Είκοσι Έλληνες λογοτέχνες απαντούν σε είκοσι (κοινά) ερωτήματα.
Σήμερα, ο Χρήστος Χρυσόπουλος.
Πώς είστε;
Μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Πόλις» ένα βιβλίο που γράφτηκε σχεδόν ασθμαίνοντας τους προηγούμενους μήνες. Έχει τίτλο «Φακός στο στόμα» και είναι ένα χρονικό για το παρόν της Αθήνας. Κάθε φορά που τελειώνω ένα βιβλίο χρειάζομαι λίγο καιρό για να «ξαναβρώ την ανάσα μου».
Πώς αντιλαμβάνεστε την Κρίση και πώς σας επηρεάζει;
Ο βιοπορισμός μου επηρεάστηκε δραστικά. Πάντοτε χρειαζόμουν λίγα χρήματα. Τώρα μαθαίνω σε ακόμη λιγότερα. Δυσκόλεψε η διεκδίκηση των αμοιβών. Είμαι συγγραφέας, συνεπώς ανασφάλιστος. Ας πούμε ότι είναι μια άσκηση (αξιοπρέπειας, προσαρμοστικότητας, αντοχών).
Ποιες είναι οι ρίζες της Κρίσης;
Δεν ξέρω αν μπορεί να διατυπωθεί μια οριστική απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Ειδικά τώρα. Ειδικά από εμένα. Αναγνωρίζω μόνο ορισμένες όψεις μιας ιδιαίτερα πολύπλοκης και πολύχρονης υστέρησης: καθηλωτική απουσία οποιασδήποτε έννοιας συλλογικότητας, ανορθολογισμός, βία.
Η περίοδος που περνάμε θα ευνοήσει την παραγωγή «σοβαρών» βιβλίων;
Αισθάνομαι ότι η λογοτεχνία έχει σήμερα την υποχρέωση να θέσει το δικό της ίχνος στο χρόνο. Για μένα αυτό σημαίνει μια έννοια καταγραφής/αναφοράς που επιδιώκει να επιτελέσει (δίχως μεγαλοστομίες) μια κοινωνική λειτουργία. Είναι αυτή η πραγματικότητα που με έστρεψε μακριά από τη μυθοπλασία και με έκανε να γράψω ένα χρονικό για την Αθήνα. Από τη σκοπιά ενός συγγραφέα, δεν μπορώ να πω κάτι περισσότερο από αυτό.
Ποια είναι η σχέση σας με τις νέες τεχνολογίες, το Web, τα Social Media;
Δεν θα μπορούσα να γράψω με τον τρόπο που γράφω σήμερα δίχως το Διαδίκτυο. Η αλλαγή είναι βαθύτερη από την επιφανειακή χρήση των εργαλείων. Οι διασυνδεδεμένες τεχνολογίες έχουν μεταβάλει την επιστημολογία των προτάσεων της λογοτεχνίας μας. Παραπέμπω στις απαντήσεις που έδωσα εδώ: http://6daysblog.blogspot.com/2009/04/blog-post_21.html
Δέκα βιβλία στα οποία «πρέπει» να ανατρέχει κανείς. Ή όσα θέλετε.
«Φιλοσοφικές παρατηρήσεις», Λ. Βιτγκενστάιν. «Η ανατομία της μελαγχολίας», Ρ. Μπέρτον. «Κοτλοβάν», Αντρέι Πλατόνοφ. «Πάπισσα Ιωάννα», Εμμ. Ροΐδης. «How to do things with words», Τζ. Λ. Όστιν. «Εξομολογήσεις ενός Άγγλου οπιοφάγου», Τόμας ντε Κουίνσι. «Studies in the way of words», P. Grice.
Γενικώς: γιατί τα βιβλία;
Για την ανάγκη της συνομιλίας.
Αλλάζει η λογοτεχνία τον κόσμο;
Όχι.
Τι είναι η ανάγνωση, και πιο ειδικά η ανάγνωση των δικών σας βιβλίων; — Ο «ιδανικός αναγνώστης» υπάρχει; Χρειάζεται να υπάρχει;
Η δική μου οπτική στοχεύει προς μια λογοτεχνία που συμπλέκει τα είδη σχετικοποιώντας παράλληλα τη φαινομενολογία (τι μοιάζει αληθινό και τι όχι) και το γνωσιολογικό υπόβαθρο (τι γνωρίζουμε και τι όχι). Δεν πιστεύω στην «αποδραστική» λογοτεχνία, αλλά σε μια λογοτεχνία που συνδέεται με την αλυσιτελή φύση της πραγματικότητας. Στα δικά μου βιβλία φοβάμαι ότι την περισσότερη δουλειά την κάνει ο αναγνώστης, και μάλιστα με την αφετηριακή συμφωνία ότι η κατάληξη της ανάγνωσης θα είναι δική του υπόθεση και ίσως παραμείνει ανέφικτη. Αυτή η συνθήκη δεν σημαίνει με κανέναν τρόπο ότι το έργο είναι εσκεμμένα «δύσκολο» ή «ακαταλαβίστικο», ή ότι είναι τυχαίας μορφής. Κάθε άλλο. Η δομή και η αφήγηση είναι καίριας σημασίας σε αυτό το πρόγραμμα. Το ίδιο συμβαίνει και με τον πλούτο των ιδεών.
Ένας μέντοράς σας;
Δεν είχα.
Πόσο εύκολα ή δύσκολα γράφετε;
Αυτό είναι αδιάφορο. Αλλάζει κατά περίσταση.
Πώς επιλέγετε τους τίτλους των βιβλίων σας;
Άλλοτε τους υπαγορεύει η εμπειρία, άλλοτε το κείμενο και άλλοτε προϋπάρχουν καθοδηγώντας και τα δύο.
Τι χάνετε γράφοντας;
Τίποτε.
Πείτε μας λίγα πράγματα για το τελευταίο σας βιβλίο και για το επόμενο.
Ο «Φακός στο στόμα» ακολουθεί το ίχνος της σημερινής Αθήνας. Περιπλανιέται εντός μιας ζωής που εκτυλίσσεται γύρω μας, στον δημόσιο χώρο, στους δρόμους. Θα μπορούσε να είναι η καθημερινή βιογραφία της πόλης. Είναι γραμμένο από τη σκοπιά ενός συγγραφέα που συναιρεί τις ιδιότητες του διαβάτη, του χρονικογράφου, του φωτογράφου, του κατοίκου της Αθήνας.
Ποια πιστεύετε ότι είναι η θέση σας στον «ελληνικό κανόνα» της λογοτεχνίας;
Δεν είναι δική μου δουλειά αυτό.
Μουσική, κινηματογράφος, τέχνες.
Όλα υποκείμενα στη γραφή. Εκτός της μουσικής.
Νιώθετε να αλλάζετε;
Μερικές φορές ναι. Μερικές φορές όχι. Άρα, μάλλον ναι.
Ο θάνατος;
Με απασχολεί διαρκώς. Εκτιμώ τον εκούσιο και εύκολο θάνατο.
Μια ερώτηση που δε θα θέλατε να απαντήσετε;
Οτιδήποτε αφορά την προσωπική σφαίρα. Για όλα τα υπόλοιπα παραπέμπω στο www.cchrissopoulos.blogspot.com
