του Νίκου Δασκαλάκη
Το 1932, στο μεσοπολεμικό Βερολίνο της
οικονομικής κρίσης, της εκρηκτικής ανεργίας και της διαρκούς ανόδου του Χίτλερ
προς την εξουσία, δύο Εβραίοι μουσικοί, ο στιχουργός Jacob Jacobs και ο
συνθέτης Sholom Secunda, δημιουργούν μία ιστορική μελωδία swing που
γνώρισε την παγκόσμια καταξίωση αλλά απαγορεύτηκε στην, μετέπειτα, ναζιστική
Γερμανία.
Η δεκαετία 1920-1930 υπήρξε η δημιουργικότερη, από όλες τις απόψεις, για τα γερμανικά
καμπαρέ, ιδίως εκείνα του κοσμοπολίτικου Βερολίνου, με καλλιτέχνες και έργα,
όπως του Werner Finck στην «Katakombe», του Karl Valentin στο «Wien-München»,
και του Claire Waldof. Μάλιστα, μερικά από τα κείμενα των έργων αυτών ήταν
γραμμένα από μεγάλους λογοτέχνες της εποχής όπως ο Kurt Tucholsky, ο Erich
Kästner και ο Klaus Mann. Όλη αυτή η πρωτοπορία έμελλε να λάβει τέλος με την
άνοδο στην εξουσία των Ναζί το 1933.
H ιδιότυπη κοινωνική κριτική που έκαναν τα καμπαρέ μέσω της μουσικής, του χορού
και των σχολίων έπρεπε να λάβει τέλος, καθώς, τους επιβαλλόταν πια να
διαδραματίσουν έναν νέο ρόλο, αυτόν της προπαγάνδας. Η ψυχαγωγία παραχώρησε τη
θέση της στη διασκέδαση, τα αστεία έπρεπε να είναι ελεγχόμενα και η μουσική «ελαφριά»,
ευχάριστη αλλά καθόλου κριτική. Με αυτό τον τρόπο, κυριάρχησαν στην κοινή
αισθητική ο αμοραλισμός, η ηθική ισοπέδωση και το κυνήγι της υλικής ηδονής,
προλειαίνοντας έτσι, σε επίπεδο συνείδησης, την κυριαρχία των Ναζί στη
Γερμανία.
Το πιο ισχυρό απομεινάρι του, πάλαι ποτέ, ελευθεριακού Βερολίνου παρέμεινε ένα ερωτικό
swing που γράφτηκε στα εβραϊκά Yiddish ονόματι Bei Mir Bistu Shein («Για Εμένα Είσαι
Όμορφη») με αφορμή ένα επίσης Yiddish μιούζικαλ ονόματι Men
Ken Lebn Nor Men Lost Nisht («Θα Μπορούσες Να Ζήσεις Αλλά Δεν Θα Σε Αφήσουν»). Το τραγούδι είναι ουσιαστικά ο διάλογος μεταξύ δύο Εβραίων εραστών που
προσπαθούν να ζήσουν τον έρωτά τους υπό την σκιά του βίαιου αντισημιτισμού που
εξαπλωνόταν ραγδαία σε όλη την Γερμανία με αποκορύφωμα το Ολοκαύτωμα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της παγκόσμιας έρευνας για τα εβραϊκά στερεότυπα και το Ολοκαύτωμα,την οποία η Anti-Defamation League ονομάζει«η ευρύτερη έρευνα αντι-Εβραϊκών συμπεριφορών που έχει διεξαχθεί», η Ελλάδαεμφανίζεται ως η πιο αντισημιτική χώρα στην Ευρώπη, με το συντριπτικό ποσοστότου 69%.
Στο διεθνές ερωτηματολόγιο σχετικά με το Ολοκαύτωμα, προέκυψε πως το 11% των Ελλήνων ερωτηθέντων δεν το είχε ακουστά και το 26% παραδέχεται μεν την ιστορία του, αλλά θεωρεί πως ο αριθμός νεκρών που του έχει αποδοθεί είναι υπερβολικός. Επιπλέον, οι Έλληνες πολίτες θεωρούν ότι οι άνθρωποι μισούν τους Εβραίους για τον τρόπο που συμπεριφέρονται (σε ποσοστό 47%) και δηλώνουν fans, σε ποσοστά άνω του 80%, κλασικών θεωριών συνομωσίας (π.χ. ότι οι Εβραίοι ασκούν τον έλεγχο στις παγκόσμιες υποθέσεις κλπ).
Εδώ και δεκαετίες, τα αντισημιτικά «αστεία», οι υπερ-γενικεύσεις σχετικά με την
πολιτική του Ισραήλ και την εβραϊκή πολιτιστική ταυτότητα, καθώς, και η
συντριπτική αποδοχή όλων των θεωριών συνομωσίας, που έχουν στην βάση τους το
μίσος προς τους Εβραίους, γίνονται ανεκτά από την πλατιά βάση της ελληνικής
κοινωνίας. Παρά το γεγονός, ότι η Θεσσαλονίκη ήταν, για αιώνες, μία
κοσμοπολίτικη εβραϊκή πόλη, της οποίας ο εβραϊκός πληθυσμός εξολοθρεύτηκε στα
κρεματόρια του Άουσβιτς, σχεδόν κανείς δεν συγκινείται.
«Όταν μας έβγαζαν από τα σπίτια μας και μας έσερναν στους δρόμους για να μας πάνε
στην Γερμανία, δεν τράβηξε κανένας γείτονας ούτε το κουρτινάκι για να δει τι
γίνεται.
Τι φταίξαμε; Ποιος ο λόγος; Μας ξεκλήρισαν.» Με αυτά τα λόγια
περιέγραψε την ελληνική αδιαφορία η 90χρονη Εσθήρ Κοέν, ως ένα από τα ελάχιστα
μέλη της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων, που επέζησε από το Άουσβιτς.
Οι τοπικές εκλογές ανέδειξαν, με υψηλά ποσοστά, τους Έλληνες
υμνητές του Άουσβιτς. Το τραγούδι ξανά ρωτάει: θα μας αφήσουν να ζήσουμε;
