Primo Levi «Ἐάν αὐτό εἶναι ὁ ἄνθρωπος». Μετάφραση Χαρά Σαρλικιώτη. Ἐκδόσεις Ἄγρα 2007.
288 σελίδες σέ ὑψηλῆς ποιότητας ὑπόλευκο χαρτί, ἐξαιρετική μετάφραση (πλήν ἑνός σημείου, ὅπου ἀπαιτοῦνται γνώσεις χημείας), πολύ καλή ἐπιμέλεια, ἄν ἐξαιρέσουμε τόν φόβο τοῦ τελικοῦ «ν», ἄψογη ἐκτύπωση καί στιβαρό δέσιμο.
Ὁ Πρίμο Λέβι, Ἰταλός χημικός ἑβραϊκῆς καταγωγῆς, θά ὁδηγηθεῖ στό Ἄουσβιτς τό 1944. Κατά τά λεγόμενά του, τό ὅτι ἦταν χημικός μπορεῖ νά τοῦ ἔσωσε τή ζωή. Τόν Ἰανουάριο τοῦ 1945 τά ρωσικά στρατεύματα πού ἔφτασαν στό Ἄουσβιτς τόν βρῆκαν μεταξύ τῶν ἐλάχιστων ἐπιζώντων. Ἔγραψε αὐτό τό βιβλίο τό 1947, καί εἶναι μιά συγκλονιστική μαρτυρία ὅσων διαδραματίζονταν στά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ἐκεῖνο πού ἐντυπωσιάζει εἶναι πώς, παρά τήν ὠμότητα τῶν ὅσων περιγράφει, τό ὕφος του εἶναι πολύ περισσότερο οὐδέτερο, ἀπομακρυσμένο ἀπό τά βιώματά του. Τά βασανιστήρια, ἡ ἀδιαφορία τῶν Ναζί γιά τήν ὑπόσταση, γιά τήν ἴδια τήν ὕπαρξη τῶν κρατουμένων, τρομάζει. Πῶς λοιπόν μπόρεσε ὁ Λέβι νά τά περιγράφει μέ λεπτομέρειες μόλις δύο χρόνια μετά; Πῶς γίνεται νά μιλᾶς μέ πλοῦτο γλώσσας ἀλλά δίχως καθόλου μῖσος γιά βιώματα πού σημάδεψαν τό ὑπόλοιπο τῆς ζωῆς σου; Τό ἐξηγεῖ ὁ ἴδιος σέ ἕνα ἐπίμετρο πού ἔγραψε τό 1976 γιά τή σχολική ἔκδοση τοῦ βιβλίου. Ἐκεῖ λέει λοιπόν «ἐπέλεξα ἠθελημένα τή νηφάλια καί συγκρατημένη γλώσσα τῆς μαρτυρίας καί ὄχι τό μεμψίμοιρο ὕφος τοῦ θύματος, οὔτε τό ὀργισμένο τοῦ ἐκδικητῆ γιατί πίστευα ὅτι ὁ λόγος μου θά ἦταν πιό δυνατός καί πιό πιστευτός ἐάν ἠχοῦσε ἀντικειμενικός μᾶλλον παρά παθιασμένος».
Ἐν τούτοις, ἡ φρίκη γιά τό ἠθελημένο κακό πού προξενοῦσαν οἱ Ναζί στούς φυλακισμένους προκαλεῖ ἀνατριχίλα. Ὅσα ἔγιναν στά στρατόπεδα συγκέντρωσης εἶναι ἡ πλέον ὠμή ἀπόδειξη τοῦ homo homini lupus est τῶν Λατίνων. Καί ὅπως λέει ὁ ἴδιος ὁ Λέβι «θά ἦταν καταστροφική ἡ ἀνοχή μας ἀπέναντι στίς ζωώδεις παρορμήσεις πού ἐπιζοῦν στόν ἄνθρωπο. Οἱ νόμοι τῶν ἀνθρώπων εἶναι χρήσιμοι ἀκριβῶς γι' αὐτό: νά περιορίζουν αὐτά τά ἔνστικτα».
Ἕνα βιβλίο πού ἡ ἀνάγνωσή του συνοδεύεται ἀπό φρίκη, τρόμο, ὀργή. Ἕνα βιβλίο πού πρέπει νά διδάσκεται στά σχολεῖα γιά νά καταδεικνύεται τό κακό πού μπορεῖ νά κάνει ὁ ἄνθρωπος στόν συνάνθρωπό του ὅταν οἱ πολλοί ἁπλῶς ἀδρανοῦν. Ἕνα βιβλίο πού δέν πρέπει νά λείπει ἀπό κανένα σπίτι.
