Συγγραφείς, γραφή και Κρίση

1. Πώς είστε;
Ξεπατωμένος και, παραδόξως, δημιουργικός.

2. Πώς αντιλαμβάνεστε την Κρίση και πώς σας επηρεάζει;
Κατάσαρκα. Απλήρωτος από τον Ιούλιο, αν και άοκνα εργαζόμενος στην «Ελευθεροτυπία». Όσον αφορά τα χάλια μας, προσπαθώ με μετριοπάθεια και χιούμορ να σταθώ απέναντι στην ημεδαπή αδράνεια και την καταγωγική μας πτωχοαλαζονεία, που πολλαπλασιάζουν την, έτσι κι αλλιώς, δεινή μας αβεβαιότητα.

3. Ποιες είναι οι ρίζες της Κρίσης;
Τι θέλετε να σας πω; Ότι κάθε μέρα ανακατεύεται η παγκόσμια τράπουλα με όρους άγριου καπιταλισμού; Ή ότι στην Ευρώπη κυριαρχεί η νεοφιλελεύθερη χρηματοπιστωτική στρατηγική; Το κρίσιμο είναι τι κάνουμε εμείς ― πάντα αυτό δεν ήταν; Είμαστε μια μικρή χώρα που από καταβολής της βιώνει απωθητικά τον εξευρωπαϊσμό της και κάθε τόσο έλκεται από έναν ιδιότυπο αλυτρωτισμό ως πρώην οθωμανικό κρατίδιο. Πολύ φοβάμαι ότι ακόμα κι αυτήν την ύστατη στιγμή δεχόμαστε την Κρίση ―τόσο σε επίπεδο μέσου πολίτη όσο και σε επίπεδο πολιτικών― ως «περιούσια» βαλκανική επαρχία· εξ ου κι ένα μείγμα εθνοκεντρικού λαϊκισμού και αριστερίστικης ρητορείας καθιστά κάθε μεταρρύθμιση βουνό, αλλά και την παραμικρότερη πολιτική ή κοινωνική συνεννόηση άθλο ή επίτευγμα.

4. Η περίοδος που περνάμε θα ευνοήσει την παραγωγή «σοβαρών» βιβλίων;
Η κρίση θα αναγκάσει τους εκδότες να αγαπήσουν ξαφνικά τα δάση. Εφεξής, και για μακρύ διάστημα, εκτιμώ πως θα τυπώνουν τα εγγυημένα ευπώλητα ή τα εγγυημένα απαιτητικά βιβλία. Βιβλία αγνώστων, πειραματικά, αταξινόμητα, βιβλία ποίησης ή θεωρίας, δύσκολα θα περνούν εκδοτικό κατώφλι, εκτός κι αν ο συγγραφέας βάλει το χεράκι του στην τσέπη.

5. Ποια είναι η σχέση σας με τις νέες τεχνολογίες, το Web, τα Social Media;
Αμφίθυμη. Άλλοτε μοιράζομαι τις σκέψεις μου και τις επιθυμίες μου, άλλοτε κοινοποιώ την εργασία μου, άλλοτε σκοτώνω το χρόνο μου κι άλλοτε αποσύρομαι.

6. Δέκα βιβλία στα οποία «πρέπει» να ανατρέχει κανείς. Ή όσα θέλετε.
Όλες οι μεγάλες αφηγήσεις: από την Παλαιά Διαθήκη και τον Όμηρο έως τον Πάουντ, τον Φόκνερ και τον Τζόις. Η σπουδαία εβραϊκή εν πολλοίς κεντροευρωπαϊκή φλέβα: Κάφκα, Κανέτι, Ισαάκ Μπάσεβιτς Σίνγκερ και Ντανίλο Κις. Ο μοναχικός εικονοκλάστης Σελίν.

7. Γενικώς: γιατί τα βιβλία;
Γιατί αυτό μάς έλαχε. Η ανάγνωση σου χαρίζει μια δεύτερη αδάνειστη ζωή. Με τον καιρό πάντως διαπιστώνω ότι τελικώς ανέκαθεν μου άρεσε περισσότερο να ακούω ιστορίες παρά να τις γράφω. Θυμάμαι, πήγαινα στην Πέμπτη Δημοτικού, όταν προσπάθησα να μεταγράψω ένα εικονογραφημένο παραμύθι (δεν θυμάμαι τώρα ποιο…) πατώντας σε μια ιστορία που είχα ακούσει από μια Αρμένισσα ράφτρα, για ένα αγοράκι που γεννήθηκε με κεφάλι σαν ταψί και πόδια σαν κλωστές.

8. Αλλάζει η λογοτεχνία τον κόσμο;
Το μόνο που αλλάζει, κι αυτό μόνο όταν πατάς τις ψηλές κορυφογραμμές της, είναι η εικόνα που έχουμε για τον κόσμο. Κι αυτό δεν είναι αμελητέο.

9. Τι είναι η ανάγνωση, και πιο ειδικά η ανάγνωση των δικών σας βιβλίων;
Όσο μεγαλώνω διαπιστώνω ότι ολοένα και περισσότερο μου αρέσει να διαβάζω (και μάλιστα εμμονικά τα ίδια βιβλία) από το να γράφω. Αυτό το γλυκό χασομέρι πάνω σε αναγνωστικές οικειότητες που εξακολουθητικά σου διαφεύγουν και ποτέ δεν σου παραδίδονται εξ ολοκλήρου. Όσο για την ανάγνωση των βιβλίων μου, ρωτήστε τους μετρημένους αναγνώστες του Φάις.

10. Ο «ιδανικός αναγνώστης» υπάρχει; Χρειάζεται να υπάρχει;
Ιδανικός αναγνώστης ―εκτός εισαγωγικών― είναι ένας γρουσούζης που όλα τού μυρίζουν κι όλα τού βρομάνε. Αυτός ο τύπος λοιπόν που δεν δίνει του αγγέλου του νερό και σκυλοβρίζει ακόμα και τη σκιά του τελικώς σε βοηθάει τα μάλα. Εν πρώτοις δείχνοντάς σου ότι λογοτεχνία είναι η ασθένεια όπου πεθαίνεις από το ενδεδειγμένο φάρμακο. Προσωπικά δεν περιμένω κανένα χαΐρι από μεριάς του, αν και, το ομολογώ, έχω κόλλημα μαζί του.

11. Ένας μέντορας σας;
Ο πατέρας μου κι ο Κάφκα ― αμφότεροι παρόντες στο έργο μου.

12. Πόσο εύκολα ή δύσκολα γράφετε;
Το κρίσιμο είναι να μη χάσεις την επιθυμία του να γράφεις, να μη χάσεις επαφή από το χασομέρι της ύπαρξης μπροστά στη λευκή σελίδα ― τα υπόλοιπα είναι λεπτομέρειες και ζήτημα διάθεσης.

13. Πώς επιλέγετε τους τίτλους των βιβλίων σας;
Οι τίτλος είναι η πρώτη χειραψία του βιβλίου με τον αναγνώστη. Έχω τη φήμη του τιτλά. Συνήθως με επισκέπτονται από νωρίς οι τίτλοι των βιβλίων μου. H πρώτη εντύπωση δεν είναι καθοριστική σε μια συνάντηση; Το ίδιο είναι κι ένας τίτλος…

14. Τι χάνετε γράφοντας;
Πραγματικό χρόνο. Φυσικά η γραφή σε πείθει πως δεν υπάρχει. Έλα, όμως, που υπάρχει. Παράδειγμα στα Πορφυρά γέλια μπήκα 48 και βγήκα 53. Για να μην πιάσουμε την Αυτοβιογραφία ενός βιβλίου που μπήκα 29 και βγήκα 37. Ήμουν νια και γέρασα…

15. Πείτε μας λίγα πράγματα για το τελευταίο σας βιβλίο, και για το επόμενο.
Η συλλογή Απ’ το Ίδιο Ποτήρι και άλλες ιστορίες πρωτοκυκλοφόρησε το 1999. Έντεκα χρόνια μετά επανακυκλοφορεί με τα δέοντα γλωσσικά μερεμέτια που ωστόσο δεν τραυματίζουν την εποχή της γραφής της. Συνέπεσε με το τέλος μιας μακροχρόνιας σχέσης, μ’ ένα δύσκολο χωρισμό. Δεκατρείς πολύτροπες ιστορίες που φωτίζουν μέσα από το πένθος, την απουσία και το θάνατο τη συλλογική μνήμη και τις αθέατες όψεις της ζωής. Δεκατρείς τρόποι για να απομαγεύσεις το άγχος του θανάτου. Αυτόν τον καιρό γράφω ένα θρυμματισμένο κείμενο σεξουαλικού πένθους. Κτερίσματα ή Μια Σπασμένη Ιστορία το λέω, κι εκεί αθροίζω κουρελάκια, σπαράγματα, θρύψαλα από ημερολόγια, όνειρα, σημειώσεις που έμειναν σημειώσεις, όλα αυτά περιδινούμενα γύρω από το γαϊτανάκι της λαγνείας, της μοναξιάς, του θνήσκειν. Μετά τα Πορφυρά Γέλια κλάταρα. Οι αντοχές μου είναι το πολύ για δρόμους ημιαντοχής, ο μαραθώνιος ας περιμένει.

16. Ποια πιστεύετε ότι είναι η θέση σας στον «ελληνικό κανόνα» της λογοτεχνίας;
Νιώθω συγγενής με τον Κάλβο και τον Βιζυηνό. Στον καιρό τους έζησαν στο περιθώριο του λογοτεχνικού κανόνα. Τυχαίο; Δεν νομίζω.

17. Μουσική, κινηματογράφος, τέχνες.
Μπαχ, Μπρεσόν, Καραβάτζιο ― τρεις σταθερές μου.

18. Νιώθετε να αλλάζετε;
Άλλοτε ξυπνάω 100 χρονών κι άλλοτε 25. Τι να πω…

19. Ο θάνατος;
Για άλλους η υψηλότερη περιέργεια της ζωής, για άλλους η πιο αδιανόητη κατάσταση, για άλλους φυσικό όσο το κατούρημα ― τραμπαλίζομαι…

20. Μια ερώτηση που δε θα θέλατε να απαντήσετε;
Μόνο μια;