Θοδωρῆς Παπαθεοδώρου «Ἅγιο αἷμα», «Ἅγιες ψυχχές», «Ἅγια Λευτεριά». Ἐκδόσεις Ψυχογιός 2021.
536+576+616 σελίδες σέ πολύ καλῆς ποιότητας χαρτί, μέ ἐξαιρετική ἐπιμέλεια, ἐκτύπωση καί βιβλιοδεσία, μέ πανέμορφα ἐξώφυλλα, σχετικά μέ τό κάθε βιβλίο.
Ὁ Θοδωρῆς Παπαθεοδώρου, μετά τήν τετραλογία τοῦ Ἐμφυλίου Πολέμου καί τήν τριλογία τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα, μᾶς παρέδωσε τήν τριλογία γιά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821. Ὅπως καί στά προηγούμενα ἱστορικά μυθιστορήματα, ἔτσι κι ἐδῶ διάβασε πολύ. Ἐμπλούτισε τά βιβλία μέ ἱστορικά γεγονότα, τά ἐνέπλεξε στήν ἱστορία του, καί ἔγραψε πολλές ἐπεξηγήσεις. Πραγματικά πολλές! 113 σελίδες μέ 128 σημειώσεις συνολικά στούς τρεῖς τόμους. Κι αὐτήν τήν ἐπιμονή του στά πραγματικά ἱστορικά στοιχεῖα τήν ἐξήγησε ὁ ἴδιος σέ μία συνέντευξή του. Στήν ἐρώτηση ἄν ἡ γραφή ἀποτελεῖ διέξοδο ἐπικοινωνίας ἤ ὄχημα μνήμης, ἀπάντησε «θα έλεγα πως το βάρος πέφτει κυρίως στο δεύτερο σκέλος, σε αυτό που ονομάζουμε «μνημοσύνη». Αυτή την αδιόρατη μα πανίσχυρη αίσθηση που κουβαλάμε όλοι μες στην ψυχή μας, χαραγμένη από τις πρώτες κιόλας μέρες μας σε τούτο τον κόσμο. Οι γεύσεις, οι μυρωδιές, οι λέξεις, τα συναισθήματα, οι καταβολές, τα πιστεύω, οι ιδέες, το σμίλεμα της ίδιας μας της οντότητας, όλα αυτά που μας ορίζουν ατομικά και συλλογικά. Το ατομικό έρχεται αυτόματα ως βίωμα καθώς μεγαλώνουμε, μα το συλλογικό θέλει ενασχόληση και παίδευση για να το οικειοποιηθεί, να το συναισθανθεί και να το ενστερνιστεί κανείς. Αυτόν το σκοπό υπηρετώ με τις γραφές μου. Για τους ανθρώπους που νιώθουν πως ανήκουν σε τούτο το λαό και τούτη την πατρίδα, για όσες και όσους αισθάνονται την ανάγκη να βουτήξουν στα λαμπρά νάματα, μα και στα ζοφερά κρίματα, του ελληνισμού.»
Ἐδῶ λοιπόν, μέ ὄχημα τίς περιπέτειες τοῦ Σίμου, τῆς Δέσπως, τοῦ Νικόλα, τῆς Ἀργυρῶς, τῆς Μαλαμῆς, τοῦ Στέφανου, διατρέχει ὅλη τήν Ἑλλάδα ἀπό τό 1803 μέχρι τό 1827. Τό πρῶτο βιβλίο ἔχει ὥς σημεῖο ἀναφορᾶς τό Σούλι καί τούς Σουλιῶτες. Μᾶς ταξιδεύει ὅμως καί στήν ὀρεινή Ἀρκαδία καί στή Ζάκυνθο. Συναντοῦμε τόν Κολοκοτρώνη καί τόν Καραϊσκάη, τόν Μπότσαρη καί τόν Τζαβέλα, τόν Μαυροκορδᾶτο καί τόν Κωλέττη. Ξεκινᾷ ἀπό τό 1803 καί τήν ἐκστρατεία τοῦ Ἀλῆ Παςᾶ ἐναντίον τοῦ Σουλίου καί, ἀφοῦ περάσει ἀπό τήν Πελοπόννησο καί τή Ζάκυνθο, καταλήγει στά Γιάννενα τόν Φεβρουάριο τοῦ 1821. Συγκινητική ἕως σπαραξικάρδια ἡ συζήτηση μεταξύ τῶν Σουλιωτισσῶν πρίν ἀπό τόν χορό τοῦ Ζαλόγγου!
Ὁ δεύτερος τόμος, μετά ἀπό μία περίληψη τῆς κατάστασης τῶν βασικῶν πρωταγωνιστῶν καί τήν περιγραφή μιᾶς ἡμέρας ἑνός ἀνώνυμου στήν Τεργέστη τό 1827, μᾶς μεταφέρει στήν Ἤπειρο τόν Μάρτιο τοῦ 1821. Καί ἀφοῦ διατρέξουμε Χαλκιδική, Ἅγιο Ὄρος, Τρίπολη, Ψαρά, Σπέτσες, φτάνουμε στήν ἅλωση τῆς Τριπολιτσᾶς καί τίς σφαγές τῶν Τούρκων της, γιά νά καταλήξουμε στό Μεσολόγγι τό 1822. Οἱ διαδρομές τῶν ἡρώων διασταυρώνονται, τέμνονται, βαδίζουν παράλληλα, χωρίζουν ξανά, ἐνίοτε βίαια, ὅμως ποτέ δέν χάνονται. Καί ἡ ἀγωνία γιά τήν κατάληξη καλά κρατεῖ.
Ὁ τρίτος τόμος, ὁ πλέον ὀδυνηρός, ἀφορᾷ τά ἔτη 1824-1826. Ξεκινᾷ ἀπό τήν Ἀρκαδία, περνᾷ ἀπό τό Μεσολόγγι, κάνει μιά στάση στά Ψαρά γιά νά μᾶς περιγράψει τά ὀλέθρια λάθη πού ὁδήγησαν στήν ὁλική καταστροφή τοῦ νησιοῦ, καί μετά μᾶς μεταφέρει στή Μεσσηνία, τήν Κεφαλονιά καί τό Ναύπλιο, γιά νά καταλήξει στή δραματική περιγραφή τῆς πολιορκίας τοῦ Μεσολογγίου καί τῆς τραγικῆς ἐξόδου τῶν πολιορκημένων. Ἐδῶ καταδεικνύεται ὁ ρόλος τῶν Ἄγγλων, τῶν Γάλλων, ἀλλά καί τοῦ Λόρδου Βύρωνα. Τό βιβλίο κλείνει στήν Τεργέστη τό 1827, ὁπότε σμίγουν ὅσοι ἐπέζησαν. Αὐτό τό βιβλίο, ἀντί γιά «Ἅγια Λευτεριά», θά μποροῦσε νά ὀνομάζεται «Ἄγρια Λευτεριά», ἐπειδή εἶναι γεμᾶτο ἀγριότητες. Ἀγριότητες μεταξύ Ὀθωμανῶν καί Ἑλλήνων, ἀλλά κυρίως μεταξύ τῶν Ἑλλήνων, στεριανῶν καί νησιωτῶν, πού κόντεψαν νά τινάξουν στόν ἀέρα τόν Ἀγῶνα καί τή θυσία χιλιάδων μαχητῶν.
Οἱ ἥρωες θά ὀρφανέψουν, θά ξεριζωθοῦν ἀπό τή γενέθλια γῆ, θά κυνηγηθοῦν, κάποιοι θά πολεμήσουν, κάποιοι θά σκλαβωθούν, ἀλλά μόνο στό σῶμα. Ὅλοι θά νιώθουν διαρκῶς πίσω τους τήν ἀνάσα τοῦ θανάτου. Ὅμως ἡ ἀγάπη γιά τήν πατρίδα καί ἡ λαχτάρα γιά τήν πολυπόθητη ἐλευθερία θά τούς δώσουν δύναμη νά ἀντέξουν, νά πολεμήσουν, νά ἐπιζήσουν.
Ὁ συγγραφέας, μέ ἐξαιρετική χρήση τῆς γλώσσας ἐκείνης τῆς ἐποχῆς, τοῦ λεξιλογίου, τῶν φράσεων, τῶν προσφωνήσεων, ἀκόμα καί τῆς εἰδικῆς ναυτικῆς ὁρολογίας, μᾶς μεταφέρει στό ἐπίκεντρο ὅσων ἀφηγεῖται. Τό πλούσιο λεξιλόγιο μεταδίδει ἀβίαστα στόν ἀναγνώστη ὅλα τά συναισθήματα πού βιώνουν οἱ ἥρωες, ἀλλά καί ὁ ἴδιος ὁ συγγραφέας. Ἐπειδή εἶναι ἀμείλικτος καί ὀξύτατα καταγγελτικός γιά τά λάθη, τήν ἀγνωμοσύνη, τίς διχόνοιες τῶν Ἑλλήνων. Τόσο μέσῳ τῶν ἡρώων του, ὅσο καί μέσα στίς σημειώσεις, δέν διστάζει νά στηλιτεύσει τήν προδοσία καί νά κατονομάσει τούς προδότες, χωρίς φόβο ἀλλά μέ πάθος, πάθος γιά τήν ἀλήθεια.
Ἡ ὁλοκλήρωση τῆς ἐντρύφησης στό ἱστορικό μυθιστόρημα μέ ἄφησε μέ ἀντικρουόμενα συναισθήματα: περηφάνια γιά τήν ἀνδρεία καί τή φιλοπατρία τῶν ἀγωνιστῶν, ἀλλά καί πίκρα καί ὀργή γιά τούς ἀδίστακτους καί φίλαρχους προδότες τοῦ Ἀγώνα. Καί μέ θαυμασμό γιά τό συγκλονιστικό πόνημα τοῦ Παπαθεοδώρου. Ἕνα ἐξαιρετικό ἔργο, πού πρέπει νά διαβαστεῖ. Ἐπειδή εἶναι γραμμένο μέ μεγάλη ἀγάπη πρός τή γλώσσα, τήν ἱστορία, τήν ἀλήθεια, τήν πατρίδα. Τό μπράβο εἶναι λίγο.
