μας αγγίζουν, πως πρόκειται για μία πραγματικότητα που συμβαίνει κάπου αλλού, κάπου μακριά, για την οποία εμείς διαβάζουμε κουλουριασμένοι εντός της δικής μας comfort zone.
Για μία ακόμη φορά, χρειάζεται ένας μεσολαβητής, ένας ενδιάμεσος κρίκος για να ταυτιστούμε με το γεγονός και να μπορέσουμε να υπερβούμε τις εγγενείς προκαταλήψεις μας. Ο καλλιτέχνης είναι αυτός που μας παίρνει από το χεράκι και μας φέρνει σε επαφή με το αυθεντικό συναίσθημα που πηγάζει από ένα τραγούδι σαν το «Motherless
Child». Από τον Μάιο του 1960, που μέσα σε ένα κατάμεστο Carnegie Hall, η Οδέττη εξέφρασε, μέσω αυτού του πανανθρώπινου άσματος, την βίαιη απώλεια της μητρικής αγκαλιάς, έως σήμερα, Παγκόσμια Ημέρα της Μητέρας.
