HomeMind the artΒιβλίοἸσίδωρος Ζουργός «Περί τῆς ἑαυτοῦ ψυχῆς».

Ἰσίδωρος Ζουργός «Περί τῆς ἑαυτοῦ ψυχῆς».

Ἰσίδωρος Ζουργός «Περί τῆς ἑαυτοῦ ψυχῆς». Ἐκδόσεις Πατάκη 2021.

750 σελίδες σέ πολύ καλῆς ποιότητας ὑποκίτρινο χαρτί, μέ πολύ καλή ἐπιμέλεια, ἐξαιρετική βιβλιοδεσία γιά τό μέγεθος τοῦ βιβλίου καί ἕνα πανέμορφο ἐξώφυλλο.

Βρισκόμαστε στό Βυζάντιο, στήν Ἀνατολική Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία. Ἔτος 1064 μ.Χ. Δορύλαιο, τό σημερινό Ἐσκί Σεχίρ. Γνωρίζουμε τήν οἰκογένεια τοῦ Ἀλεξάνδρου Κλαδᾶ, μεγαλοκτηματία μέ πολλά λιόδεντρα. Εἶναι οἱ τρεῖς γιοί του, ὁ Θεοφύλακτος, ὁ Ἰωάννης καί ὁ μικρός Σταυράκιος. Ὅταν ὁ Σταυράκιος ἦταν 8 ἐτῶν, εἰσβολεῖς Σελτζοῦκοι κατέστρεψαν τό Δορύλαιο καί δολοφόνησαν τούς γονεῖς τῶν παιδιῶν, τά ὁποῖα κατάφεραν νά σωθοῦν χάρη σ' ἕναν ἔμπιστο ὑπηρέτη τῆς οἰκογένειας. Καί ἀπό ἐδῶ, τό 1072, ξεκινᾷ ἡ περιπέτεια τῶν τριῶν ἀγοριῶν. Πρωταγωνιστής εἶναι ὁ βενιαμίν, ὁ Σταυράκιος. Τή ζωή του μέχρι τό τέλος της θά παρακολουθήσουμε. Παράλληλα θά μαθαίνουμε καί τίς τύχες τῶν ἀδελφῶν του.

Ἡ μεγάλη πορεία τοῦ Σταυράκιου θά ἔχει σταθμούς στή Νίκαια τῆς Βιθυνίας, τήν Κωνσταντινούπολη, τή Θεσσαλονίκη, τήν κατακτημένη ἀπό τούς Νορμανδούς Καστοριά, τό Κίτρος Πιερίας, ξανά τή Θεσσαλονίκη, ἐπιστροφή ἐν δόξῃ στή Βασιλεύουσα. Θά ξεκινήσει μαθητευόμενος ἀντιγραφέας χειρογράφων στή μεγάλη Μονή Στουδίου καί θά φτάσει νοτάριος (γραμματέας) ἐκ τῶν ἀπορρήτων τοῦ Αὐτοκράτορα. Στή διαδρομή θά γνωρίσει σπουδαῖα πρόσωπα (Μιχαήλ Ψελλός, Ἄννα Κομνηνή), θά δεχθεῖ μεγάλη βοήθεια ἀπό ἕναν εὐνοῦχο ὑψηλόβαθμο στή Καστοριά, θά συναντήσει πολλούς πού θά ἐπηρεάσουν λίγο ἤ πολύ τήν πορεία του. Θά παντρευτεῖ, θά ἀποκτήσει, θά μεγαλώσει καί θά χαρεῖ τά παιδιά του, βιολογικά καί υἱοθετημένα. Τό τέλος τοῦ βιβλίου βρίσκει τά τρία ἀδέλφια νά ζοῦν ἀπομονωμένα σέ ἕνα παλιό, ἐρειπωμένο καλύβι στίς ἀκτές τῆς

Προποντίδας καί νά βλέπουν τόν θάνατο νά τούς παίρνει ἕναν-ἕναν.

Ἡ ἐξιστόρηση καλύπτει ὀγδόντα χρόνια, ὅσα ἔζησε ὁ Σταυράκιος. Μέσα ἀπό αὐτήν μαθαίνουμε τή ζωή κατά τήν ἐποχή τῶν Κομνηνῶν. Διαβάζουμε γιά τίς δολοπλοκίες, τίς συμμαχίες, τά μίση καί τά πάθη πίσω ἀπό βαριές κουρτίνες καί ψαλτήρια. Μαθαίνουμε ὅμως καί τόν καθημερινό βίο τῶν κατοίκων τῆς αὐτοκρατορίας, τῶν Ρωμαίων, ὅπως αὐτοαποκαλοῦνται. Ἑστιάζοντας στόν ἥρωα τῆς ἱστορίας, βλέπουμε τήν ἐξέλιξή του στό ταλέντο τῆς καλλιγραφίας, τίς ἀλλαγές στόν τρόπο πού ἀντιμετωπίζει (ἤ καί δέν ἀντιμετωπίζει) τή ζωή καί τίς δυσκολίες της, τόν τρόπο πού συμβιώνει μέ τούς ἀνθρώπους. Πάντα εἶναι παρών ὁ πόνος, ὅμως πάντα ξεχωρίζει ἡ βαθιά ὅσο καί ἁπλοϊκή πίστη τοῦ Σταυράκιου, σέ ἀντίθεση μέ τήν ἐπίπλαστη πολλῶν μεγαλοσχημόνων.

Τί κάνει αὐτό τό βιβλίο σπουδαῖο; Μᾶς δίνει μία ἐναργέστατη εἰκόνα τῆς ζωῆς στό Βυζάντιο, κάτι πού σπανίζει γιά τό εὐρύ κοινό. Τό Βυζάντιο καί ἡ ζωή του εἶναι περισσότερο γνωστό σ' αὐτούς πού ἔχουν ἐπαγγελματική σχέση μαζί του.

Ἀπουσιάζει ἀπό τή λογοτεχνία καί τόν κινηματογράφο. Ἔτσι ἡ εἰκόνα πού ἔχουμε εἶναι λειψή καί συχνά διαστρεβλωμένη. Ὅλη αὐτήν τήν εἰκόνα ὁ συγγραφέας μᾶς τήν παραδίδει μέ ὑψηλοῦ ἐπιπέδου γραφή. Λεπτομέρειες σχετικά μέ τούς τρόπους καί τά μέσα γραφῆς, γιά τόν τρόπο ζωῆς, τά φαγητά καί τή μαγειρική, τήν ἔνδυση καί τήν ὑπόδηση, τίς προσφωνήσεις, ὅλες δείχνουν πόσο πολύ ἔχει μελετήσει πρίν νά ξεκινήσει νά γράφει. Τό ἴδιο καί οἱ πολλές λεπτομέρειες γιά μέρη, πόλεις, χωριά, βουνά, ἐκκλησίες καί παρεκκλήσια, εἰκόνες, τοιχογραφίες. Θέλω ἐδῶ νά ἀναφέρω τίς 212 ὑποσέλιδες σημειώσεις, καθώς καί τίς πάνω ἀπό πέντε σελίδες βιβλιογραφία.

Οἱ περιγραφές του εἶναι γεμάτες εἰκόνες, ἤχους, μυρωδιές, ἀκόμα καί μύθους. Τά συναισθήματα κυρίως ἀλλά καί κάποια μέρη περιγράφονται μέ ἰδιαίτερο λυρισμό, ὅπως γινόταν τήν ἐποχή ἐκείνη.

Τό μεγάλο στοίχημα ὅμως, τό ὁποῖο κέρδισε ὁ συγγραφέας, εἶναι ἡ τεχνική τῆς διπλῆς γραφῆς. Τό μισό βιβλίο εἶναι «γραμμένο» ἀπό ἕναν ἐξωτερικό παρατηρητή, ὁ ὁποῖος χρησιμοποιεῖ μέν τή σημερινή γλώσσα, ἀλλά μέ ὀνομασίες, τίτλους καί προσφωνήσεις τῆς ἐποχῆς. Τό ὑπόλοιπο εἶναι χειρόγραφο τοῦ Σταυράκιου, τό ὁποῖο ἔγραφε ὅταν εἶχε ἀποσυρθεῖ στήν Προποντίδα. Ἐδῶ ἡ γραφή ἔχει ἔντονα τά στοιχεῖα τῆς ἐποχῆς, ἀλλά καί τῆς εὐσέβειας τοῦ Σταυράκιου, ὁ ὁποῖος πάντα ξεκινᾷ νά γράφει ἐπικαλούμενος τόν Κύριο: Κύριε βοήθει. Σέ κάθε περίπτωση ὅμως ἡ γραφή τοῦ Ζουργοῦ μαγεύει! Περιγράφει τόν Σταυράκιο ὡς «ἕναν ἐραστή τῆς ἀειφυγίας πού ἀφέθηκε στούς ἀνέμους». Ὅμως, παρά τήν ἀφέλειά του καί τήν καλοσύνη του, δέν στερεῖται σοφίας. Τόν βρίσκουμε νά λέει: «Νωβελίσσιμος εἶναι αὐτός πού φέρνει τό χρυσάφι, δίχως νά μᾶς νοιάζει ἀπό ποῦ κρατάει ἡ σκούφια του. Κάποιες φορές θαρρῶ πώς αὐτή ἡ ἀλήθεια θά γίνει οἰκουμενική». (Νωβελίσσιμος ἦταν ἀρχικά εὐγενής ὑψηλός στρατιωτικός ἀξιωματοῦχος).

«Ἄν ὑπῆρχε μία μηχανή νά γράφει γρήγορα καί φτηνά, ὁ μονότονος καί ἄψυχος χαρακτήρας τῶν γραμμάτων θά μᾶς εἶχε νικήσει ἀμετάκλητα καί θά ἀλλάζαμε δουλειά», ὁμολόγησε ὁ ἡλικιωμένος πιά νοτάριος Σταυράκιος.

«Ὁ θάνατος εἶναι τό πιό αἰνιγματικό χειρόγραφο σέ πολλά σημεῖα εἶναι κακογραμμένο κι ἀνερμήνευτο, ἐνῷ δέν ξέρεις τί ἀκολουθεῖ στήν πίσω σελίδα».

«Νύχτωσε μέ τόν τρόπο πού σώνονται τά κεριά, ἀνεπαίσθητα».

«Ἡ ζωή εἶναι ἕνα θαῦμα, πῶς νά τή χωρέσεις σέ μιά περγαμηνή, πῶς νά κάνεις τά γράμματα σπίτια νά τήν καλοδεχτοῦν;»

Ἐν ὀλίγοις, ἔχουμε ἕνα ἔξοχο χρονικό, γραμμένο μέ ἀπαράμιλλη τέχνη, ἀλλά καί μέ μεγάλη ἀγάπη γιά τήν ἐποχή, τή γλώσσα, τόν ἄνθρωπο. Ἄλλο ἕνα κορυφαῖο ἔργο ἑνός ἐκ τῶν σπουδαιοτέρων ἐν ζωῇ Ἐλλήνων συγγραφέων.

Related stories

Έρχονται δύο νέα πάρκα τσέπης

Στη φύτευση 500 δέντρων στη νέα παραλία Θεσσαλονίκης προχωρά ο δήμος Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο...

Κλείνει ένα από τα πιο αγαπημένα μεζεδοπωλεία του κέντρου

Λατρεύτηκε από τις παρέες νέων κι όχι μόνο! Τα...

Οι ταινίες της εβδομάδας 28.03-03.04.2024

Γράφει ο Λάζαρος Γεροφώτης Μεγάλη αύξηση στα εισιτήρια την εβδομάδα...

Στην οδό Αρμενοπούλου, ο Gaetano μας ταξιδεύει στην σιτσιλιάνικη επαρχία

Κείμενο: Δέσποινα Λαμπρίδου / Φωτογραφίες: Μαρία Ευσταθιάδου Αρμενοπούλου 27,στην καρδιά...

Ο Εξώστης ρωτά, οι συγγραφείς απαντούν | Λάζαρος Αλεξάκης

    επιμέλεια στήλης: Φανή Χατζή Κάθε εβδομάδα ένας/μία συγγραφέας απαντά σε...