Θεσσαλονίκη 1912-2012

Η έκθεση, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1912-2012. Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΜΙΑΣ ΕΚΑΤΟΝΤΑΕΤΙΑΣ, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα (18/10/2012-25/11/2012), συνδιοργανώνεται από το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, τα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη και το Δήμο Θεσσαλονίκης.
Η αρχιτεκτονική της Θεσσαλονίκης, λόγω της θέσης της και του ρόλου της στην Βαλκανική Χερσόνησο, αποτελεί μία ιδιάζουσα περίπτωση. Η πόλη υπήρξε μεγάλο εμπορικό, στρατιωτικό και διοικητικό κέντρο και επιπλέον, το λιμάνι της πόλης αποτελούσε διαμετακομιστικό κέντρο της Βαλκανικής ενδοχώρας.
Οι σημαντικότεροι σταθμοί στην ιστορίας της από το 1912 και έπειτα είναι ο A' Παγκόσμιος Πόλεμος, η μεγάλη πυρκαγιά του 1917, η μελέτη και η εφαρμογή του νέου σχεδίου, η ανοικοδόμηση, η μεταπολεμική ανασυγκρότηση, τα μεγάλα έργα της δεκαετίας 1955-1965, η ίδρυση της Πολυτεχνικής Σχολής και η περίοδος εφαρμογής των γενικών οικοδομικών κανονισμών. Όλα τα παραπάνω αποτελούν σημεία τομής στην εξέλιξη της αρχιτεκτονικής και του αστικού χώρου της πόλης και παρουσιάζονται ως σταθμοί και αφετηρίες στην αφηγηματική πορεία της έκθεσης.
Το 1917, η καταστροφική φωτιά που ξέσπασε κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος του ιστορικού κέντρου της πόλης και κτίρια σπάνιας αρχιτεκτονικής. Υπήρξε η πιο καθοριστική ημερομηνιά για την εξέλιξή της και τη σημερινή της εικόνα. Στον μετέπειτα ανασχεδιασμό της καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισε ο Γάλλος αρχιτέκτονας Ερνέστ Εμπράρ, σκοπός του οποίου ήταν να οργανωθεί εκ νέου η πόλη με τις αρχές σχεδιασμού της εποχής. Στις προτάσεις του υποδείχτηκαν χώροι για τα δημόσια κτίρια, έγινε προσπάθεια να αναδειχτούν τα βυζαντινά μνημεία και να προστατευτούν όσα οθωμανικά μνημεία γλύτωσαν από την πυρκαγιά. Επίσης, ορίσθηκε διατηρητέα η Άνω Πόλη.
Μέσα από την έκθεση, γίνεται φανερή η μετάβαση από τον εκλεκτικισμό, ως κυριάρχη αρχιτεκτονική τάση, κατά την τουρκοκρατία, σε μορφές και τύπους, οι οποίοι προσπαθούσαν να συμπορευτούν με τη διεθνή αρχιτεκτονική επικαιρότητα (μοντέρνο κίνημα, Art Déco).
Στην έκθεση παρουσιάζεται κυρίως το υλοποιημένο έργο αυτής της εκατονταετίας. Ειναι φανερό ότι τα επιλεγμένα έργα αντιπροσωπεύουν συγκεκριμένους κτιριακούς τύπους ή αρχιτεκτονικούς ρυθμούς, εξάλλου αυτό ήταν και ένα από τα βασικά κριτίρια επιλογής τους. Επίσης, είναι σημαντικό ότι έγινε προσπάθεια να εντοπιστεί το πρωτότυπο υλικό, τα πρωτότυπα δηλαδή σχέδια και οι φωτογραφίες. O επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να δει άγνωστο και αδημοσίευτο μέχρι σήμερα αρχειακό υλικό.
Τα ανεξίτηλα σημάδια που άφησε η πολύπαθη ιστορία της πόλης στον αστικό χώρο είναι εμφανή ακόμα και σήμερα. Μαρτυρούν το χτες και παρουσιάζουν την εικονογραφία της πόλης, μέσα από τα τυπολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά των κτιρίων της.
Η σύγχρονη Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη που πέρα από την ιστορική της ταυτότητα, παραμένει ζωντανή και προσαρμοσμένη στις σύγχρονες τάσεις. Είναι καιρός να προχωρήσει ακόμα πιο μπροστά στον 21ο αιώνα, αφήνοντας τους συντηρητισμούς του παρελθόντος… στο παρελθόν, για να μπορέσει έτσι να συμπορευτεί με τις σύγχρονες ευρωπαϊκές πόλεις.