Θάνος Νίκας

“Κάτι σιγοβράζει γύρω μας”

Ο Θάνος Νίκας μελετάει και σκηνοθετεί το “Πεθαίνω σαν Χώρα”, ένα επίκαιρο κείμενο του Δ. Δημητριάδη με τον ίδιο τρόπο που παρατηρεί την πόλωση μιας χώρας σε ανέξοδα καταφύγια. Στις 7 Ιουνίου, λίγες μέρες πριν τις εκλογές, η ομάδα Ars Moriendi ανεβάζει το έργο στο Θέατρο Άνετον. Μια ευκαιρία για να ψηλαφίσουμε τις λέξεις μιας σκληρής εποχής που βαίνει στο τέλος της?

Τι κάνει αυτό το έργο ιδιαίτερο σαν επιλογή σήμερα?
Το Πεθαίνω σαν Χώρα ξεκινήσαμε να το δουλεύουμε το περασμένο καλοκαίρι με σκοπό να ανταποκριθούμε στην πρόσκληση της Αντιδημαρχίας Πολιτισμού για μια μαραθώνια παράσταση, στο πλαίσιο των «Δημητρίων», με τον γενικό τίτλο «Απογραφή Πληθυσμού». Μαζί με μας συμμετείχαν οι περισσότερες ομάδες της πόλης, με κάθε ομάδα να παρουσιάζει ένα δεκαπεντάλεπτο πρότζεκτ.
Οφείλω να ομολογήσω ότι η ανταπόκριση του κόσμου στα δικά μας 15 λεπτά -μια σύνοψη του πως βλέπουμε την χώρα μας να πεθαίνει- ήταν απρόσμενα συγκινητική. Στη διάρκεια αυτής της χρονιάς, η συνομιλία με το κείμενο και η ελληνική πραγματικότητα βάδιζαν σε παράλληλες γραμμές. Άρχισε, κατά κάποιον τρόπο, αυτό που δουλεύαμε να συναντιέται μ’ αυτό που ζούμε. Ένα πεζογράφημα, γραμμένο το 1978, άρχισε ν’ αντανακλά ακόμα και να πραγματώνεται μ’ έναν ωμό ρεαλισμό το 2012. Το νόημα του κειμένου καρφώνεται στον τόπο και το χρόνο με τρόπο ανησυχητικό.

Ο θεατής έχει την ευκαιρία να δει μια θεατρική παράσταση με βάση τον λόγο του Δημητριάδη ή μια αναπαράσταση ενός δύσκολου και απαιτητικού κειμένου?
Το κείμενο δεν χρησιμοποιήθηκε ως αφορμή για την παράσταση. Μ’ ενδιαφέρει η γραφή του Δημητριάδη και ως λόγος σκηνικός και ως νόημα, ενίοτε βιωματικό. Είναι η τέταρτη φορά που δουλεύουμε με τον λόγο του Δημητριάδη και μπορώ να σας βεβαιώσω ότι δεν σηκώνει επιθετική ανάγνωση, πόσο μάλλον αναπαράσταση. Η γραφή του για μένα είναι λόγος προφορικός και η κατανόηση του βρίσκεται στην ακοή και όχι στην ανάγνωση. Είναι ένα αρκετά απαιτητικό κείμενο μιας και διατρέχει ολόκληρη την ελληνική ιστορία και τις παθογένειες της.
Ο λόγος του Δημητριάδη είναι αρκετά καυστικός. Άλλοτε νιώθει την ανάγκη να προειδοποιήσει για ότι διαισθάνεται πως έρχεται. Πως λειτουργεί η παράσταση ανάμεσα σε αυτό το παρόν και το μέλλον του κειμένου?
Οι λέξεις διαστέλλονται, δημιουργούν σπασμούς. Το σώμα τις καρποφορεί, με τα σπλάχνα φαγωμένα. Το αιφνίδιο στην δική μας πραγματικότητα, ή, παραφράζοντας την Τζίνα Πολίτη, το σώμα της χώρας και το στόμα της Ιστορίας. Η ενόραση του Δημητριάδη. Οι φάσεις που διατρέχουν την Ιστορία αυτής της χώρας εδώ και 2.500 χρόνια και που επαναλαμβάνονται με απροκάλυπτη πιστότητα.
Το ερώτημα τίθεται στον καθένα προσωπικά, τι ακριβώς σημαίνουν οι λέξεις εποχή, μέλλον, ποιότητα ζωής. Ζούμε το τέλος της εποχής μας. Αν η δική μας γενιά καταφέρει ν’ αντισταθεί στην παραδοσιακή ροπή προς το διχασμό, δεν νομίζω πως θα έπρεπε να πενθούμε γι’ αυτό το τέλος αλλά να το προσδοκούμε.

Ποια φράση του έργου μεταφράζει καλύτερα την ελληνική επικαιρότητα?
«Οι ψυχές όλων στέκονταν ακίνητες». Ίσως αυτή η φράση τοποθετεί την κοινωνία στο κέντρο, εκεί όπου ασκούνται όλων των ειδών οι δυνάμεις, καθιστώντας την ακίνητη, αποσβολωμένη, περιμένοντας την έκρηξη.

Ξεχάσαμε ή αργήσαμε?
Η μεγαλύτερη ανησυχία μου σ’ αυτό που επικρατεί σήμερα είναι η πόλωση, που την βλέπω να γιγαντώνεται, δημιουργώντας για μια ακόμα φορά διχασμό στην κοινωνία λες και αποτελεί το ύστατο καταφύγιο. Κάτι σιγοβράζει, κάτι που μυρίζει εμφύλιο. Ελπίζω ν’ αργήσαμε.