Ὁ Ἁνρί Πουανκαρέ γεννήθηκε στίς 29 Ἀπριλίου τοῦ 1854. Ἦταν ἕνας ἀπό τούς κορυφαίους Γάλλους μαθηματικούς καί θεωρητικούς φυσικούς, καθώς καί φιλόσοφος τῆς ἐπιστήμης. Συχνά περιγράφεται ὡς πολυμαθής καί στόν κόσμο τῶν μαθηματικῶν εἶναι γνωστός ὡς ὁ «τελευταῖος πανεπιστήμονας», καθώς διέπρεπε σέ ὅλα τά ἐπιστημονικά πεδία τά ὁποῖα ὑπῆρχαν στή διάρκεια τῆς ζωῆς του.
Ὁ Πουανκαρέ ἦταν μύωψ, ἰδιαίτερα ἀφηρημένος καί ἀδέξιος. Εἶναι χαρακτηριστικό πώς οἱ σύγχρονοί του τόν ἀποκαλοῦσαν ἀμφιδέξιο, μέ τήν ἔννοια ὅτι εἶχε κακές ἐπιδόσεις τόσο μέ τό ἀριστερό ὅσο καί μέ τό δεξί χέρι. Στό σχολεῖο κατάφερε νά βαθμολογηθεῖ μέ μηδέν στό σχέδιο. Ὡστόσο ὅλες οἱ παραπάνω ἀδυναμίες του ἀναπληρώνονταν καί μέ τό παραπάνω ἀπό τή μαθηματική του μεγαλοφυΐα καί τήν εὐρυμάθεια πού τόν διέκρινε. Ὁ δάσκαλός του Elliot a Liard ἔγραψε τό 1872: «Ἔχω στήν τάξη μου ἕνα τέρας τῶν μαθηματικῶν, τόν Ἁνρί Πουανκαρέ».
Τό 1881 ἔγινε καθηγητής τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Παρισιοῦ, ὅπου παρήγαγε πάνω ἀπό 500 ἐπιστημονικές ἐργασίες, ἀρκετές ἀπό τίς ὁποῖες ἦσαν στή θεωρητική ἀστρονομία. Τό 1887 ἐξελέγη μέλος τῆς Ἀκαδημίας τῶν Ἐπιστημῶν στό Παρίσι. Ἐξελέγη πρόεδρός της τό 1906 καί πρόεδρος τῆς Γαλλικῆς Ἀκαδημίας τό 1908.
Ἡ συμβολή του στούς περισσότερους κλάδους τῶν μαθηματικῶν ὑπῆρξε καθοριστική. Ἀπό τίς ἀναλύσεις (θεωρία τῶν συναρτήσεων) ἕως τήν οὐράνια μηχανική (πρόβλημα τῶν τριῶν σωμάτων) καί ἀπό τή μηχανική τῶν ὑγρῶν ἕως τά θεμέλια τῆς γεωμετρίας. Θεωρεῖται ἀπό τούς πρώτους πού ἀσχολήθηκε μέ τήν τοπολογία, πρίν ἀκόμα αὐτή ἡ ἰδιότροπο ἐπιστήμη ὀνομαστεῖ ἔτσι.
Ἔχει ἐνδιαφέρον ἡ ἱστορία τῆς ἐνασχόλησής του μέ τό πρόβλημα τῶν ν σωμάτων, γιά τό ὁποῖο εἶχε θεσπίσει βραβεῖο ὁ βασιλιάς Ὄσκαρ Β΄ τῆς Σουηδίας. Ὁ Πουανκαρέ ἔστειλε μιά λύση στό πρόβλημα τῶν τριῶν σωμάτων (γιά παράδειγμα τό σύστημα πού περιλαμβάνει τόν Ἥλιο, τή Σελήνη καί τή Γῆ). Ἄν καί δέν ἔδινε γενική λύση, ὁ Πουανκαρέ ἔλαβε τό βραβεῖο αὐτό τό 1889. Μετά τήν ἀποστολή τῆς λύσης διαπίστωσε πώς εἶχε κάνει ἕνα τραγικό λάθος στούς ὑπολογισμούς του. Ἔστειλε λοιπόν ἐπιστολή, ἀναφέροντάς το καί ζητῶντας ἀλλαγή στήν πρότασή του. Ὅμως ἡ λύση του εἶχε ἤδη τυπωθεῖ καί διανεμηθεῖ. Ἡ ἀνάκληση τῶν τυπωμένων καί ἡ ἐπανεκτύπωσή τους κόστισε στόν Πουανκαρέ ἀρκετά περισσότερο ἀπό τό βραβεῖο πού εἶχε κερδίσει.
Ὁ Πουανκαρέ, ἐκτός ἀπό τή σημαντική του προσφορά στό ἀμιγῶς μαθηματικό πεδίο, συνεισέφερε στήν ὀπτική, τόν ἠλεκτρισμό, τήν ἐλαστικότητα, τή θερμοδυναμική, τήν κβαντική θεωρία, τή σχετικότητα καί τήν κοσμολογία.
Ὁ Πουανκαρέ ἦταν καί σημαντικός ἐκλαϊκευτής τῆς ἐπιστήμης. Χαρακτηριστικά στό βιβλίο του «Ἡ ἀξία τῆς ἐπιστήμης» ἔλεγε: «Ἄν ἡ φύση δέν ἦταν ὄμορφη, δέν θά ἄξιζε τόν κόπο νά τήν γνωρίσουμε. Κι ἄν δέν ἄξιζε τόν κόπο νά τήν γνωρίσουμε τή φύση, τότε δέν θά ἄξιζε νά ζοῦμε.»
Πέθανε σάν σήμερα, στίς 17 Ἰουλίου 1912.
Βιβλία σχετικά μέ τόν Πουανκαρέ στά ἑλληνικά:
Poincaré, Henri: Η αξία της Επιστήμης. Εκδόσεις: «Κάτοπτρο», Αθήνα 1997
Szpiro, George G.: Η Εικασία του Πουανκαρέ. Εκδόσεις: «Τραυλός», Αθήνα 2009
Hellman, Hal: Μεγάλες έριδες στην ιστορία των μαθηματικών. Μετάφραση: Τεύκρος Μιχαηλίδης. Εκδόσεις: «Αλεξάνδρεια», Αθήνα 2010
Donald O' Shea: Ο Τελευταίος Πανεπιστήμονας – Ο Ανρί Πουανκαρέ και η Εικασία του. Εκδόσεις: «Τραυλός», Αθήνα 2017.
