γράφει η Γιούλη Μπέλλου
«Το κομμάτι που λείπει συναντά το Μεγάλο Ο» είναι ένα βιβλίο για παιδιά γραμμένο και εικονογραφημένο από τον δημιουργό Σελ Σίλβερσταϊν (Sheldon Allan Silverstein) το 1981. Αποτελεί τη συνέχεια από το βιβλίο του «Το κομμάτι που λείπει» γραμμένο 5 χρόνια πριν από το πρώτο, το 1976.
Μέσα από μια γλώσσα λιτή, χρησιμοποιώντας σχήματα απλά, γεωμετρικά στη βάση τους, το τρίγωνο και τον κύκλο, πλάθεται μια αλληγορική και ιδιαίτερη ιστορία με πολυεπίπεδα μηνύματα. Δεν υπάρχουν ξεκάθαρα πρόσωπα και ονόματα, και αυτό προσδίδει στο έργο μια αίσθηση καθολική, που μπορεί ο κάθε αναγνώστης να ταυτιστεί με τους συγκεκριμένους ήρωες πιο άμεσα.
Η συμβολική αυτή ιστορία μπορεί να διαβαστεί εξίσου και από παιδιά και από ενήλικες και ο καθένας με τη σειρά του να συλλάβει διαφορετικά νοήματα. «Το κομμάτι που λείπει συναντά το Μεγάλο Ο» είναι ένα βιβλίο με εικόνες και ελάχιστο κείμενο για παιδιά, που παράλληλα μιλάει βαθιά στις καρδιές των μεγάλων. Η εικονογράφηση λειτουργεί επεξηγηματικά και συμπληρωματικά με το κείμενο της ιστορίας, χωρίς να την επικαλύπτει ή να προτρέχει των γεγονότων. Μονάχα στο τέλος του βιβλίου η εικόνα υπερέχει, με την απουσία του κειμένου και δίνει το τελικό νόημα στην ιστορία.
Με λίγο μαύρο μελάνι πάνω σε λευκό χαρτί, το μινιμαλιστικό ύφος του έργου συναποτελείται από την κυριαρχία του άσπρου και του μαύρου, συνδυασμένα με απλές γραμμές και καμπύλες, και τον ελάχιστο λόγο που χορεύει αρμονικά με τις εικόνες. Τα παραπάνω προσδίδουν στο έργο μια ροπή προς το κλασικό και το ιδανικό. Και όλη αυτή η απλοϊκή τεχνική και παρουσίαση έρχεται σε αντίθεση με τα πολυσύνθετα νοήματα αυτής της ιστορίας. Ο αριστουργηματικός τρόπος του Σελ Σίλβερσταϊν ωθεί τον αναγνώστη να αποκωδικοποιήσει τα αρχετυπικά, πρότυπα σχήματα και τα ανεπιτήδευτα λόγια φθάνοντας σε βαθιά νοήματα περί μοναξιάς, αγάπης, ανιδιοτέλειας και προσωπικής εξέλιξης στο δρόμο προς την αυτοπραγμάτωση και την ευτυχία.
Στο συγκεκριμένο έργο είναι εμφανή τα στοιχεία επίδρασης από την φιλοσοφία ανατολικών πολιτισμών. Λογικό, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο δημιουργός υπηρέτησε ένα χρονικό διάστημα στον αμερικανικό στρατό στην Ιαπωνία και στην Κορέα. Σε αντίθεση με το χριστιανικό δόγμα και την γνωστή φράση «Αγαπάτε αλλήλους», το βιβλίο αυτό προτάσσει τη φράση «Αγάπησε τον εαυτό σου».
Η ιστορία αυτή καταρρίπτει τους μύθους περί άλλου μισού, αδελφών ψυχών, και ότι η ευτυχία του εκάστοτε ατόμου κρίνεται από την ύπαρξη απαραίτητα ενός συντρόφου, ενός σημαντικού άλλου. Στη σύγχρονη κοινωνία του δυτικού κόσμου μεγαλώνοντας μαθαίνει κανείς ότι για να είναι ευτυχισμένος πρέπει να έχει κάποιον δίπλα του, κάποιον να τον συμπληρώνει. Οι επιδράσεις είναι πολλές από το ξεκίνημα της ζωής ενός ανθρώπου προς αυτή την πορεία. Η οικογένεια, η τηλεόραση, οι ταινίες, η μουσική, τα παραμύθια. Η πρόσληψη ότι η ευτυχία προέρχεται από εξωγενείς παράγοντες, παράγοντες που δεν είναι στο χέρι του καθενός να ορίσει, και τους αναμένει καρτερικά από τους γύρω του, αλλά αν δεν φανούν επέρχεται η θλίψη, το άγχος, η σκέψη πως απέτυχε.
Κι όμως η αφήγηση του Σελ Σίλβερσταϊν έρχεται να προσθέσει κάτι διαφορετικό σε όλα αυτά. Χωρίς να απορρίπτει την έννοια της συντροφικότητας την αναγάγει σε κάτι ακόμα πιο ξεχωριστό και ανώτερο, παρουσιάζοντας την ως μια ανιδιοτελή συμπόρευση. Η ευτυχία έρχεται από μέσα, από τη προσωπική εξέλιξη του καθένα, χωρίς να έχει ανάγκη να γεμίσει τα κενά από άλλους ή να γεμίσει τα κενά άλλων. Οι άνθρωποι δεν είμαστε κενά, δεν είμαστε μισά, είμαστε ολοκληρωμένες οντότητες, που ναι, μπορούν να συμπορευτούν και να «
κυλήσουν» πλάι σε άλλες ολοκληρωμένες οντότητες και υπάρξεις. Ο Σελ Σίλβερσταϊν γυρίζει τον καθρέφτη προς το μέρος μας, η αιτία λέει είμαστε εμείς και δεν φταίνε απαραίτητα οι άλλοι που εμείς μπορεί να μην «ταιριάζουμε» στο περιβάλλον τους.
«Κρίμα…» είπε το Κομμάτι-που-λείπει, «ήλπιζα πως θα μπορούσα να κυλήσω μαζί σου…»
«Δεν μπορείς να κυλίσεις μαζί μου» είπε το Μεγάλο Ο.
«Αλλά ίσως να μπορέσεις να κυλήσεις μόνο σου».
Από μια μοιρολατρική προσέγγιση, περνάει στην ελεύθερη βούληση, στο χτίσιμο του εαυτό, στην αυτοπραγμάτωση, στον αυτο-προσδιορισμό. Όταν κυλάς αλλάζεις, εξελίσσεσαι, προχωράς. Όταν ψάχνεις να γεμίσεις τα κενά σου μένεις μετέωρος και στάσιμος, νιώθεις μοναξιά. Δεν γνωρίζεις τι πάει να πει μοναχικότητα και ποια είναι τα οφέλη της. Και όταν κανείς συνειδητοποιήσει αυτά τα οφέλη τότε θα είναι έτοιμος, όπως και ο ήρωας της ιστορίας, να κυλήσει αρμονικά δίπλα σε έναν άλλον άνθρωπο, δίπλα σε ένα άλλο
Μεγάλο Ο, παύοντας ο ίδιος να είναι ένα κομμάτι που λείπει. Αυτή η ιστορία δεν αναφέρεται μόνο, ως προς την προσωπική εξέλιξη, στον συντροφικό-ερωτικό τομέα της ζωής ενός ατόμου, μπορεί να διαβαστεί πολυποίκιλα, και σε φιλικό, οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο.
Αυτή η αλλαγή της οπτικής θέασης των πραγμάτων με την χρήση τόσο απλών οπτικών και λεκτικών μέσων εφαρμόζεται στο έπακρο διαβάζοντας αυτό το βιβλίο. Μέσα από τα αρχετυπικά σύμβολα ο αναγνώστης καλείται να τα αποσυμβολίσει και να τους προσδώσει νόημα, μπαίνοντας στη θέση των εύληπτων ηρώων. Με αυτό τον τρόπο είναι πιο έντονη η ταύτιση και κατ’ επ’ έκταση η συγκινησιακή φόρτιση. Μέσα από μια τόσο απλή, μα ξεχωριστή ιστορία, δημιουργείται ένας διαφορετικός τρόπος σκέψης αναφορικά με τις ανθρώπινες σχέσεις και όσον αφορά τον ίδιο μας τον εαυτό. Μια ιστορία που θα έπρεπε να διαβαστεί από κάθε παιδί και από κάθε ενήλικα.
Κλείνοντας θα χρησιμοποιήσω τα λόγια του Αλμπέρ Καμύ που ταιριάζουν απόλυτα με την φιλοσοφία αυτού του βιβλίου: «Μην περπατάς μπροστά μου, μπορεί να μην σε ακολουθήσω. Μην περπατάς πίσω μου, μπορεί να μην σε οδηγήσω. Περπάτησε δίπλα μου και γίνε φίλος μου.»
