Family Romance του Werner Herzog
USA, 89'
Special screenings – Cannes 2019
Πως μπορείς να προσομοιώσεις την ευτυχία;
Πως μπορείς να προσομοιώσεις την πραγματικότητα;
Στην διακήρυξη της Μινεσότας του, ο τότε νέος σκηνοθέτης της γερμανικού νέου κύματος' διακήρυττε στο άρθρο 5:
There are deeper strata of truth in cinema, and there is such a thing as poetic, ecstatic truth. It is mysterious and elusive, and can be reached only through fabrication and imagination and stylization.
Για να αγγίξει τα βαθύτερα επίπεδα αυτής της 'αλήθειας' ο Herzog δημιουργεί ένα υβριδικό σχήμα, ανάμεσα στην μυθοπλασία και το ντοκιμαντέρ, ουσιαστικά φέρνοντας μια νέα τάση στον κινηματογράφο και εμπνέοντας νέους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να αφηγηθούμε μια ιστορία στην οθόνη. Ενάντια στο cinema-vérité, το οποίο 'αρκείται΄ στο να καταγράφει γεγονότα, ο Herzog παρουσιάζει μια ενισχυμένη μορφή της πραγματικότητας, η οποία γεννιέται την αλληλεπίδραση της υποκειμενικότητας του ίδιου του σκηνοθέτη με τα 'γεγονότα'. Εξού και οι ατελείωτοι μονόλογοι, με την τραχιά φωνή του, που μας έχει συνηθίσει στις ταινίες του. Ο Herzog, μέσα από τις ταινίες του, εναντιώνεται στην ίδια την πραγματικότητα, μας κάνει να αμφιβάλουμε διαρκώς για το τι είναι αυτό που βλέπουμε, ποια είναι η θέση του ανθρώπου σε αυτό και αν η 'αλήθεια', ως έννοια, έχει τελικά κάποιο περιεχόμενο. Όλα αυτά τα ερωτήματα που θέτει ο Herzog για το τις ίδιες του της ταινίες, θέτει και ο πρωταγωνιστής του Family Romance.
Η ταινία ξεκινάει σε ένα υπέροχο πάρκο της Ιαπωνίας, όπου, ανάμεσα από τις ροζ ανθισμένες κερασιές, ένας πατέρας συναντά την έφηβη κόρη του μετά από 10 χρόνια απουσίας ύστερα από τον χωρισμό του με την γυναίκα του. Η συνάντηση ξεκινάει διστακτικά, παγωμένα, αλλά στην συνέχεια εξελίσσεται και γίνεται τρυφερή. Άλλωστε, ποιο δωδεκάχρονο παιδί δεν θέλει να ξαναδεί τον πατέρα του;
Αυτή την ερώτηση θα σκέφτηκε μάλλον και η μητέρα του η οποία, όπως αποκαλύπτεται στην επόμενη σκηνή, αποφάσισε να προσλάβει έναν ηθοποιό-αντικαταστάτη, τον Yuichi Ishii να υποδυθεί τον πατέρα της κόρης της, αφού ο αληθινός πατέρας δεν υπάρχει πια.
Ο Yuichi Ishii είναι πραγματικό πρόσωπο, υποδύεται τον εαυτό του στην ταινία, είναι ο διευθυντής της Family Romance, της εταιρίας που από το 2009 στην Ιαπωνία αναλαμβάνει να κατασκευάζει αυτό που λείπει στις ζωές των πελατών της, είτε είναι ένας πατέρας, ένας φίλος ή ένας συνεργάτης. Η ταινία παρακολουθεί διάφορες από τις δουλειές που αναλαμβάνει. Ανάμεσα σε αυτές, η αναπαράσταση της στιγμής που μια γυναίκα κερδίζει στο λαχείο. Αν και πλέον πλούσια, αυτό που της λείπει είναι να ξαναβιώσει την έκπληξη και έτσι προσλαμβάνει τον Yuichi Ishii, όταν αυτός αναπαράγει την ημέρα που κέρδισε το λαχείο, η κάμερα επικεντρώνεται σε ένα slow motion στο πρόσωπο της: εκεί, ζωγραφίζεται μια αληθινή ευτυχία.
Το θέμα της ταινίας είναι το πως θα προσομοιώσουμε αυτό που είναι απών, η ίδια η ζωή είναι ελλιπής, οφείλουμε να γεμίσουμε τα κενά της έστω και με ψευδαισθήσεις, μια προσομοίωση που ξέρουμε πως δεν είναι 'αληθινή'. Ένα ρομποτικό ψάρι αντικαθιστά την φύση. Και όμως, αν και όλοι γνωρίζουν πως πρόκειται για ψευδαίσθηση, οι αντιδράσεις των πελατών της Family Romance, είναι αληθινές, η προσομοίωση της ευτυχίας είναι όσο πιο κοντά μπορούμε να φτάσουμε στην ευτυχία, μοιάζει να δηλώνει ο σκηνοθέτης.
Η σκηνή του εφιάλτη του Yuichi Ishii περιγράφει ακριβώς αυτό. Στο όνειρο του αναπαράγει μια σκηνή θεάτρου του δρόμου που παρακολούθησε στο πάρκο: μια ομάδα σαμουράι παίζουνε μια ψεύτικη μάχη, με ψεύτικα σπαθιά και στο τέλος 'αυτοκτονούνε' με χαρα-κίρι. Όμως, στο όνειρό του, οι σαμουράι πολεμάνε χωρίς σπαθιά και παρόλα αυτά, πεθαίνουν. Αυτό είναι που το μετατρέπει σε εφιάλτη, λέει ο Yuichi Ishii. Υπάρχει κάτι που λείπει, τα σπαθιά προσομοιώνονται στην φαντασία, και ενώ όλοι ξέρουν πως δεν υπάρχουν, τα αποτελέσματα τους είναι αληθινά. Αυτό-που-δεν-είναι-εκεί εισβάλει στην ζωή.
Και αναπόφευκτα φτάνουμε στο συμπέρασμά μου: με έναν τρόπο, η τελευταία ταινία του Herzog μιλάει για τον ίδιο και τις ταινίες του. Μια ταινία που με έναν μακρινό, έμμεσο τρόπο είναι αυτοαναφορική
Η δουλειά του Yuichi Ishii μοιάζει να αποτελεί ένα alter ego της ίδιας της θεωρίας του σκηνοθέτη για την πραγματικότητα. Γιατί, ο Yuichi Ishii έρχεται να συμπληρώσει την πραγματικότητα με έναν ανάλογο τρόπο που ο Herzog δημιουργούσε Μύθους εκεί όπου δεν υπήρχαν. Αναζητώντας την βαθύτερη 'αλήθεια'. Ίσως για αυτό να λείπουν οι μονόλογοι στην τελευταία του ταινία, ο Herzog δεν έχει την ανάγκη να μας υπενθυμίσει πως βρίσκεται πανταχού παρόν, πως ο σκηνοθέτης βυθίζει τις εικόνες στην υποκειμενικότητα του πριν τις δώσει στο κοινό, αφού ο Yuichi Ishii κάνει ακριβώς την ίδια δουλειά. Η Family Romance, σαν μια εταιρία παραγωγής ταινιών, συμπληρώνει την πραγματικότητα, στήνει σκηνές ανάλογα με τις επιθυμίες των πελατών της και τελικά τους προτείνει μια διαφορετική εμπειρία της ίδιας της ζωής.
Σε ένα σκληρό, ρεαλιστικό τόνο, η ταινία κλείνει με τον Yuichi Ishii να αμφισβητεί πλέον την ικανότητά του να αναγνωρίσει την αλήθεια από την ψευδαίσθηση:
I have so many families I am a part of as a fake husband and father I sometimes forget which role I'm playing. I am worried I am going to think myself into one of these roles and lose my own identity.
